شهروند| بازار کالاهای الکتریکی مثل موبایل و لپ‌تاپ روزهای ملتهبی را سپری می‌کند. با داغ‌شدن هوای تهران روزهای داغی هم در بازار موبایل و لپ‌تاپ سپری می‌شود. افزایش هر روزه قیمت‌ها، کمیاب‌شدن برخی برندها و کاهش عرضه در بازار همه اتفاقاتی هستند که پیش‌بینی می‌شود در ماه‌های آینده بیشتر از همیشه بازار آی‌تی را تحت‌الشعاع قرار خواهند داد و موجب نگرانی خریداران و فروشندگان این بازار شده‌اند. در نگاه اول آنچه بیشتر از هر دلیل دیگر نابسامانی بازار آی‌تی را موجب خواهد شد، بازگشت تحریم‌ها است؛ اما وقتی پای صحبت واردکنندگان این اقلام می‌نشینید، به ابعاد جدیدی از ماجرا پی می‌برید.
اگر چه به نظر می‌رسد آشفتگی و گرانی هر روزه کالاهایی مثل موبایل و لپ‌تاپ بیشتر از همه برای مصرف‌کنندگان دردسرساز باشد اما واقعیت اینجاست که واردکنندگان و فروشندگان این کالاها هم بسیار متضرر خواهند شد. درست است که مصرف‌کنندگان کالاهای آی‌تی باید برای خرید مایحتاج خود هزینه‌هایی چندین برابر را پرداخت کنند و حتی بابت خرید قطعات وسایل خود با دردسر زیادی مواجه می‌شوند و نمی‌دانند با بازگشت دوباره تحریم‌ها آیا می‌توانند به تعمیر وسایل خود امیدوار باشند یا نه اما واردکنندگان این اقلام هم برای ورود این محصولات به ایران دردسرهای زیادی پیش رو خواهند داشت. حالا سوال اینجاست که با توجه به وضع فعلی، بی‌ثباتی بازار و بازگشت تحریم‌ها چه روزهایی در انتظار اقلام مهم و پرمصرفی مثل موبایل و لپ‌تاپ خواهد بود. آیا قیمت‌ها کنترل می‌شوند و معضل کمبود کالا برطرف خواهد شد یا این‌که بازار با التهاب و مشکلات بیشتری دست‌وپنجه نرم خواهد کرد؟ در ادامه گزارش به این سوالات پاسخ می‌دهیم.
گرانی از کجا آمد؟
همین چند سال پیش بود که «لپ‌تاپ» کالایی لوکس به حساب می‌آمد که داشتن آن چندان هم ضروری به نظر نمی‌رسید. کامپیوترهای معمولی با کیس‌های بزرگ و مانیتور و کیبورد اگر چه فضای زیادی از خانه‌ها و حتی محل کارها را اشغال می‌کردند، اما هنوز استفاده از لپ‌تاپ چندان مرسوم نشده بود تا این‌که به‌تدریج لپ‌تاپ‌ها با قابلیت حمل آسان به میدان آمدند و گوی سبقت را از هم‌جنس‌های قدیمی خود ربودند. طولی نکشید که لپ‌تاپ‌ها جای خود را در خانه‌ها و شرکت و ادارات باز کردند؛ چون هم فضایی اشغال نمی‌کردند هم حمل‌ونقل‌شان آسان بود. لپ‌تاپ‌ها تبدیل به محبوب‌ترین اعضای خانواده آی‌تی شده و متقاضیان آنها هر روز بیشتر و بیشتر شدند. امروزه دیگر لپ‌تاپ‌ها جزو کالاهای لوکس نیستند و از ملزومات واجب محسوب می‌شوند. به همین دلیل است که گران‌شدن این کالای اساسی و مهم دردسرساز و حتی نگران‌کننده شده است.
