گزارش‌ها از روسیه حاکی هستند که در روزهای گذشته هواپیمای ویژه جنگ اتمی ولادیمیر پوتین در حال پرواز در ارتفاع پایین در نزدیکی مسکو دیده شده است.
مقامات روسی اعلام کرده‌اند این هواپیمای غول‌پیکر ایلیوشن-۸۰ در حال اجرای تمرینات برای رژه سالانه «روز پیروزی» روز دوشنبه ۹ مه در میدان سرخ است. روسیه به طور سنتی در این روز با برگزاری یک رژه نظامی، غلبه‌اش بر آلمان نازی در سال ۱۹۴۵ را جشن می‌گیرد.
این هواپیما که معروف به «کرملین پرنده» است، از سال ۲۰۱۰ بدین سو در مراسم‌های بزرگداشت «روز پیروزی» دیده نشده و کارشناسان می‌گویند بازگشت آن نشانه‌ای است که پوتین قصد دارد پیامی هشدار‌دهنده به غرب ارسال کند.
اما اهمیت این هواپیما در چیست و ظهور دوباره آن در میانه بالا گرفتن تنش‌های هسته‌ای میان غرب و روسیه چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟
هواپیمای «روز قیامت» به سبک روسی
هواپیمای ایلیوشین-۸۰ یا آن‌طور که سازمان ناتو آن را نامگذاری کرده است «مکسدم»، یک مقر فرماندهی هوایی است که مقامات کرملین می‌توانند به هنگام خطر هسته‌ای و از بین رفتن زیرساخت‌ها تمامی عملیات هوایی، زمینی، دریایی و موشکی را از داخل آن کنترل کنند. این هواپیما که با نام رمز روسی آیمک «Aimak» شناخته می‌شود، قرار است پناهگاهی باشد که مقامات ارشد کرملین را در صورت حمله هسته‌ای محافظت خواهد کرد.
ایلیوشن-۸۰ برای اولین بار در سال ۱۹۸۵ پرواز کرد و تحویل آن در سال ۱۹۸۷ پس از تغییرات گسترده آغاز شد. با این حال رسانه‌های غربی تنها پنج سال بعد در سال ۱۹۹۲ و زمانی که قرار بود به صورت رسمی به خدمت گرفته شود از وجود آن مطلع شدند.
مشاهده ایلیوشن-۸۰ بیرون از آشیانه بسیار نادر است و آخرین بار آن به ۱۲ سال پیش بازمی‌گردد. تفاوت این هواپیما با همتاهای تجاری آن در این است که پنجره‌های کابین هواپیما از بیرون قابل مشاهده نیستند. این تغییرات برای محافظت از مسافران در برابر یک پالس الکترومغناطیسی (EMP) یا انفجار هسته‌ای انجام شده است.
تعداد درهای عرشه فوقانی هواپیما نیز کاهش یافته و تنها محل یک پلکان هوایی باقی مانده است. این هواپیما همچنین دارای دو محفظه بزرگ ژنراتور برقی است که در داخل موتورهای آن جاسازی شده‌اند.
ایلیوشن-۸۰ می‌تواند در آسمان سوخت‌گیری شود، همچنین تجهیزات ارتباطی و الکترونیکی بسیار پیشرفته‌ای در آن تعبیه شده است. در سال ۲۰۲۰ وقتی یکی از آن‌ها در حال تعمیر و نگهداری بود برخی از وسائل‌اش به سرقت رفت که خبرساز شد.
در حال حاضر چهار فروند از هواپیمای اتمی روسیه وجود دارد که همگی در اختیار دسته هشتم هوانوردی اهداف ویژه مستقر در پایگاه هوایی چکالووسکی در نزدیکی مسکو قرار دارند.
به جز روسیه، تنها آمریکا است که در جهان هواپیمایی معادل ایلیوشن-۸۰ دارد. هواپیمای «روز قیامت» آمریکا که یک بوئینگ تغییر کاربری داده شده E-4B است و چهار فروند از آن وجود دارد، برای مدیریت شرایط اضطراری جنگ هسته‌ای یا به هنگام بلایای طبیعی استفاده می‌شود.
بالا گرفتن تنش‌های هسته‌ای در آستانه مراسم «روز پیروزی»
برای نخستین بار این ولادیمیر پوتین بود که در اقدامی تلافی‌جویانه به خاطر تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه توسط کشورهای غربی همزمان با جنگ در اوکراین، دستور داد تا نیروهای بازدارنده هسته‌ای این کشور به حالت «آماده باش» درآیند. اقدامی کم‌سابقه که موجب بروز نگرانی‌ها درباره استفاده کرملین از سلاح اتمی شد.
آقای پوتین همچنین گفته است که در مورد سلاح‌های هسته‌ای «لاف نمی زند» و «در صورت لزوم» از آن‌ها استفاده خواهد کرد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، نیز در مصاحبه با شبکه سی‌ان‌ان گفته بود روسیه می‌تواند از سلاح‌های هسته‌ای خود در پاسخ به «تهدید وجودی» استفاده کند.
همزمان و در آستانه برگزاری مراسم بزرگداشت روز ۹ مه، در تلویزیون دولتی روسیه هفته گذشته هشدار داده شد که جنگ جهانی سوم «محتمل» است و نباید از ذهن دور داشت که «همه ما روزی می‌میریم.» پیشتر یک کانال دولتی روسیه هم تصاویر شبیه‌سازی شده از شلیک موشک‌های هسته‌ای شیطان-۲ به پاریس، لندن و برلین را پخش کرده بود.
مقامات غربی مجموعه این اقدامات را محکوم کرده‌اند و از مسکو خواسته‌اند از صحبت درباره گسترش منازعه به تقابل اتمی خودداری کند. با این حال گزارش‌ها می‌گویند که کرملین قصد دارد موشک‌های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای خود را در رأس رژه روز ۹ مه به نمایش درآورد تا به این وسیله فشار هسته‌ای بر غرب را تشدید کند.
هواپیمای ایلیوشن-۸۰ جانشین می‌شود؟
سال گذشته گزارش شد که روسیه در حال ساخت و توسعه دو هواپیمای جدید برای حمل رهبران ارشد نظامی و سیاسی این کشور در صورت حمله اتمی است.
یکی از این هواپیماها که قرار است جایگزین ایلیوشن-۸۰ شود، ایلیوشن 96-400M نام دارد که نسخه‌ای ارتقا یافته از هواپیمای غیرنظامی دوربرد و پهن پیکر ایلیوشن-۹۶ محسوب می‌شود. یک نوع از این هواپیما در حال حاضر به عنوان هواپیمایی اصلی و مورد علاقه پوتین برای سفرهای هوایی‌اش عمل می‌کند.
گفته می‌شود هواپیماهای جایگزین سهولت بیشتری را برای رهبر روسیه به هنگام نظارت بر نیروها و موشک‌ها در زمان فاجعه هسته‌ای فراهم می‌کند.