سهامداران بازار سرمایه همچون سایر سرمایه گذاران پیش از سرمایه گذاری باید مجموعه ای از آموزش ها را فرا بگیرند. این روزها فعالیت در بورس بیش از هر زمان دیگری به دغدغه گروهی از افراد تبدیل شده است، به همین دلیل قصد داریم شما را با یکی از مفاهیم بازار سرمایه آشنا کنیم.
ترازنامه بورس در واقع گزارشی از مسائل مالی یک شرکت است، در ترازنامه بورس برخی از اطلاعات مهم مالی یک شرکت ثبت می‌شوند که اهمیت زیادی دارند.
ترازنامه بورس یک شرکت، وضعیت مالی یعنی دارایی ها، بدهی‌ها و سرمایه آن را در پایان یک دوره مالی نشان می‌دهد. طبق قانون، مجموع سرمایه یک شرکت و بدهی هایش باید مساوی با دارایی آن باشد به گونه ای که تمام این اطلاعات باید در ترازنامه بورسی شرکت ثبت شود.
دارایی = سرمایه و حقوق دارندگان سهام + بدهی
ترازنامه را به دو شکل مختلف می‌نویسند و تنظیم می‌کنند:
به شکل T یا حسابی: در این نوع ترازنامه دو ستون وجود دارد که هر کدام از این ستون‌ها یک چیز را نشان می‌دهند؛ به طور مثال ستون سمت راست، انواع دارایی شرکت را نشان می‌دهد و در سمت چپ ابتدا بدهی‌ها و سپس سرمایه شرکت در پایین نوشته شده است. همان طور که از نامش پیداست این ترازنامه بورس به شکل یک گزارش نوشته می‌شود.
ترازنامه اهمیت زیادی دارد، چون از طریق آن می‌توان به راحتی به میزان بدهی‌های یک شرکت و سرمایه‌های آن که در ارزش سهام نقش تعیین کننده‌ای دارند را دست پیدا کرد. اگر شما دارنده سهام هستید پس باید نحوه تحلیل و خواندن یک ترازنامه را بدانید.
اجزای ترازنامه چیست؟
در ترازنامه اطلاعات مهم و زیادی وجود دارد که هر کدام می‌توانند برای سهامداران ارزشمند باشند. در این قسمت به شرح هر کدام از آن‌ها خواهیم پرداخت.
۱: ستون سمت راست: دارایی‌ها
۲: در ستون دارایی ها، دو نوع دارایی وجود دارد: دارایی جاری و دارایی غیرجاری.
۳: دارایی جاری: دارایی جاری آن نوع دارایی است که انتظار می‌رود قبل از یک سال به وجه نقد تبدیل گردد. دارایی‌های جاری خود شامل موارد زیر هستند:
۴: موجودی نقد: شامل همه پول‌های موجود یک شرکت در صندوق‌ها و حساب‌های پس انداز و جاری بانک‌ها می‌شود که به راحتی به پول نقد تبدیل می‌شود.
۵: اوراق بهادار: سهام یا اوراق قرضه و دیگر اوراق بهاداری که به راحتی معامله می‌شوند و از آن‌ها برای سرمایه گذاری استفاده می‌شود.
۶: دریافتنی‌های تجاری و غیرتجاری: همانطور که از نام آن مشخص است، مطالباتی است که باید توسط شرکت از مشتریان دریافت شود.
دریافت‌های تجاری آن‌هایی هستند که حاصل تجارت شرکت و فروش محصولات است، اما دریافتنی غیرتجاری مربوط به امور غیر تجاری شرکت است (مانند وام دریافتی یا پول اجاره دادن ساختمان شرکت).
۷: موجودی مواد و کالا: شامل همه مواد اولیه، محصولات نیمه ساخته شده و محصولات نهایی هستند، به عبارت دیگر همه مواد و کالا‌هایی که در یک شرکت موجود هستند جزء دارایی‌های جاری آن شرکت محسوب می‌شوند، چون به راحتی می‌توانند به پول نقد تبدیل شوند.
۸: پیش پرداخت: این اصطللاح را دیگر همه شما شنیده اید. درصدی از پول و مبلغ کلی که پیش از انجام یک کار یا دادن یک سرویس توسط شرکت، به کارفرما یا پیمانکار داده می‌شود. می‌توانید نام آن را بیعانه هم بگذارید.
دارایی‌های غیرجاری
۹: دارایی‌های غیرجاری در واقع دارایی‌های بلندمدت یک شرکت هستند که شرکت از آن‌ها استفاده می‌کند، اما انتظار ندارد تا زودتر از یک سال به وجه نقد تبدیل شوند. این دارایی‌ها نیز چندین نوع هستند که در زیر آمده اند.
