روز گذشته سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسب و کارهای اینترنتی و داوری جمعی برخط رونمایی شد. این سامانه قرار است خریدهای آنلاین را ساماندهی کند و اجازه سودجویی را از برخی‌ها بگیرد. چند سال است که مردم ایران به سمت خرید آنلاین رفته‌اند و این امر از زمان شیوع ویروس کرونا بیشتر مورد توجه قرار گرفت.
خرید به شیوه‌های نوین دردسرهای خود را هم دارد؛ برخی سایت‌های فروش آنلاین کالا رضایت مشتری برای‌شان اهمیت بسزایی دارد و حتی بعد از خرید نظرسنجی هم صورت می‌گیرد. ولی برخی‌ها هستند که هیچ تعهدی نسبت به مشتری ندارند و بعد از فروش کالا، هیچ پیگیری نسبت به کالای ارسالی ندارند و حتی دیده شده کالای ارسالی معیوب بوده است.
در تمام کشورها وقتی شما خرید آنلاین انجام می‌دهید، فروشنده کالا را گارانتی می‌کند و به فرد فرصت عودت داده می‌شود اما در کشورمان این موضوع تنها در یک الی دو فروشگاه آنلاین انجام می‌شود. دولت سیزدهم با راهاندازی سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسب و کارهای اینترنتی می‌خواهد فضایی را فراهم کند که مردم با شرایط بهتری خرید کنند و همچنین دست برخی‌ها برای سوء‌استفاده کوتاه شود.
بر‌اساس آخرین آمارهای موجود، حجم معاملات تجارت الکترونیکی در سال ۹۸ از سوی مرکز توسعه تجارت الکترونیک، ۴۲۳ هزار میلیارد تومان اعلام شد که این رقم نسبت به سال ۹۷ با رشدی معادل ۱۰۳ درصد مواجه بوده است. این مرکز با ارائه گزارش عملکرد تجارت الکترونیکی در سال ۹۹، اعلام کرد حجم اسمی معاملات تجارت الکترونیکی اکنون به یک‌هزار و ۹۷ هزار میلیارد تومان رسیده و نسبت به سال گذشته حدود ۱۶۰ درصد رشد داشته است.
رشد در تجارت الکترونیکی زمانی ادامه‌دار خواهد بود که خیال خریدار نیز راحت باشد و بداند در صورت بروز مشکل می‌تواند در کمترین زمان ممکن حق خود را بگیرد. در این میان نسبت اسمی ارزش تجارت الکترونیکی به تولید ناخالص داخلی بدون احتساب نفت از سال ۹۸ با رشد ۶۷ درصدی مواجه شد و از ۱۵ درصد به ۲۵ درصد رسید. نسبت حقیقی ارزش تجارت الکترونیکی نیز در ۲ سال گذشته با رشد ۷۹ درصدی از ۱۴ صدم به ۲۵ صدم درصد رسید. ارزش حقیقی معاملات تجارت الکترونیکی نیز از سال گذشته رشد ۸۳ درصدی را تجربه کرد و از ۸۷۰ هزار میلیارد تومان به یک‌هزار و ۵۹۰ هزار میلیارد تومان رسید.
با استفاده از سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسبوکارهای اینترنتی و داوری جمعی برخط (codr)، مردم پیش از خرید اینترنتی کالا می‌توانند اطلاعات شناسنامه‌ای و تخلفات را بررسی کنند. آن‌طور که وزارت صمت اعلام کرده بزودی امکان بررسی نسبت شکایات به تعداد فروش نیز اضافه خواهد شد، اما سامانه یاد شده برای پس از خرید است تا به شکایات به‌صورت الکترونیکی رسیدگی شده و اختلاف‌ها حل شود. این امر اتفاق خوبی است که فروشندگان آنلاین بخصوص آنهایی که سازوکار قانونی دارند از آن دفاع می‌کنند. طی سال‌های گذشته مردم با چالش‌های جدی در زمان خرید کالا روبه‌رو می‌شدند، بخصوص آنکه کالای خریداری شده با آن چیزی که تبلیغ می‌شد، تفاوت‌های قابل توجهی داشت.
از آنجا که فرد پول را پرداخت کرده بود نمی‌توانست فروشنده را مجاب به عودت پول کند. این امر بشدت بر کسب و کارهای اینترنتی اثر می‌گذاشت و به نوعی بی‌اعتمادی عمومی ایجاد می‌کرد. لذا دولت سیزدهم با سامانه‌ای که راهاندازی کرد و قرار است فعالیت هایش هم توسعه پیدا کند، می‌خواهد بی‌اعتمادی‌های شکل گرفته را از بین ببرد. بعضاً در خریدهایی که ارزش مالی آن زیاد بود مردم پیگیری‌هایی را انجام می‌دادند و شکایت‌هایشان هم تا حدودی نتیجه بخش بود اما خیلی‌ها هم کفش آهنی برای پیگیری خسارت مالی خود پا نمی‌کردند و عملاً فرصت برای ادامه سودجویی‌ها فراهم بود. اما اکنون خریداران شاکی با یک کلیک در اینماد می‌توانند شکایت خود را ثبت کنند.
شکایت با یک کلیک
سیدرضا فاطمی‌امین، وزیر صمت در مراسم رونمایی از سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسبوکارهای اینترنتی و داوری جمعی برخط گفت: وزارت صمت با محوریت مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در اجرای تکالیف ذاتی و قانونی خود در زمینه حمایت از مصرف‌‌کنندگان در فضای تجارت الکترونیکی، از سال‌ها پیش اقدام به ایجاد بخش شکایت در سامانه نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد) کرده و از سال گذشته نیز واحد رسیدگی به شکایت از کسب و کارهای اینترنتی در سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان راهاندازی شده است.
