شهروند| پاییز و زمستان خشک در راه است. این خلاصه خبری است که مرکز اقیانوس‌شناسی آمریکا در آستانه ورود به نیمه سرد سال منتشر کرده است. بنابراین پیش‌بینی می‌شود بعد از وقوع «ال‌نینو» در سال گذشته و افزایش چشمگیر بارندگی، امسال پدیده «لانینو» سالی کم‌بارش را به دنبال بیاورد. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که سال آبی جدید در ایران خشک و بی‌بارش شروع شده است. براساس گزارش شرکت مدیریت منابع آب ایران در نخستین هفته سال آبی ٩٦-٩٥، ٥ حوضه از ٦ حوضه آبریز اصلی کشور بدون بارش گزارش شده‌اند.
هدایت فهمی؛ معاون مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو دراین‌باره به «شهروند» توضیح می‌دهد: گرچه لانینو در آمریکای‌شمالی گزارش شده، اما این پدیده جوی مانند ال‌نینو سایر نقاط کره‌زمین را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و وزارت نیرو هم برای امسال سال کم‌بارشی را پیش‌بینی کرده است. او ادامه می‌دهد: در پدیده ال‌نینو با پدیده «ترسالی» مواجه بودیم و سیلاب‌ها و بارش‌های ناگهانی زیادی در سراسر نقاط جهان رخ داد که ایران نیز از این وضع مستثنی نبود و چنانکه شاهد بودیم، در زمستان و بهار ٢٠١٥ و ٢٠١٦ میزان بارش‌هایی که در اغلب ایستگاه‌های ثبت بارش کشور اندازه‌گیری شده بود، درحد میانگین کشوری و بالاتر بود. علاوه براین، سیلاب‌های ناگهانی درکشور به وقوع پیوست که مطابق با تعریف پدیده ال‌نینو بود. فهمی با تأکید بر این‌که این موضوع برای کشور خشکسال ایران اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند، به «شهروند» گفت: مطابق با پیش‌بینی‌های وزارت نیرو که بعد از نشست‌های کارشناسی با سازمان هواشناسی انجام شده است، در سال آبی پیش‌رو احتمال کاهش حدود ٢٠درصدی بارندگی‌ها نسبت به میانگین بلندمدت وجود دارد و این کم‌بارشی بیشتر مناطق شرقی و غربی کشور را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
لانینو بیشتر از نیمی از زمین را در برمی‌گیرد
پس از وقوع «ال‌نینو» در سال گذشته و وقوع سیلاب‌های مخرب و ناگهانی امسال باید منتظر «لانینو» و سردی همراه با خشکی هوا باشیم. مرکز ملی اقیانوس‌شناسی آمریکا NOAA درشرایطی که در آستانه ورود به فصل سرد سال ٢٠١٧-٢٠١٦ قرار گرفته‌ایم، نسبت به بروز پدیده‌ای جوی در آمریکای‌شمالی و سپس سیر آن به دیگر نقاط جهان خبر داده است. «لانینو» اثراتی متضاد با ال‌نینو دارد و در واقع به خاطر تغییرات اقلیم زمین رخ می‌دهد. در این پدیده که بخش مرکزی و شرقی استوایی اقیانوس آرام را تحت‌تأثیر قرار داده، آب سردتر از حالت طبیعی می‌شود و این تغییر دمای اقیانوسی موجب بروز سردی بیشتر هوا درخشکی و کاهش بارش‌ها می‌شود.
معمولا در سال‌هایی که پاییز و زمستان از بروز «لانینو» متأثر می‌شوند، نباید انتظار ترسالی و بارش‌های مناسب داشته باشیم بلکه با کاهش بارش‌ها و ازطرف دیگر سردی بیشتر هوا مواجه می‌شویم.این موضوع درحالی رخ می‌دهد که مرکز ملی اقیانوس‌شناسی آمریکا بار دیگر در تاریخ ٩ جولای ٢٠١٥ اعلام کرد که احتمال وقوع پدیده بزرگ مقیاس «ال‌نینو» در زمستان ٢٠١٦-٢٠١٥ وجود دارد. ال‌نینو که درواقع پدیده متضاد لانینو است، سال پربارش و سیلاب‌های ناگهانی را رقم زده بود. گزارش‌های مرکز ملی اقیانوس‌شناسی آمریکا نشان می‌داد که دامنه پوشش ال‌نینو ٩٠درصد است و درواقع تقریبا تمام کره‌زمین را در برمی‌گیرد. این درحالی است که در برگیری پدیده لانینو ٥٥ تا ٦٥درصد گزارش شده است.
بارش صفر در 83 درصد حوضه‌های آبریز اصلی
با این وجود گویا لانینو ایران خشکسال را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و دو وزارتخانه درگیر مسأله آب یعنی وزارت نیرو و وزارت کشاورزی برنامه‌ریزی‌های خود را برمبنای سال کم‌بارش قرار داده‌اند. البته پیش‌بینی‌ها در نخستین هفته از سال آبی جدید درست از آب درآمده است. حالا سال آبی جدید درحالی آغاز شده است که درهفته اول، در ٥ حوضه آبریز اصلی کشور از ٦ حوضه میزان بارندگی عدد صفر را نشان می‌دهد. حجم بارش‌های کشور درهفته اول سال آبی ٩٦-٩٥ ازسوی شرکت مدیریت منابع آب ایران یک میلیمتر اعلام شد که این میزان در سال گذشته عدد صفر و درمتوسط بلندمدت همان یک میلیمتر بوده است.
