شرق: کمتر کسی فکر می‌کرد تنش میان اوکراین و روسیه تا این حد بالا بگیرد و تبدیل به جنگی تمام‌عیار شود. دنیا کم‌کم از شوک بیرون آمده و تمهیداتی را برای مهار حمله روسیه اتخاذ کرده است؛ وضع برخی تحریم‌ها و محدودیت‌ها و نیز قطع همکاری برخی از شرکت‌های بزرگ اقتصادی و تجاری ازجمله غول‌های نفتی و کشتیرانی. تأثیر تنش بر قیمت جهانی نفت نیز قابل توجه بود و نفتی را که گران بود، گران‌تر کرد.
در بخش گاز، روسیه هنوز اقدامی برای فشار بر اتحادیه اروپا نکرده است و جریان گاز اروپا که بخش مهمی از خط لوله‌های آن از اوکراین می‌گذرد به شکل طبیعی برقرار است. این موضوع را پیش از این نیز کارشناسان با توجه به تجربه پیش‌بینی کرده بودند. مثلا در بحران کریمه هیچ‌گاه جریان گاز از سمت روسیه قطع نشد. این کار برای روسیه و اقتصاد آن چنان زیان‌بار است که احتمالا جزء گزینه‌های اولی مسکو نیست؛ هرچند با موج تحریم و قطع ارتباطی که به راه افتاده است، باید منتظر تحولات بعدی ماند. اما در بحث قیمت؛ با حمله روسیه به خاک اوکراین، تنها در یک سشن قیمت نفت هفت دلار بالا رفت و در اوج خود 105 دلار را لمس کرد و در آخر روی 102 دلار ماند. اگر تا پیش از این قیمت قدم‌زنان در مسیر فتح صد دلار بود، بحران اوکراین ناگهان آن را به بالاتر از صد دلار پرتاب کرد.
در بازار روز سه‌شنبه معاملات آتی تحویل ماه می برای شاخص بهای جهانی نفت، برنت روی 101.99 دلار برای هر بشکه مانده است و وست‌تگزاس‌اینترمدیت تحویل آوریل، 99.10 دلار معامله می‌شود. با وجود افزایش قیمت، واکنش بازار نسبتا اندک است.
لوییس دیکسون، تحلیلگر ارشد شرکت ریستارد انرژی، یکی از مهم‌ترین بنگاه‌های تحلیلی و مشورتی نفت، روز سه‌شنبه به رویترز گفته است: «موقعیت شکننده در اوکراین و تحریم‌های بخش انرژی و مالی روسیه بازار را گلوگیر نگه خواهد داشت و نفت قطعا در آینده نزدیک به میزانی چشمگیر از صد دلار بالاتر خواهد ماند و چنانچه وضعیت ادامه داشته باشد، در آینده بالاتر نیز خواهد رفت». ایالات متحده می‌خواهد برای کنترل بازار 60، 70 میلیون بشکه از ذخایر استراتژیک خود را آزاد کند؛ اقدامی که یک بار پیش از این و در اوج‌گیری قیمت نفت در دوران پس از کنترل نسبی کرونا با همکاری کره و چین انجام شد، اما عملا تأثیر آن روی قیمت صفر بود.
اکنون با اینکه ترس از اختلال در عرضه وجود دارد، همچنان این اختلال به نظر جدی نیست؛ چراکه این اختلال باید از سمت روسیه باشد که هنوز نشانی از بحران در خاکش دیده نمی‌شود. مسکو روز سه‌شنبه بار دیگر اعلام کرد تحریم‌ها اثری بر این کشور نخواهد داشت، اما اتفاقی در شرف رخ‌دادن است: پرواز غول‌ها از مسکو.
