سرحدی، کارشناس مسکن با اشاره به وضعیت بازار اجاره می‌گوید: متاسفانه برخی از خانوارها برای اینکه بتوانند از پس هزینه‌های سنگین اجاره بر بیایند به فکر خانه‌های اشتراکی افتاده‌اند. این مسئله تبعات بسیار منفی به دنبال خواهد داشت.
با افزایش سرسام‌آور اجاره‌بها، فصل جابه‌جایی مستاجران امسال رنگ و بوی دیگری گرفته است. در این میان اگر خودمان مستاجر نباشیم بدون شک در اطراف‌مان مستاجران بسیاری را دیده‌ایم که در این روزهای گرم تابستانی، بنگاه‌های املاکی را یکی پس از دیگری پشت سر می‌گذارند و در آخر یا مجبور به پرداخت چند برابر اجاره می‌شوند و یا مناطق پایین‌تر را برای ادامه زندگی انتخاب می‌کنند. این در حالی است که دولت می‌گوید نرخ افزایش اجاره‌بهای مسکن نباید بیش از ۲۵درصد باشد، اما مستاجران تصویر دیگری را از بازار نشان می‌دهند و می‌گویند صاحبخانه‌ها بدون توجه به دستور دولت خانه‌های خود را با مبالغ مدنظرشان پیشنهاد می‌دهند.
نیم‌نگاهی به پیامدهای افزایش اجاره‌بها
بدون شک افزایش اجاره‌بها تبعات بسیاری را برای خانوارها به دنبال خواهد داشت که در ادامه به برخی از آنها می‌پردازیم.
شاید در گذشته اقشار کم‌درآمد و فرودست حاشیه کلانشهرها را برای زندگی انتخاب می‌کردند اما اگر اکنون سری به مناطق حاشیه‌ای بزنیم می‌بینیم که بسیاری از خانوارها در 2 سال اخیر از مناطق جنوبی و حتی مرکز کلانشهرها به سمت حاشیه کشیده شده‌اند. بنابراین می‌توان گفت که مهاجرت از شمال و غرب به مناطق مرکزی، از مرکز به جنوب و از جنوب به حاشیه شهر یکی از پیامدهای افزایش سرسام‌آور اجاره‌بها طی سال‌های گذشته است. حالا ساکنان اطراف شهر می‌گویند با افزایش مهاجرت خانوارها مشکلات این مناطق بیشتر از سابق شده است.
اما از ماجرای مهاجرت‌های معکوس در کلانشهرها که بگذریم به پدیده‌های عجیب‌وغریبی می‌رسیم که البته برخی‌ها این پدیده‌ها را تکذیب می‌کنند. پشت‌بام‌خوابی و کانکس‌خوابی از آن دست مسائلی است که با هر بار مطرح شدنش جنجال زیادی به پا می‌کند و در آخر هم با تکذیب به دست فراموشی سپرده می‌شود. به عنوان نمونه بر اساس گزارشی از مهر که در اوایل سال جاری منتشر شد آمده بود که محمد اسلامی وزیر سابق راه و شهرسازی در اواخر تیر ماه سال 1400 درباره پشت بام خوابی و اجاره پشت بام‌ها گفته بود: «من چنین چیزی نشنیده ام. بعید می دانم که صحت داشته باشد. چنین اخبار ضدانقلابی در فضای مجازی زیاد دیده می‌شود. از مردم می‌خواهم که وقتی در فضای مجازی فعالیت می‌کنند، هر خبری را بازنشر نکنند بلکه اصل و اصالت خبر را بررسی کنند.»
اما به نظر می‌رسد رستم قاسمی وزیر فعلی راه و شهرسازی با این موضوع که پشت بام خوابی نداریم، چندان موافق نباشد. چراکه قاسمی ۵ فروردین امسال در گفت‌وگویی اظهار کرد: «بیش از ۵ میلیون نفر در سامانه نهضت مسکن ثبت نام کردند که عمده این افراد یا مستاجر هستند یا در پشت بام‌ها زندگی می‌کنند که قطعاً تعداد افراد بدون مسکن بیش از این‌ها است.»