۱۰: سرمایه گذاری بلندمدت: فرض کنید یک شرکت ۶۰ درصد از سهام شرکتی دیگر را خریداری کند. مسلما این شرکت نمی‌خواهد این سهام عمده را ظرف یکسال بفروشد و روی آن سرمایه گذاری بلند مدت کرده است. سرمایه گذاری بلند مدت می‌تواند علاوه بر اوراق بهادار، شامل سرمایه گذاری در دارایی‌های عینی مثل زمین و طلا، سرمایه گذاری وجوه بازنشستگی، کاهش ارزش انباشته سرمایه گذاری و دیگر موارد باشد.
۱۱: اموال مشهود و نامشهود: دارایی‌های مشهود آن دارایی‌های هستند که قابل مشاهده اند و می‌توانید با چشمتان آن‌ها را ببینیدمانند ساختمان، زمین و تجهیزات و دستگاه‌ها و وسایل شرکت
اموال غیرمشهود را، اما نمی‌توان با چشم دید، ولی وجود دارند مانند حق مالکیت، حق اختراع، سرقفلی، نرم افزار رایانه ای، مدل‌ها و طرح ها، حق تالیف و دیگر موارد.
۱۲: ستون سمت چپ: بدهی و سرمایه (حقوق سهامداران)
در ستون سمت چپ همانطور که پیش‌تر گفته شد دو مورد وجود دارد. در ابتدا و از بالا بدهی‌های یک شرکت آورده می‌شود و سپس در پایین آن حقوق صاحبان سهام آورده می‌شود، در پایین به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت؛
بدهی‌های جاری
بدهی‌های جاری، بدهی‌هایی هستند که شرکت انتظار دارد تا یکسال آینده بتواند آن‌ها را تسویه کند. بدهی‌های جاری شامل موارد زیر هستند:
۱: پرداختنی‌های تجاری و غیرتجاری: برعکس دریافتنی‌های تجاری و غیرتجاری، این‌ها باید توسط شرکت پرداخت شوند. پرداختنی‌هایی که تجاری هستند مربوط به امور تجاری و بدهی‌های شرکت به مشتری‌ها است. پرداختنی‌های غیرتجاری، اما مربوط به امور خرید و فروش و تعامل با مشتریان تجاری شرکت نمی‌شود (برای مثال می‌توان بدهی یک شرکت در پرداخت اجاره بهای ساختمانش را نام برد).
۲: مالیات پرداختنی: همه شرکت‌ها و موسسات تجاری موظند که مالیات خود را پرداخت کنند و این جزء بدهی‌های یک شرکت به دولت است. این بدهی هم شامل بدهی‌های معوق و هم مالیات سال و مالیات بر درآمد پرداختنی است.
۳: سود سهام: شرکت باید سود سهامداران خود (DPS) را بپردازد و این جزء بدهی‌های جاری آن‌ها محسوب می‌شود.
۴: تسهیلات مالی: شرکت‌ها ممکن است از بانک‌ها و موسسات اعتباری وام و تسهیلاتی را دریافت کنند که باید آن‌ها را ادا کند. این تسهیلات و وام‌ها جزء بدهی‌های جاری یک شرکت محسوب می‌شود.
۵: پیش دریافت ها: این آیتم جزء بدهی هاست، اما پولی است که شرکت بابت پیش فروش محصولاتش دریافت می‌کند یا پولی است که پیش از انجام خدماتش می‌گیرد.
بدهی‌های غیر جاری
بدهی‌های غیر جاری آن‌هایی هستند که شرکت می‌خواهد آن‌ها را در مدتی بیش از یکسال تسویه کند. در زیر انواع بدهی‌های غیرجاری را می‌توانید ببینید.
۱: پرداختنی‌های بلندمدت: پرداختنی‌های بلندمدت دقیقا بر خلاف سرمایه گذاری بلندمدت هستند. یک شرکت می‌تواند پرداختنی‌های بلندمدت زیادی داشته باشد و این جزء بدهی‌های غیرجاری است.
۲: تسهیلات مالی دریافتی بلندمدت: تسهیلاتی که یک شرکت می‌تواند از بانک‌ها و موسسات دریافت می‌کند می‌تواند کوتاه مدت یا بلندمدت باشد. تسهیلات بلندمدت جزء بدهی‌های غیرجاری محسوب می‌شود.