وی ادامه داد: راهاندازی سامانه CODR کار جمعی و مشترک وزارت صمت، وزارت دادگستری، قوه‌قضائیه، معاونت حقوقی رئیس‌جمهوری و اتاق بازرگانی بوده است؛ با توجه به افزایش حجم تجارت الکترونیکی، راهاندازی این سامانه ضرورتی بود که باید محقق می‌شد. وزیر صمت با اشاره به سادگی و تسهیل استفاده از سامانه برخط بیان کرد: خریدار با یک کلیک روی نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد) در درون همان سایت می‌تواند نسبت به ارسال شکایت و پیگیری شکایت خود اقدام کند.
شکایت بدون تحمیل هزینه به مردم
فاطمی امین جمع‌سپاری و داوری جمعی را از دیگر ویژگی‌های این سامانه دانست و ادامه داد: داوری جمعی به صورت برخط بدون هیچ‌گونه هزینه تشکیلاتی و ساماندهی از طریق خود مردم انجام می‌شود. وی الزامات اجرای احکام را از دیگر مزایای این سامانه دانست و تصریح کرد: زمانی که داوران حکم به تخلف یک نماد اعتماد الکترونیکی (کسبوکارهای اینترنتی) دادند، حکم مورد نظر در مدت زمان کوتاهی اعمال می‌شود.
فاطمی‌امین در ادامه به نقش مهم سامانه برخط در رتبه‌بندی کسب‌وکارها اشاره کرد و گفت: به موضوع رتبه‌بندی اهمیت می‌دهیم و برنامه ویژه‌ای در این حوزه داریم. رتبه‌بندی در واقع آبروی یک کسب‌وکار محسوب می‌شود؛ این سامانه هوشمند، بازدارندگی لازم را برای پیشگیری از تخلفات احتمالی ایجاد می‌کند و تعامل هر چه بیشتر کسب‌وکارها را با خریداران به وجود می‌آورد. وی راهاندازی این سامانه هوشمند را با توجه به افزایش حجم معاملات الکترونیکی، یک ضرورت دانست و گفت: با توجه به اینکه حجم فروش و مبادلات الکترونیکی بشدت رو به افزایش است، راهاندازی این سامانه در دستور کار قرار گرفت.
ثبت ماهانه ۲ هزار و ۵۰۰ شکایت
وزیر صنعت، معدن و تجارت از ثبت ماهانه ۲ هزار و ۵۰۰ شکایت از کسبوکارهای اینترنتی خبر داد و گفت: با راهاندازی این سامانه هوشمند، رسیدگی به این‌گونه شکایت‌ها در مدت زمان کوتاه‌تری انجام می‌شود. وی با بیان اینکه این سامانه الزامات بسیار محکمی دارد، تأکید کرد: سامانه برخط بیشتر نقش بازدارندگی برای پیشگیری از تخلفات احتمالی خواهد داشت و این سامانه در رتبه‌بندی کسبوکارهای اینترنتی که برای ما بسیار مهم است، تأثیر زیادی دارد.
افزایش اعتماد مردم به کسبوکارهای اینترنتی
امین حسین‌رحیمی، وزیر دادگستری نیز در مراسم رونمایی از سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسبوکارهای اینترنتی و داوری جمعی برخط گفت: سامانه CODR برای خریدهای اینترنتی مردم اطمینان‌آفرینی می‌کند. یکی از چالش‌های مردم در خرید اینترنتی، اختلاف خریدار و فروشنده است که با استفاده از این سامانه به حداقل خود می‌رسد. وی با بیان اینکه این سامانه زمان رسیدگی به شکایات را تسریع کرده و هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، اضافه کرد: با راهاندازی سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسبوکارهای اینترنتی و داوری جمعی برخط، اعتماد مردم به کسبوکارهای اینترنتی افزایش پیدا کند.
وزیر دادگستری با یادآوری اینکه رسیدگی به اختلافات از طریق داورهایی که از بدنه خود مردم هستند، انجام می‌شود، بیان کرد: تمامی کارها به صورت هوشمند و الکترونیکی در فضای اینترنت انجام خواهد شد.
رحیمی، توسعه خریدوفروش‌های مجازی و حل‌وفصل سریع اختلافات را از دیگر مزایای سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسبوکارهای اینترنتی و داوری جمعی برخط دانست. وی با اشاره به تخلفات مرسوم در سفارش‌های اینترنتی گفت: این سامانه هزینه را کاهش و سرعت رسیدگی به شکایات را افزایش داده، ضمن اینکه مهمترین ضامن اجرایی شدن حکم دادگاهی مجازی همان ابطال مجوز کسب و کار اینترنتی است که موجب احقاق حقوق زیان‌دیده می‌شود.
رسیدگی به شکایت نهایت 21 روزه است
علی رهبری، رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی گفت: قصد داریم شرایطی مهیا کنیم که رسیدگی به شکایات از طریق این سامانه، بین ۳ تا ۲۱ روز انجام شود. الزام قانونی دریافت نماد اعتماد الکترونیک به بیش از 10 سال پیش بازمی‌گردد و از سال ۱۳۹۱، شورای امنیت کشور ارائه درگاه پرداخت را به دریافت نماد الکترونیک، منوط کرده است. وی با بیان اینکه حدود 2 سال است این قانون برای شرکت‌های خدمات پرداخت در حال اجراست، بیان کرد: فاز دوم این الزام از آذر ماه امسال اجرا شده و به موجب آن دریافت درگاه پرداخت، مشروط به داشتن نماد الکترونیک است.