ماجرای تلخ اتوبوس‌خوابی
علاوه‌بر پشت‌بام‌خوابی و اجاره کنکس برای گذران زندگی، ماجرای اتوبوس‌خوابی نیز با واکنش بسیاری در جامعه همراه شد. دی ماه سال 1400 بود که تصاویری مبنی بر اتوبوس‌خوابی برخی افراد در فضای مجازی دست به دست شد و خبرها حاکی از آن بود که افرادی بی سرپناه برای خواب شبانه، مجبور هستند به اتوبوس‌های بی ار تی مراجعه کنند و شب را به صبح برسانند. مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی شهرداری تهران با اشاره به انتشار اخباری مبنی بر اتوبوس خوابی گفته بود: «این پدیده به شدتی که در گزارش عنوان شده، نیست و از گذشته نیز شاهد خوابیدن معتادان روی صندلی‌شان در اتوبوس بوده‌ایم، اما این افراد جدید، ظاهر مناسبی دارند و کارت بلیت می‌زنند و وارد اتوبوس می‌شوند.»
با مروری بر حرف‌های مطرح شده و پر از ضدونقیض در بازار اجاره می‌بینیم که با توجه به افزایش سرسام‌آور اجاره‌بها در سال‌های اخیر بسیاری از افراد مجبور به تحمل شرایط دشواری شده‌اند و گاهی به جای اجاره یک خانه به سمت گزینه‌های نامناسبی روی آورده‌اند. هرچند که بسیاری از خبرهای ناگوار در بازار اجاره تکذیب شده است.
خانه‌های اشتراکی معضل تازه خانوارها
احمدرضا سرحدی، کارشناس بازار مسکن با اشاره به تبعات افزایش اجاره‌بها در سال‌های گذشته به «ابتکار» گفت: شاید مسائلی همچون گورخوابی و یا پشت‌بام خوابی بزرگنمایی باشد اما مهاجرت‌های معکوس و کشیده شدن خانوارها به سمت حاشیه شهرها یک مسئله غیرقابل انکار است. از سوی دیگر متاسفانه برخی از خانوارها برای اینکه بتوانند از پس هزینه‌های سنگین اجاره بر بیایند به فکر خانه‌های اشتراکی افتاده‌اند. به عنوان مثال دو یا سه خانوار که هیچ نسبتی با یکدیگر ندارند یک خانه را اجاره می‌کنند، این مسئله تبعات بسیار منفی به دنبال خواهد داشت.
وی در پاسخ به این پرسش که دولت چگونه می‌تواند وضعیت بازار اجاره مسکن را به شکل واقعی مدیریت کند، گفت: دست دولت در بازار اجاره بسته بوده و کار زیادی نمی‌تواند انجام بدهد. مثلا در کوتاه‌مدت گفتند مالکان باید اجاره‌بها را 25 درصد افزایش بدهند، کافی است سری به مشاوران املاک بزنیم آنگاه خواهیم دید که مالکان هزاران راه فرار پیدا کرده‌اند تا مصوبه 25 درصد را اجرا نکند. حال می‌خواهد این فرار برای نیاز باشد و یا طمع هیچ فرقی نمی‌کند.
دولت باید هرچه زودتر به ساخت خانه‌های استیجاری روی بیاورد
وی تاکید کرد: دولت در میان‌مدت و بلندمدت می‌تواند برنامه‌ریزی‌هایی داشته باشد تا بازار اجاره را کنترل کند. مثلا مالیات بر خانه‌های خالی یکی از راه‌هایی است که می‌تواند به دولت در مدیریت بازار مسکن و اجاره کمک کند. دولت باید مالیات‌های خانه‌های خالی را در این حوزه هزینه کند و آن را به دید یک منبع درآمد برای خودش نگاه نکند. استفاده از مالیات بر خانه‌های خالی راهی بود که دولت باید در سال‌های گذشته از آن استفاده می‌کرد. دولت باید با این درآمد خانه‌های استیجاری بسازد. اگر دولت‌ها در سال‌های گذشته به فکر ساخت خانه‌های استیجاری بود ما الان در چنین وضعیتی قرار نداشتیم./ ابتکار