از ابتدای آغاز دولت سیزدهم موضوع تامین کسری بودجه در دستور کار دولت جدید قرار گرفت؛ هرچند در کنار هر جمله از مسئولان دولت فعلی نقدی بر عملکرد دولت روحانی به میان آمد و مقصر و متهم بدهی‌های کلان دولت جدید شد؛ ولی این دولت هم در اجرای سیاست‌های تامین مالی دولت قبلی که نقد بسیاری هم به آن داشت سنگ تمام گذاشت! هرچند که وزیر اقتصاد و امور دارایی از ابتدای نشستن بر کرسی وزارت اقتصاد مدعی شد که قرار نیست از روش‌های تامین مالی دولت قبلی که بدهی‌های سنگینی را ایجاد کرده استفاده کند.
با این حال فروش اوراق قرضه، اموال مازاد و اخذ مالیات شد روش‌های درآمدی دولت که به گفته خود وزیر اقتصاد، فروش اموال مازاد با مشکل عدم اظهار شرکت‌های دولتی و مشکل تراشی آنها به کندی صورت می‌گیرد و از طرفی راهکاری بلندمدت هم نیست و از آن سو در بحث مالیات فرار مالیاتی گسترده و نبود سیستم اخذ مالیات مدون عملا این دو حوزه درآمدی را بی‌اثر کرده است، مانند فروش اوراق قرضه که آمارها نشان می‌دهند دولت سیدابراهیم رئیسی از زمان گرفتن زمام هدایت اجرایی کشور بیش از پنج ماهه ابتدای سال اوراق فروخته و درحالی‌که مدعی است در این مدت استقراضی از بانکمرکزی نداشته نقدینگی به بیش از چهارهزار همت افزایش پیدا کرد! یکی از تنظیمات دولت سیزدهم تزریق امید با استفاده از شعارهای خوشرنگ و لعاب است!
اقتصاد کشور با مشکلات بسیاری مواجه است و روش دولت که منتقد دولت‌های قبلی و مدعی بهبود وضعیت اقتصادی همچنان در ابهام است. حتی با اینکه رسانه‌ها تمام تلاش خود را برای موفقیت دولت انجام می‌دهند، برخی کاستی‌ها در دولت پنهان می‌ماند. رشد نرخ ارز و طلا و سکه، رشد قیمت خودرو، افت شاخص بازار سرمایه، نقدینگی و رشد تورم، استقراض از بانک‌ها به روش فروش اوراق قرضه اجباری، کاهش ذخایر ارزی و... از زمان روی کار‌آمدن دولت سیزدهم اتفاق افتاده است. احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد که پیش از نماینده و منتقد دولت روحانی بود و همیشه در توئیت‌هایش راهکار بهبود وضعیت اقتصادی را می‌داد حالا نقال کارنامه مجازی دولت سیزدهم شده است!
واکنش «همتی» به توقف چاپ پول
در حالی‌که وزارت اقتصاد و دارایی با انتشار عملکرد خود در 100 روز نخست فعالیت مهمترین اقدام خود را عدم استقراض از بانکمرکزی اعلام کرده اما این ادعا در حالی‌که پیش از این نیز با انتقاد کارشناسان و رسانه‌ها مواجه شده بود این بار با واکنش رئیس کل سابق بانکمرکزی همراه شده است به‌گونه‌ای که عبدالناصر همتی می‌گوید: تامین مالی دولت از بانک‌ها و برداشت آنها از بانکمرکزی تا رقم ۸۰ هزارمیلیاردتومان در پایان آبانماه همان چاپ پول است. وی همچنین تاکید کرد: خرید ارز دولت با نرخ نیمایی توسط بانکمرکزی در رشد پایه پولی نمایان خواهد شد و کندی رشد پایه پولی بخشی به‌دلیل تامین واردات دارو و نهاده با منابع بانک مرکزی است.
