یارانه جدید سه‌شنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ به‌حساب سرپرستان خانوار واریز شد و از روز پنجشنبه ۲۲ اردیبهشت نیمی از آن قابل برداشت است.
گفته می‌شود یاراه جدید برای ۷۲ میلیون نفر از جمعیت کشور که روی هم رفته ۲۳ میلیون خانوار را شامل می‌شوند واریز شده و دهک اول تا سوم برای دوماه اردیبهشت و خرداد رقم ۴۰۰ هزار تومان و دهک چهارم تا نهم رقم ۳۰۰ هزار تومان دریافت کردهاند.
یارانه جدید تنها به دهک ۱۰ تعلق نمی‌گیرد که جمعیت آنها بین هفت تا ۱۰ میلیون نفر عنوان می‌شود. دهک دهم از نظر اقتصادی بالاترین میزان درآمد و هزینه را دارد، اما معیار‌ها و ملاک‌ها تشخیص آن از سال ۹۳ تا حالا به‌روزرسانی نشده است.
به‌همین دلیل قرار است امکان اعتراض به پرداخت یارانه برای دو گروه فراهم شود؛ اول آن‌هایی که مدت‌ها پیش از تغییر روش پرداخت یارانه‌ها، جایی در فهرست مشمولان نداشتند و دوم گروهی که تا الان یارانه می‌گرفتند ولی در دور تازه پرداخت، پولی به حسابشان واریز نشده است. دولت وعده داده به‌زودی سازوکار و نحوه اعتراض به دریافت یارانه را رسما اعلام کند.
یارانه چه کسانی قطع شده است؟
چه کسانی یارانه دریافت نمی‌کنند؟ فردای واریز یارانه جدید، خبری با این تیتر دست به‌دست شد. در توضیح خبر آمده خانوار‌هایی که حداقل یکی از شرایط زیر را داشته باشند، مشمول دریافت یارانه نمی‌شوند. حالا شرایط چیست؟ در مورد اول به خانوار‌هایی اشاره شده که اعضای آن دارای واحد مسکونی، شغل و خودرو به‌صورت همزمان هستند یا خانوار‌هایی که دو واحد ملکی دارند. عجب! یعنی دولت به‌کسانی که حداقل شرایط زندگی عادی شامل خانه و خودرو و شغل را همزمان داشته باشند یارانه نمی‌دهد؟
قطعا یک‌جای کار می‌لنگد. در ادامه آمده خانوار‌هایی که بیش از سه سفر خارجی غیرزیارتی هوایی داشته‌اند هم از فهرست دریافت‌کنندگان یارانه حذف می‌شوند. منظورشان ورزشکارانی است که برای اردو‌ها و مسابقات بین‌المللی از کشور خارج می‌شوند یا کارمندان و کارگرانی که به هزینه دیگران سفر کاری انجام می‌دهند؟ انصافا این حد از سنگدلی بعید است.
مورد بعدی به ارزش خودرو خانوار‌ها اشاره دارد؛ «به خانوار‌هایی که دارای خورو سواری به ارزش بیش از ۳۰۰ میلیون تومان هستند یارانه تعلق نمی‌گیرد». اگر سری به بازار بزنید، متوجه می‌شویم ۹۹.۹۹ درصد خودرو‌های داخلی در حال حاضر این سقف قیمت را رد کردهاند. حتی ۲۰۶ تیپ ۲، پارس، سمند، شاهین و تارا.
شرط قطع یارانه خانوار‌هایی که ملک آنها در تهران و کلانشهر‌ها یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان و در سایر شهر‌ها ۹۰۰ میلیون تومان ارزش دارد را دقیقا به همین دلیل باید نادیده گرفت. آمار‌های رسمی می‌گویند متوسط قیمت هر مترمربع خانه در تهران به حدود ۳۵ میلیون تومان رسیده و با همین متر و معیار یک خانه کاملا معمولی ۱۰۰ متری، در تهران حدود ۳.۵ میلیارد تومان قیمت پیدا می‌کند.
برای اینکه مطمئن شوید خاطر عزیزتان را نباید بابت این خبر مکدر کنید، سقف مجموع درآمد ماهیانه چهار میلیونی برای خانوار یک نفره، پنج میلیونی برای خانوار دو نفره، مجموع درآمد شش میلیونی برای خانوار سه‌نفره، مجموع درآمد هفت میلیونی برای خانوار چهار نفره و مجموع درآمد هشت میلیونی برای خانوار پنچ نفره و بیشتر را هم صحت‌سنجی می‌کنیم.
