در روز 15 اسفند ماه سال 1400 بود که با آغاز پذیره‌نویسی سهام دو تیم استقلال و پرسپولیس، پروژه واگذاری واقعی مالکیت این دو باشگاه مردمی، به مردم کلید خورد و گام مهمی در جهت بهبود نظم مالی و شفافیت در این دو باشگاه برداشته شد.
گامی که در ابتدا محکم و بلند به نظر می‌رسید؛ اما در ادامه لرزان شد و شائبه‌هایی را در خصوص ساده‌گیری بر مدیران مالی این باشگاه ایجاد کرد. ساده‌گیری‌هایی که فعالان بازار سرمایه بیم آن را دارند که منجر به اشاعه رویه‌های ناصواب در سایر شرکت‌ها شود و به جای اینکه ورود این دو باشگاه به بازار سهام هدف شفافیت را محقق کند، مسیر اصلی بازار نیز منحرف شود.
افشای اطلاعات مطابق با انتظارات سهامداران نبود
افشای قراردادهای بازیکنان مهم‌ترین بحثی بود که با شروع فصل نقل و انتقالات باشگاه‌ها، در مورد این دو تیم مطرح می‌شد.
در این خصوص فعالان بازار سرمایه انتظار داشتند که افشای رقم قراردادها، بخصوص قراردادهایی که بیش از 5 درصد از درآمدها یا هزینه‌های باشگاه را در بر می‌گیرد، با جزئیات اعلام شود و سهامداران در جریان نحوه هزینه‌کرد درآمدهای باشگاه قرار گیرند و بتوانند از این طریق ریسک‌ها و فرصت‌های پیش روی سرمایه‌گذاری‌های خود را تخمین بزنند. اما در ادامه با ممانعت این دو تیم، مبالغ قراردادها به‌صورت کلی و با نقایص فراوانی افشا شد تا همچنان جزئیات هزینه‌کرد این دو باشگاه برای فعالان بازار سرمایه مبهم بماند. در ادامه نیز رئیس سازمان خصوصی‌سازی با حضور در یک برنامه تلویزیونی از عدم الزام افشای جزئیات قراردادهای این دو باشگاه خبر داد تا سهامداران به طور ناامیدانه‌ای به روند شفاف‌سازی آنها بنگرند. در این خصوص یک کارشناس بازارهای مالی به خبرنگار روزنامه ایران گفت: ورود دو باشگاه استقلال و پرسپولیس به فرابورس، در حالی انجام شد که صورت‌های مالی منتشر شده از طرف این دو باشگاه در ابتدا با ابهامات زیادی روبه‌رو بود و صورت‌های سود و زیان و ترازنامه‌های منتشر شده، با استاندارد‌های سازمان بورس و شرکت فرابورس، مغایرت داشت. فرهاد موحدی ادامه داد: اما در ادامه این دو باشگاه طی مدت چند روز اقدام به اصلاح صورت‌های مالی خود کردند و صورت‌های مالی قابل قبول‌تری را از طریق سامانه کدال منتشر کردند. با تمام این تفاسیر انتظار می‌رفت که با اتمام پذیره‌نویسی این دو تیم و شروع به کار آنها در بازار سهام، اطلاعات مالی آنها نیز بتدریج افشا شود اما مدیران دو باشگاه در این خصوص عملکرد مناسبی را از خود نشان نداده‌اند.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: عدم افشای جزئیات قراردادهای این دو تیم، هرچند که امری الزام‌آور نیست،اما می‌توانست بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران تأثیر بسیار زیادی داشته باشد و با توجه به اینکه مسئولان هدف شفافیت را برای حضور این دو باشگاه در بازار سرمایه برشمرده‌اند؛ بهتر بود که افشای قراردادها آنگونه که مورد انتظار فعالان بازار است صورت پذیرد و از این طریق اعتماد سهامداران به سازوکار بازار بیشتر جلب می‌شد.
رویه نظارت بر جزئیات اطلاعات مغایر با تقارن اطلاعاتی است
وجود تخلف در رقم قراردادهای اظهار شده، موضوع دیگریست که نگرانی‌های فعالان بازار را به‌دنبال داشته است. موضوعی که رئیس سازمان خصوصی‌سازی در واکنش به آن گفته است: این دو باشگاه بورسی شده‌اند و این مسأله هم مزایا و هم از بابت تخلفات عواقب سنگینی دارد، ضمن اینکه ما به رقم کلی که دو باشگاه اعلام کرده‌اند اکتفا نمی‌کنیم و یک نسخه از تمام قراردادها با تمام جزئیات به‌صورت محرمانه هم به سازمان خصوصی‌سازی و هم بورس داده می‌شود تا راستی آزمایی انجام شود.