۱۳: حقوق صاحبان سهام
این قسمت، بیانگر حقوق مالی صاحبان سهام و صاحبان شرکت است. اگر بدهی‌ها را از دارایی‌های یک شرکت کم کنیم، آن چه باقی می‌ماند حقوق صاحبان سهم است. این حقوق شامل موارد زیر می‌باشند:
۱۴: سرمایه: سرمایه یک شرکت توسط مالکان و صاحبان سهم تهیه می‌شود. برای فهمیدن سرمایه یک شرکت کافی است تعداد سهام آن را در ارزش سهم ضرب کنید.
اندوخته قانونی: هیئت مدیره هر شرکت موظف است تا هر ساله ۵ درصد از سود خالص خود را در ذیل عنوانی به نام اندوخته قانونی ذخیره کنند. این ذخیره قانونی جزء حقوق صاحبان سهام است.
اندوخته قانونی در واقع مبلغی است که قبل از تقسیم سود خالص در حسابی جداگانه تعریف شود تا این مبلغ از چرخه دارایی‌ها خارج نشود. افزایش سرمایه شرکت نمی‌تواند از محل اندوخته قانونی صورت بگیرد. اندوخته قانونی تا زمانی ادامه می‌یابد که این اندوخته به ۱۰ درصد سرمایه کنونی شرکت برسد.
۱۵: سود (یا زیان) انباشته: همانگونه که از نام آن مشخص است این سودی است که از پیش‌تر روی هم انباشته شده است. برای محاسبه آن باید سود‌های تقسیم شده در مجامع عمومی (تقسیم سود) را از سود‌های خالص یک شرکت در دوره‌های قبل کم کنید. برای مثال سود انباشته سال ۱۳۹۸ برابر با سود انباشته سال ۱۳۹۷ بعلاوه سود خالص دوره سال ۹۸ منهای سود تقسیم شده در مجمع سال مالی ۱۳۹۷است.
تحلیل ترازنامه بورس
برای تحلیل یک ترازنامه چیزی که باید در ابتدا به آن توجه کنید که دوره مالی آن است، به طور مثال ترازنامه شما مربوط به سال ۹۸ و مسائل مالی آن نیز مربوط به سال ۹۸ می شود.
گزارش‌ها و ترازنامه‌های مالی می‌توانند ۳ ماهه، ۶ ماهه، ۹ ماهه و ۱۲ ماهه است، طبق قانون، گزارش‌های ۶ ماهه و ۱۲ ماهه الزام به حسابرسی دارند. گزارش‌های ۳ ماهه و ۹ ماهه الزام به حسابرسی ندارند.
اعداد بر حسب میلیون ریال نوشته می‌شوند پس به این موضوع دقت کنید. یادتان باشد یکی از کار‌هایی که باید انجام دهید این است که ترازنامه فعلی را با ترازنامه‌های قبلی مقایسه کنید تا ببینید میزان بدهی‌ها و سود شرکت چگونه تغییر کرده است.
بررسی دقیق ترازنامه
همه این موارد را می‌توان با بررسی دقیق ترازنامه مالی یک شرکت دریافت. یادتان باشد پیش از خرید یک سهم حتما ترازنامه مالی آن را بررسی کنید و ببینید آیا ثروت آن نسبت به گذشته افزایش داشته است. شرکتی که بدهی زیادی دارد، اما سوددهی آن کم است سهم مناسبی برای شما نیست.
نکته ای که باید به آن اشاره کرد ممکن است که یک شرکت علارغم بدهی بالا، از سوددهی خوبی برخودار باشد به گونه‌ای که با گذشت زمان بدهی‌های خود را تسویه کند و بر دارایی‌های خود بیفزاید. به دارایی‌های یک سهم نگاه بیندازید. اگر دیدید که در حال افزایش است و از آن سو بدهی هایش روند کاهشی درد این امر را می‌توان نشانه‌ی خوبی دانست.
توجه به جزییات ترازنامه نکتهد حائز اهمیتی به حساب می آید برای مثال بالابودن مبلغ پیش دریافت مسئله خوبی به حساب می آید ، چون از این موضوع معلوم می‌شود که شرکت در فروش محصولات یا ارائه خدمات خود موفق عمل کرده و به همین دلیل پیش دریافتی‌هایی که گرفته بالا است.
توجه به موجودی انبار از دیگر موارد مهم در ترازنامه است، به طور مثال آیا انبار شرکت نسبت به سال قبل کالای بیشتری دارد یا خیر. اگر دیدید که موجودی انبار بیشتر شده ، اما فروش چندان رشدی نداشته این نشانه خوبی نیست، چون می‌تواند به خاطر عدم بازار برای فروش اجناس درون انبار باشد.