بار دیگر بحث مقایسه میان خودروهای داخلی با برندهای خارجی، داغ شده است. به‌طوری‌که این روزها بسیاری از متقاضیان خودرو در کشور از خود می‌پرسند که با پول یک پژو ۲۰۷، دنا یا هایما چه خودرویی را در بازارهای جهانی میتوان خرید؟ در این زمینه «دنیای‌اقتصاد» به مقایسه قیمت هفت خودروی داخلی با مشابه خارجی پرداخته است.
اگرچه همراه با توقف واردات خودرو، محصولات خارجی دست دوم و یا ۲۰۱۸ در کشورمان، قیمتی همسان یا بالاتر از بسیاری از خودروهای ۲۰۲۱ در بازارهای بین‌المللی پیدا کردند با این حال این روزها این همسانی با قیمت محصولات داخلی انجام می‌شود. افزایش قیمت کارخانه‌ای که از ابتدای خرداد سال جاری توسط شرکت‌های خودروساز روی محصولات تولیدی اعمال شده هر چند نتوانسته مانند گذشته روی قیمت‌های بازار تاثیرگذار باشد، اما بار دیگر بحث مقایسه میان محصولات داخلی با خودروهایی که توسط برندهای بین‌المللی تولید و عرضه می‌شوند را داغ کرده است، به‌طوری‌که این روزها بسیاری از متقاضیان خودرو در کشور از خود پرسش می‌کنند که مثلا با پول یک پژو ۲۰۷ در ایران، چه خودرویی را در بازارهای جهانی میتوان خرید؟ این سوال در شرایطی مطرح شده که با افزایش قیمت خودروهای داخلی بار دیگر مشتریان به مقایسه کیفیت، آپشن و خدمات فروش و پس از فروش محصولات داخلی و خارجی می‌پردازند و اینطور نتیجه می‌گیرند با هزینه‌ای که برای خودروی داخلی پرداخت می‌کنند می‌توانند محصولی با کیفیت بهتر و امکانات و آپشن‌های بیشتر خریداری کنند.
هر چند مصرف‌کنندگان داخلی پیش از این با تعرفه بالا و قیمت گزاف می‌توانستند خودروی دلخواه وارداتی خود را خریداری کنند اما با توقف واردات باید تنها به محصولات داخلی بسنده کنند که این روزها با قیمت برخی از وارداتی‌ها برابری می‌کند. اینکه چرا مصرف‌کنندگان باید برای خرید خودروی داخلی که از کیفیت، آپشن و امکانات مناسبی در مقایسه با بسیاری از برندهای معتبر بین‌المللی برخوردار نیست، هزینه زیادی پرداخت کنند را باید در بازار انحصاری و دولتی صنعت خودروی کشورمان جستوجو کرد؛ بازاری که رقابتی در آن شکل نگرفته و با توقف واردات نیز انحصار آن چند برابر شده است. از سوی دیگر اما همراه با اعمال تحریم‌های بین‌المللی که طی سه سال گذشته اقتصاد کشور را تحت تاثیر خود قرار داده، تولید خودرو برای خودروساز بسیار پرهزینه شده، حال آنکه بخش تقاضا نیز مجبور به خرید همین خودرو با قیمتی گزاف است؛ خودرویی که برای کاهش هزینه تولید، خودروساز را واداشته که بسیاری از آپشن‌ها و امکانات رفاهی و ایمنی آن را حذف و بعضا از قطعات بی‌اصالت استفاده کند. در این بین اما برخی از کارشناسان معتقدند که مقایسه خودروهای خارجی با محصولات داخلی، مقایسه‌ای نادرست است چرا که نبود رقابت و انحصار عرضه و تقاضا را متاثر از خود کرده و این در شرایطی است که فضای کسب‌وکار، تحریم، تورم و نرخ ارز نیز وضعیت تولید در ایران را بسیار متفاوت از دیگر کشورها کرده است.
بر این اساس برخی کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که برای رفع سرخوردگی خواست مشتریان داخلی و ایجاد رقابت در بازار خودرو بهتر است که واردات آزاد و تعرفه نیز با توجه به افزایش ۷۰۰ درصدی نرخ ارز طی سه سال گذشته، حذف یا تا حد امکان تعدیل شود.
قیاس خودروهای داخلی و خارجی
پیش از نوسانات نرخ ارز، خریداران خودروهای وارداتی همواره از قیمت این محصولات در بازار شکایت می‌کردند و با مقایسه قیمت خودروهای وارداتی با مشابه آنها در بازار بین‌المللی از اینکه باید مبالغ بیشتری را پرداخت کنند به نوعی شاکی بودند. آنها مبالغ ریالی که بابت خرید خودرو پرداخت می‌کردند را با توجه به نرخ ارز در بازار آزاد به دلار تبدیل می‌کردند و این طور نتیجه می‌گرفتند که به طور مثال با مبلغی که برای خرید یک خودروی کره‌ای به حساب شرکت‌های واردکننده واریز می‌کنند می‌توانند در بازار بین‌المللی یک خودروهای آلمانی خریداری کنند. این مقایسه قیمتی قبل از توقف واردات خودرو به کشور بود و آنچه جاده ورود خودروهای وارداتی را در آن زمان باریک می‌کرد تعرفه‌ای بود که از سوی سیاستگذار کلان برای ورود خودرو در نظر گرفته می‌شد.