چاپ پول با اهرم فشار
احمد حاتم یزدی، کارشناس امور پولی و بانکی درباره اظهارت خاندوزی، وزیر اقتصاد مبنی بر توقف استقراض دولت از بانک مرکزی و نقد عبدالناصر همتی، رئیس کل سابق بانک مرکزی با بیان اینکه تامین مالی دولت از بانک‌ها و برداشت آنها از بانکمرکزی تا رقم ۸۰ هزارمیلیاردتومان در پایان آبانماه همان چاپ پول است، به «آرمان‌ملی» گفت: نمی‌دانم رقمی که همتی بیان کرده درست است یا نه اما اصل قضیه درست است. او ادامه داد: دلیل آن هم این است که دولت اوراق قرضه صادر کرد ولی مردم این اوراق را نخریدند و دولت هم بانک‌ها را مجبور کرده که این اوراق را خریداری کنند! از آن طرف چون بانک‌ها پول نداشتند باید از حساب خود نزد بانکمرکزی برداشت می‌کردند. حاتم یزدی توضیح داد: منتهی بانک‌ها در حساب و نزد بانک مرکزی هم پولی نداشتند و مانده حساب آنها نزد بانک مرکزی منفی شد. به عبارت دیگر بانک‌ها از بانک مرکزی قرض کرده و اوراق قرضه دولت را خریدند. این اتفاق دقیقا به معنای چاپ پول و افزایش نقدینگی است و مشخص نیست که قصد دولت در بیان چنین موضوعاتی چیست!
شفافت مبهم!
این کارشناس پولی و بانکی درباره ادعای شفافیت اقتصاد در دولت جدید هم گفت: اینکه وزیر اقتصاد در چنین شرایطی که درباره فروش اوراق اطلاعات دقیقی داده نمی‌شود چنین ادعایی کرده خود نشان می‌دهد که شفافیتی در کار نیست. دولت از بانکمرکزی با استفاده از بانک‌ها استقراض کرده است یعنی از بانک‌ها خواسته شده تا از بانکمرکزی قرض بگیرند و اوراق قرضه دولت را بخرند! او ادامه داد: در ظاهر این‌گونه دیده می‌شود که دولت به‌طور مستقیم از بانکمرکزی استقراض نکرده ولی چه فرقی می‌کند وقتی هر دو روش موجب افزایش نقدینگی شده است.
حاتمی یزدی در واکنش به این پرسش که موظف‌کردن بانکمرکزی از سوی دولت برای خرید ارز دولت با نرخ نیمایی چه اثری در اقتصاد دارد؛ توضیح داد: مشکل ارزی که دولت بانک مرکزی را مجبور به خرید آن کرده این است که وجود ندارد نه نرخی که برای آن تعییم شده است! ارزهایی که دولت مدعی است اصلا در دسترس دولت و بانک مرکزی نیست. این کاری است که روحانی هم انجام می‌داد و حالا رئیسی انجام می‌دهد! این اقدام هم موجب افزایش نقدینگی می‌شود؛ اگر دلار در دسترس بانک مرکزی بود و می‌توانست آن را به مردم بفروشد یا با واردات کالا وارد کشور شود مشکلی نبود. او ادامه داد: ولی چون این ارز وجود ندارد و در کره‌جنوبی و عراق و ژاپن و... مانده است و به ایران نمی‌دهند این هم ایجاد نقدینگی به این بهانه است که بانک مرکزی اینجا ارز نسیه بخرد و منتظر آزادشدن ارز در سایر کشورها باشد و این موضوع از منظر علمی بسیار نادرست است. این اقدام دولت بدهی دولت‌ها به بانک‌ها را افزایش می‌دهد.
این کارشناس پولی و بانکی در پاسخ به این سوال که با توجه به وضعیت و عدم توانایی دولت در بهبود شرایط اقتصادی و عدم شفافیت مالی؛ دولت در بودجه سال آینده می‌تواند کسری را کنترل کند؛ افزود: قطعا نمی‌تواند، تردید نداشته باشید تا وقتی داستان تحریم بانکی ادامه داشته باشد ما دسترسی به درآمدهای ارزی‌مان نخواهیم داشت. تنها راه‌حل این مساله احیای برجامی است که مورد نقد شدید آقایان قرار دارد! اقتصاد ایران خواه ناخواه در گروه تحریم‌هاست حتی اگر برخی این موضوع را قبول نکنند، امروز دولت سیزدهم هم در شرایط حاضر راهی جز طی کردن مسیر دولت قبلی را در تامین کسری بودجه ندارد، اما قصد دارد با انداختن قصور به گردن دیگران خود را از زیرتیغ قضاوت بیرون بکشد! به هر حال این روش‌ها نمی‌تواند کمکی به حل مشکل اقتصادی کشورکند./آرمان‌ملی