حداقل حقوق کارگری در سال ۱۴۰۱، معادل پنج میلیون و ۶۰۰ هزار تومان و کف دریافتی او به شش میلیون و ۳۰۰ هزار تومان می‌رسد. دوستان زحمت کشیده‌اند و کارفرمایانی که بیش از سه بیمه‌پرداز داشته‌اند را هم جزو حذف‌شدگان از فهرست دریافت یارانه به‌حساب آورده‌اند. این یکی واقعا نوبر است!
ملاک دهک‌بندی یارانه 300هزار تومانی اعلام شد
مورد آخر به دریافت‌کنندگان تسهیلات بانکی اشاره دارد که روی هم ۳۰۰ میلیون وام گرفته‌اند و الان مشغول پرداخت اقساط هستند. یعنی دولت یارانه یک زوج جوان که پارسال نفری ۱۰۰ میلیون وام ازدواج گرفته‌اند و در کنارش با کمک اوراق تسهیلات مسکن، برای خانه‌دار شدن از وام بانکی استفاده کردهاند را قطع می‌کند؟ احتمالا تا الان متوجه شده‌اید که آن تصویر و خبر را یک نفر رندانه از لابلای سوالات پرتکرار سایت هدفمندی یارانه‌ها بیرون کشیده، اما یادش رفته بگوید اعداد و ارقام به سال‌ها قبل یعنی حدود سال ۱۳۹۳ تعلق دارد. اما آیا ممکن است در دور جدید هم یارانه کسی را به یکی از دلایل بالا قطع کرده باشند؟
اعتراض چه کسانی به قطع یارانه پذیرفته می‌شود؟
اعتراض به پرداخت یارانه در روز‌های اخیر عنوانی پرجستجو بوده است. تا پایان روز پنجشنبه یک میلیون نفر موفق شدهاند فرم اعتراض را روی سایت سازمان هدفمندی یارانه‌ها پر کنند. داریوش ابوحمزه، معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گفتگو با خبرگزاری ایسنا اعلام کرده یارانه جدید برای ۹۰ درصد افرادی که تا پیش از سیاست جدید دولت، یارانه ۴۵ هزار تومانی دریافت می‌کردند، واریز شده است.
تنها یارانه افرادی در این دور حذف شده که جزو دهک ۱۰ بوده‌اند، اما یارانه ۴۵ هزار تومانی دریافت می‌کردند. برای پیگیری دقیق اعتراضات در چهار روز اول اجرای طرح، دو میلیون تماس و مراجعه به سایت انجام شده و اعتراضات ثبت شده یک میلیون و ۵۰ هزار نفر در حال بررسی است.
حجت‌الله عبدالملکی وزیر رفاه هم در یک برنامه زنده تلویزیونی تلاش کرد بخشی از ابهامات موجود را رفع کند. به‌گفته او معیار دهک‌بندی خانوار برای دریافت یارانه، مجموعه‌ای از متغیر‌های اقتصادی و مالی همچون خودرو، گردش مالی و سود‌های بانکی است و ملک و خانه افراد به‌تن‌هایی ملاک دهک‌بندی نیست.
وزیر رفاه با تاکید بر اینکه برای دهک‌بندی کل گردش مالی خانواده، شامل فرزندان که شاغل هستند و درآمد دارند، به‌عنوان ملاک در نظر گرفته شده می‌گوید: در دهک‌بندی‌ها، تراکنش‌های مالی ظرف چند سال در نظر گرفته می‌شود. سامانه مجموع این‌ها را در قالب یک شاخص ترکیبی ارائه می‌دهد که حاوی تمام اطلاعات مالی خانوار است و اولویت‌بندی طبق آن صورت می‌گیرد.
بسیاری از اعتراض‌ها که می‌شود به دلیل ملاحظات اقتصادی سامانه است. مثلاً از یک خانواده دو نفر جدا شدهاند و درآمد و خودرو جداگانه دارند، اما سامانه متوجه این موضوع نشده که با اعتراض قابل رفع است. یا مثلاً گردش حسابی وجود دارد که متعلق به خود فرد نیست. از این جهت می‌خواهیم افراد حساب‌های خود را شفاف کنند.