براساس این گزارش، بیشترین درصد تغییرات بارندگی ایستگاهی نسبت به درازمدت مربوط به حوضه قلعه‌جوق در آذربایجان‌غربی بوده که حدود ٢٩١درصد افزایش داشته، این درحالی است که در شهرستان میانه آذربایجان‌شرقی با کاهش ١٠٠درصد بارندگی روبه‌رو بوده‌ایم. دراین هفته درحوضه‌های ٦گانه آبریز کشور حوضه آبریز دریای خزر ٥میلیمتر بارندگی داشته است، اما بارش در سایر حوضه‌ها عدد صفر را نشان می‌دهد. درحوضه‌های آبریز ٣٠گانه نیز بیشترین میزان بارش نسبت به سال گذشته مربوط به حوضه کل مهران با ٣٠درصد افزایش بوده است.کمترین میزان بارش نسبت به سال گذشته درحوضه‌های آبریز ٣٠گانه مربوط به رودخانه‌های بلوچ بوده که عملا هیچ افزایشی نداشته است.
هوا گرمتر و بارش‌ها کمتر می‌شود
شاهرخ فاتح رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور درباره پیش‌بینی سال خشک و کم‌بارش به «شهروند» می‌گوید: روند تغییر اقلیم درکشور و تشدید آن در سال‌های اخیر موجب شده است هوا گرمتر شود و بارندگی‌های کشور افت داشته باشد. این روند درپاییز امسال منجر به افزایش یک تا ١,٥ درجه‌ای دمای هوا و کاهش ١٠ تا ٢٠درصدی بارش‌ها می‌شود».او درباره تأثیر پدیده لانینو به میزان بارندگی‌ها اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و ادامه می‌دهد: در هرصورت ایران دچار یک عقب‌ماندگی و بدهکاری آب طولانی‌مدت به طبیعت است و مسأله خشکسالی ما به این راحتی و در کوتاه‌مدت حل نمی‌شود و برای ترمیم آسیب‌هایی که به منابع‌مان زده‌ایم، نیاز به زمان بلندمدت است. فاتح تأکید می‌کند: افزایش بارندگی و حتی سیل نباید ما را به اشتباه بیندازد و تصور کنیم این فرآیند موجب بهبود منابع آبی ما می‌شود، زیرا ما بخش قابل توجهی از سفره‌های آب زیرزمینی را از دست داده‌ایم و احیای منابع آب‌مان گرچه امکان‌پذیر است، اما به این سادگی و در کوتاه‌مدت غیرممکن است.
سرمای ناگهانی هوا نخواهیم داشت
با این وجود احد وظیفه مدیر مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی با اشاره به وقوع پدیده لانینو به فارس گفته است؛ لانینو با تأخیر در ایران رخ می‌دهد، زیرا ما با منطقه وقوع فاصله زیادی داریم و حتی ممکن است این پدیده با تأخیر یک فصل درمناطق دیگر رخ دهد. او همچنین توضیح داد: لانینو درواقع حالت برعکس ال‌نینو است. سال گذشته هم موضوع ال‌نینو مطرح بود که بخش شرقی اقیانوس آرام از سواحل شرقی استرالیا تا سواحل غربی آمریکا به وسعت ١٥هزارکیلومتر مربع گرمتر ازحد معمول شد. در این پدیده دمای متوسط آب اقیانوس که ٢٦ درجه بود، ٢ درجه گرمتر ازحد معمول می‌شود و برحسب شدت این پدیده آنرمالی یا نابهنجاری دمایی متفاوت است که معمولا تا حدود یک درجه به ال‌نینوی ضعیف، تا ١,٥ درجه به ال‌نینوی متوسط و از ٢ درجه به بالا به سوپر ال‌نینو یا ابر‌ال‌نینو معروف است.
وظیفه ادامه داد: در «لانینو» این موضوع برعکس است؛ یعنی دمای آن بخش اقیانوس آرام سردتر ازحد معمول می‌شود و الگوی بارش تغییر می‌یابد و بدین ترتیب اثراتی دارد و این چون یک پدیده بزرگ مقیاس است، تأثیر آن در آب و هوای جهان مشهود است و محدود به آن منطقه نیست، زیرا نیروهایی وجود دارند که توده‌های هوا را جابه‌جا می‌کنند. بنابراین این شرایط ممکن است درنقاط دیگرجهان هم تأثیرگذار باشند و تبادل دمایی وجود دارد.مدیر مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی درعین حال گفت: بروز سردی ناگهانی هوا در ایران چندان مورد پیش‌بینی نیست و دراین‌باره چندین پایان‌نامه دانشجویی درمقاطع کارشناسی ارشد و دکتری انجام شده و مطالعاتی داریم بر این مبنا که وقوع ال‌نینو یا لانینو نتایج مشخصی برکشور ما نداشته و شناخته‌شده نیست.