پس از درخواست رسمی سوئد و فنلاند برای عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، در حال حاضر تنها چهار کشور عضو اتحادیه اروپا در ناتو حضور ندارند: جمهوری ایرلند، قبرس، اتریش و مالت. چرا این کشورها با وجود بحران امنیتی ناشی از حمله روسیه به اوکراین به ناتو نمی‌پیوندند؟
ژئوپلیتیک و چالش حاکمیت
احتمالا پاسخ به این پرسش برای دو کشور قبرس و جمهوری ایرلند، چالش حاکمیت در یک منطقه جغرافیایی معین و به عبارتی یک مساله رسما ژئوپلیتیک باشد. جزیره ایرلند که به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده، از یک قرن پیش حاکمیت واحد ندارد. شمال در اختیار سلطنت‌طلبان پروتستان حامی اتحاد با بریتانیا، و طبیعتا بخشی از ناتو است و جنوب، جمهوری ایرلند، تحت حاکمیت جمهوریخواهان «کاتولیک». جمهوری ایرلند تمایلی به طبعیت از سیاست‌های دفاعی همسایه شمالی ندارد.
وضعیت در قبرس از این هم پیچیده‌تر است. بخش شمالی و ترک نشین، تنها از سوی ترکیه به رسمیت شناخته شده، در حالیکه جنوب یونانی نشین، همچنان از سوی جامعه جهانی حاکمیت مستقل قبرس است. ترکیه و یونان، دو دولتی که به صورت دوفاکتو (عملی) حاکمیت قبرس را دوپاره کرده اند، هر دو عضو ناتو هستند. با این حال چالش اعمال حاکمیت به این جزیره مدیترانه، امکان اجماع سیاسی و درخواست عضویت در ناتو را نمی‌دهد. قبرس یکی از مقاصد اصلی «سرمایه‌گذاران و کارآفرینان» پرشمار و نه‌چندان خوشنام روسی و اوکراینی است.
بار سنگین تاریخ
درباره اتریش و مالت، موقعیت جغرافیایی و تاریخی، احتمالا اهمیت بیشتری دارد. اتریش همسایه مجارستان است. کشوری که در بیش از یک دهه گذشته از سوی حکومتی حامی روسیه اداره شده است. تاریخ جنگ جهانی دوم و حتی پیش از آن، تاریخ امپراتوری اتریش-مجارستان هم در تردید این کشور آلمانی زبان محصور در خشکی اروپای مرکزی برای پیوستن به ناتو بی‌تاثیر نیست. بحث در پارلمان اتریش برای خروج از بی‌طرفی و پیوستن به ناتو، برخلاف فتلاند و سوئٔ به نتیجه نرسیده است.
مالت که در دوره جنگ سرد بهشت جاسوسان در مدیترانه به شمار می‌رفت، حمایت نظامی دوفاکتوی بریتانیا و اسپانیا را دارد. دو کشوری که هر دو عضو ناتو هستند.
علاوه بر این چهار کشور، بوسنی هرزگوین، صربستان، کوزوو و مولداوی چهار دولت اروپایی دیگر هستند که به عضویت ناتو در نیامده اند.
از زمان انحلال پیمان ورشو در سال ۱۹۹۱ میلادی، عدم تعهد معنایی دیگر یافته و ناظر به بی‌طرفی صرف در جریان مخاصمات مسلحانه است. در دوره حاضر و در پی گسترش ناتو به شرق، بی‌طرفی در عدم عضویت در این پیمان و همچنین اتحاد رسمی با روسیه معنا می‌شود.