تانک روسی با پول نفت
نخستین شرکت بزرگ نفتی که مسکو را را ترک کرد، بریتیش‌پترولیوم بود. عملیات این شرکت در روسیه بسیار وسیع است. مجموع سود این شرکت بریتانیایی در دو دهه گذشته 27 میلیارد دلار بوده است. این سود که از آورده هشت میلیارد دلاری به این سطح رسیده، یکی از سودآورترین تجارت‌های کل تاریخ 113 سال نفت است. سابقه تجارت این شرکت با روسیه پوتین بسیار عمیق است. ازجمله معامله معروف شرکت «تی‌ان‌کا» بی‌پی در سال 2013. این شرکت از اقمار روسی بی‌پی است که در زمان اوج خصوصی‌سازی در روسیه پس از کمونیسم، به کنسرسیومی در کنترل چند میلیاردر روس واگذار شد که از سهام‌داران آن بودند. در دوره وارونه‌کردن خصوصی‌سازی در زمان پوتین، این شرکت که سومین تولیدکننده بزرگ نفت روسیه شد، در معامله‌ای سنگین به ارزش 17.12 میلیارد دلار به شرکت دولتی رسنفت واگذار شد که تحت مدیریت ایگور سشین، یار غار پوتین بود و هنوز هم هست.
علاوه بر این مبلغ، بریتیش‌پترولیوم 19.75 درصد از سهام رسنفت را شریک شد و مدیرعامل آن یک کرسی در هیئت‌مدیره این شرکت بزرگ روس دریافت کرد. پس از حمله روسیه به اوکراین، این شرکت تحت فشار شدید رسانه‌ها و نمایندگان مجلس بریتانیا قرار گرفت تا تجارت خود را با روسیه متوقف کند. یکی از اعضای پارلمان بریتانیا روز شنبه در نطق خود گفت «تانک‌هایی را که اکنون وارد اوکراین شده‌اند، پول سرمایه شرکت‌های نفتی تأمین کرده است، ازجمله شرکت بی‌پی». چنانچه مشهور است، بخش مهمی از تأمین مالی دفاعی در روسیه را رسنفت انجام می‌دهد.
با بالاگرفتن فشار نمایندگان، جلسه بحران در شرکت بی‌پی تشکیل شد و متعاقب آن و چند ساعت بعد، در روز یکشنبه اعلام شد برنادرد لونی، مدیرعامل این شرکت از هیئت‌مدیره رسنفت استعفا می‌دهد. هنوز جزئیاتی درباره توقف فعالیت‌های نفتی و تجاری آن اعلام نشده است، اما ضرر احتمالی آن را 25 میلیارد دلار برآورد کرده‌اند. بااین‌حال مدیرعامل بی‌پی اعلام کرد «ما تنها یک گزینه برای انتخاب داشتیم».
تهدیدکننده امنیت اروپا؛ خداحافظی شل و مرسک
روز بعد از این اتفاق خبرگزاری رویترز گزارش کرد شرکت شل نیز با روسیه قطع ارتباط کرده است. در این مورد با قاطعیت اعلام شد که این شرکت تمام فعالیت‌های خود را در خاک روسیه متوقف می‌کند، ازجمله فعالیت خود در میدان عظیم ساخالین 2 که یک طرح بزرگ ال‌ان‌جی است. در بیانیه شدیدالحن این شرکت آمده است: «ما از ازدست‌رفتن زندگی در اوکراین شوکه‌ایم؛ اتفاقی که در پی تجاوز نظامی بی‌رحمانه‌ای افتاده است که تهدیدکننده امنیت اتحادیه اروپاست». روسیه از حمله نظامی خود با عبارت «عملیات ویژه» یاد می‌کند. میزان سرمایه تملیکی شل در خاک روسیه بنا بر آمار سال 2011، سه میلیارد دلار است. دیگر شرکت نفتی‌ای که ارتباطی وسیع با بخش انرژی روسیه دارد، اکسون، غول آمریکایی است.
این شرکت که در فعالیت‌های اکتشافی و تولیدی ازجمله در حوزه‌های نامتعارف روسیه فعالیت دارد، هنوز تصمیمی درباره خروج از روسیه نگرفته است، اما اگر روسیه را ترک کند، برخی حوزه‌های نفتی روسیه آسیب جدی می‌بینند. شرکت بزرگ دیگری که این بار در حوزه حمل‌ونقل دریایی اعلام کرد روسیه را ترک می‌کند، مرسک است؛ بزرگ‌ترین ناوگان حمل‌ونقل دریایی جهان. احتمالا بسیاری از مردم با نشان تجاری این شرکت روی کشتی‌ها و کانتینرها آشنا باشند. شرکتی عظیم که به‌تنهایی با خروج خود، روسیه را در زمینه حمل‌ونقل دچار مشکل می‌کند. بااین‌حال، مهم‌ترین اتفاق شاید تاکنون اعلام تحریم نفتی مسکو از سوی کانادا بوده است.