بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت اخیرا تشدید روند قاچاق سوخت از ایران به کشورهای دیگر را مرتبط با نوسانات ارزی دانست.
او هفته پیش گفته بود: "باتوجه به اینکه میزان قابل توجهی از قاچاق از طریق مهاجرت کارت‌های سوخت مناطق مرکزی با استان‌های مرزی صورت می‌پذیرد، تمهیداتی برای کنترل این موضوع و جلوگیری از ادامه روند سوءاستفاده از کارت‌های سوخت در دستور کار قرار گرفته است."
زنگنه تنها کسی نبوده که اخیرا به این موضوع اشاره کرده و سازمان تعزیرات حکومتی و سایر نهادهای انتظامی هم در گزارش‌های خود به افزایش کشفیات سوخت قاچاق در پی تشدید این روند اشاره کرده‌اند.
فقط در یک مورد؛ هفته گذشته ۳ ناخدا به اتهام قاچاق سوخت در استان هرمزگان ۴ میلیارد جریمه شدند؛ که اتهام آنها قاچاق ۱۸ هزار و ۵۰۰ لیتر گازوئیل بود.
قیمت بنزین در حال حاضر در ایران ۱۰۰۰ تومان است و با افزایش نرخ ارز در ماه‌های اخیر فاصله قیمت سوخت در ایران با کشورهای همسایه افزایش یافته است.
همین اختلاف قیمت باعث شده قاچاق سوخت از ایران به کشورهایی نظیر پاکستان بالا رود.
نرخ دلار در بازار آزاد در اوایل سال گذشته (۱۳۹۶) حدود ۳۷۵۰ تومان بود که طی ماه‌های اخیر و به خصوص بعد از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با قدرت‌های بزرگ جهانی، افزایش نرخ ارزهای خارجی شدت یافت.
هفته گذشته و پس از صحبت‌های دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل متحد که بازار ارز ایران به دقت آن را رصد می‌کرد، قیمت دلار تا ۱۹ هزار تومان هم پیش رفت که البته بعدا این نرخ به کمتر از ۱۷ هزار تومان رسید.
نرخ ارز در ایران به شدت در نوسان است ولی با احتساب دلار ۱۷ هزار تومانی در بازار غیررسمی، قیمت هر لیتر بنزین حدود ۶ سنت آمریکاست؛ بر این اساس قیمت سوخت در ایران از بسیاری از کشورهای دیگر در جهان و حتی همسایگان خود ارزانتر است.
میانگین قیمت هر لیتر بنزین در اواسط ماه سپتامبر در پاکستان حدود ۷۵ سنت و در عراق ۶۳ سنت بود؛ در ترکیه هر لیتر بنزین در همین مدت یک دلار و ۱۵ سنت بوده است.
قاچاق سوخت از ایران به خصوص از مرزهای شرقی مشکل جدیدی نیست ولی آنچه تازگی دارد این است که در ماه‌های اخیر به طور محسوس بر شدت آن افزوده شده است.
آنچه قاچاقچیان به دنبال آن هستند سودی است که به دلیل افزایش نرخ ارز با وجود مخاطرات احتمالی رقم خورده است.
در ماه‌های اخیر خرید و فروش کارت سوخت در مناطق مرزی بسیار متداول شده است؛ به این صورت که کارت سوخت غیر استانی از استان‌های دیگر وارد مناطق مرزی نظیر سیستان و بلوچستان می‌شود.
کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا در استان سیستان و بلوچستان البته اعلام کرده تا نیمه شهریور بیش از ۶۴ هزار "کارت مهاجر متخلف" در این استان باطل شده است.
همزمان با پدیده قاچاق، گزارش‌هایی هم درباره افزایش مصرف سوخت در ماه‌های اخیر منتشر شده است.
ایسنا به نقل از شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به آخرین آمار موجود اشاره کرده است.
بر این اساس مصرف بنزین در تیرماه به مرز سه میلیارد لیتر رسیده است.
مصرف بنزین از ابتدا تا انتهای تیرماه سال جاری ۹۱ میلیون و ۷۰۰ هزار لیتر بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته (۸۴ میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر) ۸.۵ درصد رشد داشته است.
بخشی از این افزایش مصرف البته به بالا رفتن مسافرت‌های تابستانی مربوط است.
بر اساس تصاویری که اخیرا در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و همچنین گزارش بعضی از رسانه‌ها در بعضی مناطق مرزی صف‌های طولانی جایگاه های بنزین اخیرا تشدید شده است.
بعضی از شهروندان در استان سیستان و بلوچستان تجربیات خود را در این زمینه به اشتراک گذاشته‌اند.
یکی از آنها گفته است: "اینها ملت فقیر بلوچستان هستن که به دلیل گرانی و شرایط سخت زندگی مجبور هستن بخاطر تامین مخارج زندگی اقدام به حمل گازوییل از شهرستان سراوان به مرز پاکستان کنند."
بعضی افراد محلی به اینها لقب "سوخت کش" داده‌اند.
به گفته این شهروند" افرادی که دارای نفوذ بالا هستن تمام سوخت جایگاه‌ها رو با نرخ دولتی میزنن و اینها براشون به صورت کرایه ای حمل میکنن."
او همچنین گفته سوختکش‌ها برای هر سرویس ۳۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنند.
این در حالی است که عده‌ای از شهروندان از نبود نظارت کافی در این زمینه انتقاد کرده‌اند.
یک شهروند زاهدانی به خبرگزاری مهر گفته است: "ما هم می‌دانیم که دلیل این صف‌های طولانی قاچاق سوخت از مرزها است اما آیا واقعا نظارت کردن اینقدر سخت است."
بعضی از مسئولان البته مشکلات حاشیه نشینان را تنها دلیل تشدید این روند نمی‌داند.
علی ادیانی راد، از اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی به روزنامه ایران گفته است: "علت این حجم از استقبال از قاچاق فقط مشکلات مالی مرزنشینان نیست. تفاوت قیمت داخلی و خارجی حامل‌های سوخت یک تجارت پرسود و کم هزینه را برای مرزنشینان ایجاد کرده و به همین خاطر گرایش به این سمت در حال افزایش است.".
در میان انواع سوخت‌ها نفت گاز (گازوئیل) شاید جذابیت بیشتری برای قاچاقچیان داشته باشد؛ چون حمل بنزین خطرناک تر و علاوه بر آن، بسیار فرار است.
بعضی از کارشناسان اقتصادی گفته‌اند بالا بردن قیمت سوخت در ایران انگیزه قاچاق را کاهش می‌دهد که در نقطه مقابل آنها، عده دیگری در شرایط کنونی اقتصادی این اقدام را مخرب می‌دانند چون به تورم بیشتر دامن خواهد زد.