البته در حال حاضر به دلیل ممنوعیت واردات خودرو به کشور شاهد هستیم که خریداران برای محصولات وارداتی ۲۰۱۸ و حتی دست دوم، مبالغی را پرداخت می‌کنند که گاه می‌توانند با تبدیل همان مبلغ به دلار خودروی ۲۰۲۱ در بازار بین‌المللی بخرند. بدین ترتیب برخی از کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که در حال حاضر این امکان برای سیاستگذار کلان وجود دارد که با توجه به رشد ۷ برابری نرخ ارز دیگر دست از محدودیت‌های تعرفه‌ای بردارد و اجازه دهد رشد نرخ ارز کار تعرفه را انجام دهد و خودرو با تعرفه صفر وارد شود. اما با افزایش قیمت محصولات داخلی نیز این روزها بازار مقایسه خودروهای داخلی و خارجی باز هم داغ شده است. بررسی «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد که در شرایط فعلی هر خریداری که در بازار داخلی رقمی حول و حوش ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان برای خرید خودرو هزینه می‌کند با توجه به نرخ ارز در بازار آزاد که این روزها در حدود ۲۲تا ۲۳هزار تومان نوسان می‌کند، می‌تواند یکی از محصولات میان‌رده برندهای مطرح بین‌المللی را خریداری کند.
به طور مثال در حال حاضر در بازار داخلی خریداران برای محصولاتی مانند پژو ۲۰۷ اتوماتیک با سقف شیشه‌ای باید حدود ۴۰۰ میلیون تومان هزینه کنند. چنانچه آنها بخواهند محصولات تولید داخلی مانند دنا پلاس توربو شارژ با گیربکس معمولی؛ دناپلاس توربو شارژ با گیربکس اتوماتیک و شاهین را خریداری کنند باید حول و حوش ۴۱۰ تا ۴۵۰ میلیون تومان هزینه کنند. اما قصه محصولاتی که در شرکت‌های خصوصی مونتاژ می‌شود به مراتب بدتر است و متقاضیان این خودروها برای در اختیار گرفتن این محصولات باید حساب‌های خود را گاه تا ۸۵۰ میلیون تومان شارژ کنند. همان طور که اشاره شد نرخ ارز این روزها در دامنه ۲۲ تا ۲۳ هزار تومان نوسان می‌کند. تبدیل مبالغ ریالی بالا به دلار با توجه به دامنه نوسان دلار در بازار آزاد به آن معناست که شما می‌توانید با همین مبلغ، محصولاتی که قیمت پایه آنها در حدود ۱۵ تا ۱۸ هزار دلار است را خریداری کنید. خریداران می‌توانند محصولاتی مانند هیوندایی اکسنت و النترا محصول دیگر این برند کره‌ای و هیوندایی ولستر مدل ۲۰۲۱ را بخرند. همچنین شما انتخاب‌های دیگری از میان محصولات دیگر برند کره‌ای یعنی کیا نیز دارید. خودروهایی مانند پیکانتو یا ریو مدل ۲۰۲۱. اگر متقاضیان قدری سر کیسه را شل کنند و مبالغ پرداختی خود را به حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان برسانند می‌توانند از میان محصولات برندهای ژاپنی تویوتا، میتسوبیشی و نیسان نیز دست به انتخاب بزنند و محصولاتی را خریداری کنند.
این در‌حالی است که با پرداخت مبالغ یاد شده در بازار فعلی ایران تنها امکان انتخاب محصولات مونتاژی چینی (چه محصولاتی که در دو خودروساز بزرگ مونتاژ می‌شود و چه محصولات مونتاژی شرکت‌های خودروساز خصوصی) را دارند. با تبدیل مبلغ ریالی ذکر شده با دلار می‌توانید خودروهایی از برند تویوتا مثل محصولات کراس اوور این خودروساز ژاپنی مانند RAV۴ معمولی و هیبرید، تویوتا CH-R معمولی و هیبرید یا خودروهای سدانی مانند کرولای معمولی و کرولای هیبرید، اُپیروس، کمری معمولی و هیبرید همگی مدل ۲۰۲۱ که همگی در این دسته قیمتی جای می‌گیرند را خریداری کنید. محصولاتی از برند میتسوبیشی مانند شاسی بلند اوتلندر، کراس‌اوور اِکلیپس مدل۲۰۲۱ را میتوان با پرداخت معادل دلاری ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان خریداری کرد. همچنین امکان خریداری پیکاپ فرونتیر و سدان‌التیما مدل ۲۰۲۱ از برند ژاپنی نیسان نیز برای خریداران فراهم است. اما در شرایطی که خریداران تنها به وجه قیمتی توجه دارند و بر اساس این فاکتور نسبت به مقایسه خودروهای حاضر بازار داخل و محصولات عرضه شده توسط برندهای مطرح خودروساز در بازارهای بین‌المللی توجه دارند اما کارشناسان نظرات متفاوتی در این زمینه دارند.