اعتراض به دریافت یارانه از سوی دسته دیگری که سال‌ها قبل خودشان داوطلبانه از دریافت یارانه انصراف داده‌اند یا گروهی که از سال ۹۳ به این طرف برای دریافت یارانه درخواست نداده‌اند، صورت می‌پذیرد. حالا که وضع فرق کرده، همه آنها می‌خواهند در فهرست دریافت‌کنندگان یارانه قرار بگیرند.
سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها وعده داده به‌زودی سامانه و سایتی معرفی شود تا کسانی که به هر نحوی از سال ۹۳ به بعد برای یارانه‌ها ثبت‌نام نکرده یا از قلم افتاده بودند، به سامانه سازمان هدفمندی یارانه‌ها مراجعه کنند. این فرصت به‌مدت سه‌ماه در اختیار خانوار‌هایی که از ابتدای اجرای طرح هدفمندکردن یارانه‌ها در سال ۱۳۸۹، یارانه نقدی دریافت نکرده‌اند یا به دلیل انصراف یا عدم ثبت‌نام از سال ۱۳۹۳ مشمول یارانه مذکور نبوده‌اند، اما حالا متقاضی بررسی شرایط مالی و اقتصادی خود برای دریافت یارانه کمک معیشتی جدید هستند، قرار خواهد گرفت.
دهک درآمدی؛ خانوار‌های ایرانی چطور دسته‌بندی می‌شوند؟
مرکز آمار سالانه در گزارش بودجه خانوار، خانواده‌ها را بر اساس مجموع درآمد و هزینه‌های سالانه در ۱۰ گروه دسته‌بندی می‌کند. دهک اول کم‌درآمدترین گروه و دهک دهم پردرآمدترین گروه از خانواده‌ها را تشکیل می‌دهند.
آخرین گزارش رسمی مرکز آمار در سال گذشته ارائه شده و به دهک‌بندی خانوار‌های ایرانی در سال ۱۳۹۹ پرداخته است. این یعنی برای محاسبه جایگاه خانوار خود بین دهک‌های درآمدی در سال جدید احتمالا باید تورم ۴۰ تا ۵۰ درصدی در مدت اخیر را اضافه کنیم.
ملاک دهک‌بندی یارانه 300هزار تومانی اعلام شد
مرکز آمار بر اساس محاسبات خود می‌گوید پایین‌ترین طبقه اقتصادی در کشور، افرادی هستند که در دهک اول هزینه‌ای قرار می‌گیرند. آنها ضعیف‌ترین قشر هستند و هزینه‌های ماهانه‌شان بسیار پایین‌تر از دیگر دهک‌ها است.
بررسی گزارش‌های بودجه خانوار مرکز آمار نشان می‌دهد خانواده‌های دهک اول، در خانه‌ای زندگی می‌کنند که به طور متوسط ۷۵ مترمربع زیربنا دارد. حدود ۲۰ درصد این خانواده‌ها، اجاره‌نشین هستند. گزارش‌های مرکز آمار نشان می‌دهد این خانواده‌ها به طور متوسط ۲.۶ نفره هستند و نصف آنها یعنی ۱.۳ نفر درآمد دارند. شغل اصلی سرپرست خانواده‌ها دهک اول عموما کارگر ساده است.
کارکنان خدماتی و فروشندگان در رتبه بعدی قرار دارد. دهک دوم، خانواده‌هایی هستند که متوسط متراژ محل سکونت خانواده‌های دهک دوم بر اساس گزارش‌های مرکز آمار، حدود ۸۲ مترمربع است. ۱۹ درصد خانواده‌های دهک دوم در خانه اجاره‌ای زندگی می‌کنند.
خانواده‌های دهک دوم به طور متوسط ۳.۱ نفر عضو دارند و از این بین، ۱.۴ نفر درآمد دارند. شغل اصلی سرپرست این خانواده‌ها کارگر ساده است و مشاغلی مثل صنعتگران و کارکنان بخش صنعت، رانندگان و متصدیان و مونتاژکاران ماشین‌آلات در رتبه‌های بعدی قرار دارد.
گزارش‌های مرکز آمار نشان می‌دهد خانواده‌های دهک سوم در خانه‌ای زندگی می‌کنند که به طور متوسط ۸۷ مترمربع زیربنا دارد. ۲۱ درصد این خانواده‌ها اجاره‌نشین هستند. ۱.۴ نفر از خانواده‌های ۳.۳ نفره در دهک سوم، درآمد دارند. شغل اصلی سرپرست این خانواده‌ها در گروه صنعتگران و کارکنان مشاغل مربوط به آن جای می‌گیرد و کارگر ساده در رتبه بعدی قرار دارد. در این بین بخشی از سرپرستان این خانواده‌ها در گروه شغلی رانندگان، متصدیان و مونتاژکاران ماشین‌آلات قرار می‌گیرند.