در ماه‌های اخیر بی‌ثباتی بازار ارز در ایران قیمت لپ‌تاپ را به طرز سرسام‌آوری افزایش داده و حتی پیش‌بینی می‌شود که این افزایش ادامه‌دار باشد. از آنجا که کالاهای آی‌تی و تمام ملزومات آنها وارداتی هستند و قیمت آنها به قیمت ارز و نوسانات آن وابسته است، در ماه‌های اخیر شاهد روند صعودی قیمت‌های این کالاها بوده‌ایم. قیمت لپ‌تاپ و کامپیوتر افزایش ٦٠درصدی نسبت به قبل از عید داشته و حتی سخت‌افزارهای این محصولات هم گرانی غیر قابل تصوری داشته‌اند؛ مثلا اگر تا همین چند ماه پیش می‌خواستید یکی از قطعات لپ‌تاپ خود را از مارک‌های معمولی این کالا تعمیر کنید یا جدید آن را بخرید، باید ٥٠هزار تومان هزینه می‌کردید الان باید چندین برابر این مبلغ را پرداخت کنید. اتحادیه فناوران رایانه در پایان سال گذشته ابراز امیدواری کرده بود که با توجه به کاهش ١٠درصدی تعرفه واردات لپ‌تاپ بعد از عید بازار این کالا به ثبات برسد؛ اما بعد از تعطیلات عید نوروز شاهد افزایش ٦٠ تا ٧٠درصدی قیمت این کالا بودیم که خرید آن را برای مردم با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرده است.
بیشترین افزایش قیمت برای لپ‌تاپ
از بین کالاهای فاوا که همان مختصر فناوری ارتباطات و اطلاعات است، موبایل و لپ‌تاپ بیشتر از هر کالای دیگری با دردسرهای افزایش قیمت روبه‌رو شده‌اند. البته بازار خرید و فروش موبایل به دلیل تصویب قانون رجیستر مثل لپ‌تاپ چندان با بحران گرانی سرسام‌آور مواجه نشد اما پیش‌بینی می‌شود در صورت ادامه مشکلات فعلی، بلایی که سر لپ‌تاپ‌ها آمده سر موبایل‌ها هم بیاید. کاهش واردات و تحریم‌شدن شرکت‌های ایرانی توسط تولیدکننده‌های خارجی، بازار موبایل را هم با دردسرهای زیادی روبه‌رو می‌کند.
به کمبود کالا یا قطعات دچار نمی‌شویم
آیدین آرام، عضو هیأت‌مدیره دستگاه‌های مخابراتی و وارد‌کننده موبایل درباره این‌که تحریم‌ها چه اتفاقاتی را قرار است برای بازار کالاهای الکترونیکی رقم بزنند به «شهروند» می‌گوید: «بازگشت تحریم‌ها باعث کاهش یا کمیاب‌شدن موبایل یا قطعات آن نمی‌شود. چندین سال است که بازارهای خارجی در ایران حضور دارند و به همین راحتی هم از بازار ما حذف نشده‌اند. از الان به بعد هم همین‌طور خواهد بود. پس ما نگرانی بابت این مسائل نداریم، بلکه مشکل از جای دیگر است. در حال حاضر معضلی که بیشتر از هر چیز بازار موبایل را اذیت می‌کند، محدودیت‌هایی است که برای واردکنندگان ایجاد شده است.
در صورتی که دولت بتواند ارز کالا را تامین و به تعهدات خود در قبال واردکنندگان عمل کند، مشکلی پیش نخواهد آمد. درواقع این‌جا همه چیز به دولت برمی‌گردد، چون مهمترین مشکلی که درحال حاضر دردسرساز شده، اختصاص ندادن ارز از طرف بانک مرکزی برای واردات است.» در صورت ادامه شرایط فعلی چه خواهد شد؟ آرام پاسخ می‌دهد: «با قانون رجیسترینگ می‌توانیم امیدوار باشیم که خبری از قاچاق در بازار موبایل نباشد، اما قطعا کمیاب‌شدن محصولات و قطعات اصلی دستگاه‌ها برای بازار دردسرساز می‌شود. ضمن این‌که قیمت‌ها هر روز افزایش پیدا می‌کند که این موضوع توازن بازار را به هم می‌ریزد. درواقع این‌جا همه چیز دست دولت است و اگر دولت بتواند ارز برای واردات تامین کند، بازار کنترل خواهد داشت و شاهد افزایش هر روزه قیمت‌ها نخواهیم بود. در غیراین صورت همچنان گرانی‌ها ادامه خواهند داشت و به صورت روزمره قیمت اجناس افزایش پیدا می‌کند.