در این خصوص باید توجه داشت که، در دست داشتن اطلاعات جزئی قراردادهای شرکت‌ها (در این جا دو باشگاه پرسپولیس و استقلال) توسط یک سهامدار عمده (در این مورد سهامدار عمده دولت است) مغایر با تقارن کامل اطلاعات بوده و اگر این رویه تبدیل به عرف در بازار شود مطمئناً بازار را از راه اصلی خود منحرف خواهد کرد. سؤال دیگری که در این خصوص مطرح می‌شود این است که اگر قرار بود نهادهای دولتی همچنان به‌عنوان متولیان این دو باشگاه، نظارت بر عملکرد آنها را بر عهده داشته باشند دیگر چه نیازی به ورود باشگاه‌ها به بازار سرمایه و فروش سهام آنها به تعداد کثیری از جامعه وجود داشت؟
مشخص است که انتظار فعالان بازار و سرمایه‌گذارانی که مالک سهام این دو باشگاه هستند، این است که همانند سایر سهامداران عمده، به اطلاعات این دو باشگاه دسترسی داشته باشند و از این طریق بتوانند درخصوص سرمایه‌های خود تصمیم‌گیری کنند.
سهامداران چه مواردی را باید مطالبه کنند
گزارش توجیهی افزایش سرمایه یکی از عناوینی است که مدیران برای تصمیم‌گیری مالکان و سهامداران شرکت‌ها درخصوص افزایش سرمایه، ارائه می‌کنند. در این گزارش ضمن بررسی وضعیت مالی و صورت‌های سود و زیان شرکت‌ها و ارائه گزارش‌هایی از پیشبرد پروژه‌ها و طرح‌های در دست اقدام شرکت، منابع افزایش سرمایه و اهدافی که از طریق این افزایش سرمایه پیگیری خواهد شد نیز شرح داده می‌شود.
هرچند که انجام تمامی اهداف مطرح شده در گزارش توجیهی شرکت‌ها الزام آور نیست اما انتظار می‌رود که در ادامه مدیران نسبت به پیشبرد آنها یا دلایل اختصاص منابع به سایر پروژه‌ها و طرح‌ها پاسخگو باشند.
براین اساس، در هنگام شروع افزایش سرمایه دو شرکت استقلال و پرسپولیس، مدیران این شرکت‌ها مواردی چون تجهیز ورزشگاه‌ها و پرداخت بدهی‌های معوق و ارتقای استاندارد‌های باشگاه را به‌عنوان عناوین هزینه‌کرد منابع حاصل از افزایش سرمایه خود، مطرح کردند که در ادامه نیز سهامداران باید، پاسخگویی مدیران در خصوص اقداماتی که در راستای این طرح‌ها صورت گرفته را مطالبه کنند و مدیران نیز باید در خصوص اختصاص منابع دو باشگاه به عناوین هزینه‌ای پاسخگو باشند. در جدول زیر منابع و مصارف حاصل از افزایش سرمایه این دو باشگاه آورده شده است.
روح بازار سهام با شفافیت هرچه بیشتر و در نهایت رسیدن به تقارن کامل اطلاعاتی عجین است
در پایان ذکر این نکته ضروری است که نصب نهاد بازار سهام در اقتصاد جهانی در جهت شفافیت هرچه بیشتر فعالیت‌های شرکت‌ها و عملکرد مالی آنها صورت می‌گیرد و یکی از اهداف توسعه بازارهای مالی در ایران نیز تحقق همین موضوع بوده است. از این‌رو هر شرکت یا مجموعه‌ای که قصد تأمین مالی از طریق این بازار را داشته باشد باید در جهت شفافیت و نظم مالی و گزارشگری شفاف گام بردارد و ساختارهای خود را در همین راستا منظم کند.
باید توجه داشت که فلسفه این بازار شفافیت هرچه بیشتر اطلاعات است و هر عملی که در جهت عدم انتشار بیشتر اطلاعات در این بازار صورت پذیرد با روح آن مغایر است و مدیران و مسئولان باید از هر گونه عملی که مسیر بازار به سمت شفافیت بیشتر اطلاعات را مخدوش می‌کند، پرهیز کنند. براین اساس، مدیران و ناظران با وضع قوانین جدید در بازار، همواره سعی داشته‌اند کیفیت گزارشگری و افشای اطلاعات را برای تصمیم‌گیری بهتر سهامداران در خصوص دارایی‌هایشان افزایش دهند. مشخصاً هیچ شرکتی، از جمله دو تیم استقلال و پرسپولیس، از این رویه مستثنی نبوده و همه شرکت‌های فعال در بازار سهام باید اقدامات مؤثری را در این زمینه انجام دهند./ ایران