خانواده‌هایی که در دهک چهارم قرار می‌گیرند، مطابق گزارش‌های مرکز آمار عموما در یک واحد ۹۲ متری زندگی می‌کنند. یک خانواده دهک چهارمی به طور میانگین ۳.۴۵ نفره است که از این تعداد، ۱.۴۵ نفر درآمد دارند. شغل اصلی سرپرست این خانواده‌ها عموما رانندگان، متصدیان و مونتاژکاران ماشین‌آلات است و مشاغل حوزه صنعت و کارکنان خدماتی و فروشندگان در رتبه بعدی قرار دارد.
محل سکونت خانواده‌های دهک پنجمی به‌طور متوسط ۹۴ مترمربع مساحت دارد. ۱۷ درصد این خانواده‌ها اجاره‌نشین هستند. خانواده‌های دهک پنجم به طور میانگین از ۳.۵ نفر تشکیل شده و از این تعداد ۱.۵ نفر شغل و درآمد دارند. سرپرست این خانواده‌ها اغلب در حوزه صنعت مشغول به کار است و رانندگان، متصدیان و مونتاژکاران ماشین‌آلات در رتبه بعدی قرار می‌گیرند.
مساحت خانه محل سکونت خانواده‌های دهک ششم به طور متوسط ۹۵ مترمربع است. خانواده‌های دهک ششمی به طور متوسط ۳.۵ نفره هستند و ۱.۴ نفر آنها درآمد دارند. شغل اصلی سرپرستان این خانواده‌ها در حوزه صنعت است. خانواده‌های دهک هفتم به طور متوسط در خانه‌های ۱۰۰ متری زندگی می‌کنند. ۱.۶ نفر از تعداد ۳.۶ نفره خانواده‌ها دهک هفتم درآمد دارند. شغل اصلی سرپرستان این خانواده‌ها، در گروه رانندگان، متصدیان و مونتاژکاران قرار می‌گیرد و بخش قابل توجهی هم در حوزه صنعت مشغول به کار هستند.
تنها ۱۳ درصد خانوارد‌های دهک هشتم در خانه اجاره‌ای زندگی می‌کنند. مشاغل بخش صنعت، شغل اصلی خانواده‌های دهک هشتم را تشکیل می‌دهد. در این خانواده‌های ۱.۵ نفر از تعداد ۳.۵ نفر اعضای خانواده درآمد دارند. بخش قابل توجهی از سرپرستان این خانواده‌ها را متخصصان علمی و فنی تشکیل می‌دهد.
محل زندگی خانواده‌های دهک نهم، به طور متوسط ۱۱۰ مترمربع زیربنا دارد. محل زندگی ۱۲ درصد خانواده‌های دهک نهم، اجاره‌ای است. متخصصان علمی و فنی، شغل اصلی سرپرستان خانواده‌ها در دهک نهم است و فروشندگان و کارکنان خدماتی در رتبه دوم قرار دارد. به طور متوسط از هر ۳.۵ نفر عضو خانواده‌های دهک نهم، ۱.۶ نفر درآمد دارد.
دهک دهم پردرآمدترین گروه از خانواده‌ها را تشکیل می‌دهد. آنها بیشتر از بقیه خانوار‌ها پول در می‌آورند و همچنین بیشتر از بقیه هم خرج می‌کنند. نکته عجیب درباره خانواده‌های دهک دهم این است که هزینه‌شان از میزان درآمدشان پیش گرفته (آمار است دیگر). محل زندگی خانواده‌هایی که در دهک دهم زندگی می‌کنند، به طور میانگین ۱۲۰ متر مربع زیربنا دارد.
اغلب این خانواده‌ها صاحبخانه هستند و تنها هشت درصدشان در خانه اجاره‌ای زندگی می‌کنند. بخش بزرگی از خانواده‌های دهک دهم را متخصصان علمی و فنی تشکیل می‌دهند. قانون‌گذاران، مقامات عالی‌رتبه و مدیران دومین گروه شغلی عمده را در این دهک شامل می‌شود. به طور متوسط ۱.۷ نفر از ۳.۵ نفر اعضای این خانواده‌ها دارای درآمد هستند.