قیمت‌ها در بازار لپ‌تاپ ریزشی نمی‌شود
درحال حاضر هیچ کارشناسی نمی‌تواند به این سوال پاسخ دهد که آیا الان زمان مناسبی برای خرید لپ‌تاپ است یا باید صبر کنیم و منتظر کاهش قیمت‌ها باشیم. میرمهدی، رئیس اتحادیه فناوران رایانه در پاسخ به این سوالات به «شهروند» می‌گوید: «با ادامه این شرایط باید منتظر روزهای بدتر در بازار کالاهای الکترونیکی باشیم، چون قیمت‌ها نه‌تنها کاهش پیدا نخواهد کرد، بلکه هر روزه بالاتر می‌رود. کاهش واردات منجر به افزایش سرسام‌آور قیمت کالاها می‌شود. پس نمی‌توانیم امیدوار باشیم که اتفاق خوبی برای این بازار رخ دهد.» اما دلیل این گرانی سرسام‌آور چیست؟ پاسخ آن را میرمهدی می‌دهد: «برخلاف آنچه این روزها مطرح می‌شود، افزایش قیمت کالاهای آی‌تی ارتباطی به بازگشت تحریم‌ها ندارد. در سال‌های اخیر برداشته‌شدن تحریم‌ها شامل حال کالاهای آی‌تی نشد و این‌طور نبود که ما بتوانیم از هر کشوری خرید داشته باشیم. درحال حاضر هم افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها ربطی به بازگشت تحریم‌ها ندارد.
درواقع ما به دلیل تحریم‌های داخلی دچار دردسر شده‌ایم، نه تحریم‌های خارجی. درحال حاضر دولت به هیچ واردکننده‌ای اجازه نمی‌دهد اعتباری خرید کند تا قیمت تمام‌شده کمتر شود. امروز برای واردات ٥٠هزار دلار قطعه باید معادل ریالی آنها پول به بانک آن واریز شود و علاوه بر آن، ٣٥درصد از فاکتور نیز باید به‌عنوان تعهد واردات کالا نزد بانک بماند تا جنس وارد و ترخیص شود. معمولا این رقم بین ٣ تا ٥ ماه در اختیار بانک است و همین باعث می‌شود قیمت لپ‌تاپ و هزینه واردات سایر کالاها افزایش پیدا کند، حتی تولیدات داخلی در این بخش نیز تا ٣٥درصد افزایش قیمت داشته‌اند. ضمن این‌که رکود، شدت بیشتری در این حوزه گرفته و نمی‌توانیم آینده خوبی برای فعالان حوزه آی‌تی تصور کنیم. ثبت سفارش برای واردات درحال حاضر حتما باید از طریق سامانه نیما و بانک مرکزی انجام شود و همین باعث شده از بین ١٠ سفارش واردکنندگان فقط یکی ثبت شود. این موضوع منجر به کاهش واردات شده و با این‌که همین حالا هم ثبت سفارش انجام می‌شود، اما معلوم نیست چه زمانی یک وارد‌کننده بتواند کالای مورد نظرش را وارد کند.»
بازار کالای قاچاق داغ می‌شود
آیا سختگیری‌ها برای واردکنندگان راه قاچاق را باز می‌کند؟ میرمهدی با تایید این موضوع می‌گوید: «حتما این‌طور می‌شود. قاچاق بیشتر می‌شود و بسیاری از واردکنندگان مجبور به تعدیل نیرو و حتی تعطیلی می‌شوند. مسئولان مدعی می‌شوند که با ارز ٤٢٠٠ تومانی می‌شود کالا وارد کرد، اما این حرف صحت ندارد، چون درواقع هیچ ارزی وجود ندارد و اگر هم سفارشی در سامانه نیما برای وارد کردن کالا ثبت می‌شود، صرفا فقط برای ساکت‌کردن واردکنندگان است و ماه‌ها طول می‌کشد تا یک وارد‌کننده بتواند کالایی را که می‌خواهد وارد کند. در واقع شما همین حالا هم می‌توانید سفارش‌هایتان را برای وارد کردن کالاها ثبت کنید، اما این‌که درنهایت چه اتفاقی می‌افتد را هیچ‌کس نمی‌داند.
درواقع آنچه این روزها بازار را به هم ریخته و گرانی‌ها را به دنبال داشته، تحریم‌های داخلی است، نه خارجی. دولت برای واردکنندگان شرایط سختی را ایجاد کرده و دست قاچاقچیان را باز گذاشته است. متاسفانه دولتمردان فقط درحال شعار دادن هستند و وقتی پای عمل به میان می‌آید، هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد. با این شرایط باید منتظر روزهای بدتر و گرانی‌های بیشتر هم باشیم و فقط می‌توانیم از مردم بخواهیم مواظب باشند کالای قاچاق نخرند و برای خریدهای خود به سایت اتحادیه بروند و از جاهایی خرید کنند که مشخصات آنها در سایت ما آمده و معتبر و رسمی هستند.»