برخی از کارشناسان با خریداران خودرو هم نظر هستند و تاکید می‌کنند این مقایسه نمی‌تواند چندان غلط باشد و طبیعی است که مصرف‌کنندگان مبلغ پرداختی توسط خود را با مبلغ پرداختی برای خرید یک خودرو در فضای بین‌المللی مقایسه کنند. این بخش از کارشناسان معتقدند آنچه باعث می‌شود قیمت محصولات تولیدی قابل رقابت با محصولات حاضر در بازارهای بین‌المللی نباشد را باید در تیراژ تولید شرکت‌های خودروساز داخلی جستوجو کرد. در کنار این کارشناسان دسته دیگری حضور دارند که معتقدند شرایط حاکم بر اقتصاد کشور مثل نرخ تورم، مولفه‌های موثر بر بازار خودرو (مانند ممنوعیت واردات یا استفاده از دیوار بلند تعرفه‌ای برای ایجاد محدودیت در ورود خودرو به کشور)، وضعیت کسب‌وکار، نحوه اداره شرکت‌های خودروساز نیز در این مساله دخیل است و نمی‌توان تنها با تکیه بر یک فاکتور نسبت به تحلیل و مقایسه میان محصولات تولیدی شرکت‌های خودروساز داخلی و خودروهای حاضر در بازارهای بین‌المللی اقدام کرد.
چرایی تولید و عرضه گران خودرو
همان‌طور که عنوان شد مقایسه قیمتی میان خودروهای حاضر در بازار داخلی با محصولات عرضه‌شده توسط خودروسازان بین‌المللی این ذهنیت را در مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کند که چرا با توجه به مبالغی که برای خرید خودروهای داخلی پرداخت می‌کنند، این محصولات از لحاظ کیفی و نوع آپشن و امکانات فاصله زیادی با خودروهای تولیدی توسط برندهای مطرح بین‌المللی دارند. خواسته طرف تقاضا از شرکت‌های خودروساز و همچنین سیاستگذار خودرویی به عنوان تنظیم‌کننده اصلی بازار خودرو مشخص است؛ یا کیفیت را متناسب با قیمت بالا ببر یا قیمت را متناسب با کیفیت پایین بیاور. علاوه بر شاخص‌های کلان اقتصادی که روی قیمت خودرو چه در بخش تولید و چه در بخش تقاضا اثر می‌گذارد اما میتوان دلایل دیگری را نیز در ارتباط با قیمت بالای خودرو مورد توجه قرار داد. بنابراین باید به نوعی به این سوال طرف تقاضا که چرا تولید و عرضه خودرو در بازار کشور گران تمام می‌شود، پاسخی مستدل داد.
کریمی‌سنجری، کارشناس خودرو به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید بازار خودروی کشور از مختصات یک بازار رقابتی برخوردار نیست. این کارشناس خودرو ادامه می‌دهد نزدیک به سه سال از ممنوعیت واردات خودرو به کشور می‌گذرد بنابراین بازار در این دوران به صورت انحصاری در اختیار دو خودروساز بزرگ کشور قرار دارد. به اعتقاد کریمی‌سنجری رقابتی نبودن بازار به تولید نیز سرایت کرده است و شرکت‌های خودروساز امکان تولید رقابتی ندارند.این کارشناس خودرو در ارتباط با نشانه‌های نبود رقابت در بخش تولید نیز می‌گوید خودروسازان در بحث تامین مواد اولیه و همچنین قطعات مورد نیاز چندان از آزادی عمل برخوردار نیستند. به نظر کریمی‌سنجری خودروسازان از مسیر جلب مشارکت‌های بین‌المللی نیز امکان رقابت‌پذیری را ندارند. البته او تاکید می‌کند بخشی از آن به شرایط تحریمی مربوط می‌شود.
به نظر این کارشناس خودرو تا زمانی که پلت‌فرم‌های مورد استفاده شرکت‌های خودروساز به‌روز‌رسانی نشود و خودروسازان نتوانند با فراغ‌بال استانداردهای لازم را روی محصولات تولیدی خود پیاده‌سازی کنند، خبری از مطلوبیت مدنظر متقاضیان نخواهد بود. همچنین فربد زاوه، کارشناس خودرو به خبرنگار ما گفت: تیراژ تولید خودرو در کشور به هیچ وجه با استانداردهای جهانی منطبق نیست و همین مساله مسیر هر گونه تولید با قیمت مناسب را در خودروسازی سد می‌کند.