تميز بودن انژکتورهای سوخت برای عملکرد مناسب موتور، مصرف بهینه سوخت و کاهش آلایندگی ضروری است. انژکتورها در صورت کثیف بودن، به طور مناسب سوخت را انتقال نمی دهند و مانند انژکتورهای تمیز قادر به پاشش سوخت نیستند. زمانی که انژکتور در مدار بسته قرار دارد، سیستم کنترل بازخورد سوخت، رقیق بودن بنزین را جبران میکند، اما نمیتواند مشکل را به صورت اساسي اصلاح کند. اگر موتور علائم وجود انژکتورهای کثیف از جمله درجا كار كردن سخت، بد روشن شدن، كم بودن كشش و تولید مواد آلاینده بالا مثل هیدروکربن و مونوکسید کربن را نشان دهد، انژکتورها به تمیز كردن نیاز دارند. رقیق بودن مخلوط سوخت و هوا سبب ایجاد کد خطا در ECU میشود که منجر به روشن نشدن موتور و روشن شدن چراغ چک خواهد شد.
گرفتگي انژکتورها
محدودیت پاشش انژکتورهای سوخت به ميزان هشت تا 10 درصد سبب تاخیر در روشن شدن موتور میشود. در زمان بروز این اتفاق، اکسیژن تركيب نشده با سوخت وارد اگزوز شده و حسگر اکسیژن، مخلوط سوخت و هوا را رقیق میخواند؛ در این زمان، ECU نسبت به پیام دریافتی واکنش نشان داده و سپس تحريك انژکتور را افزایش ميدهد تا بنزین بیشتری پاشش کند. در موتورهای توربو، كثيفي انژکتورها سبب رقیق بودن مخلوط سوخت و هوا ميشود كه اين امر موجب آسیب به موتور خواهد شد. در دور بالای موتور، انژکتورها تمام سوخت را انتقال میدهند. در صورت کثیف بودن انژکتورها، مخلوط سوخت و هوا رقیق شده و احتراق ناقص رخ خواهد داد. خودروها به مسدود بودن انژکتور حساس هستند، اما انژکتورهای طرح سوزنی با احتمال مشکلات آلایندگی بالا نيز روبه رو بوده و آسیب پذیرتر هستند. انژکتورهایی که در آینده تولید خواهند شد در برابر گرفتگي و رسوبات مقاومتر خواهند بود. در ابتدای تولید انژکتورهای طرح سوزنی، شکل سوزن و اندازه دهانه مقدار سوخت از طریق انژکتور و شکل الگوی پاشش را تعیین میکند. طراحی انژکتورهای سوزنی به صورتی است که الگوی پاشش مخروطی شکل را ايجاد کنند، اما در صورت تجمع رسوبات بنزین در قسمت سوزن انژکتور، ممكن است انتقال سوخت محدود شود و الگوی پاشش ایراد پیدا کند و در نتیجه، سبب رقیق شدن تركيب هوا و سوخت شود. اغلب این رسوبات از خود بنزین است.
بنزین مخلوطی است از هیدروکربن های متفاوت که دارای ترکیبات مومی شکل و سنگین است. هر قدر هیدروکربن سنگین تر باشد، انرژی بیشتری برای سوزاندن لازم است. در صورت خاموش بودن موتور، انژکتورها گرمای زیادی را تحمل مي‌كنند، رسوب بنزین در سوزن های انژکتور بخار شده و مواد مومی شکل از خود به جای می گذارند. به دلیل خاموش بودن موتور، جریان خنک کننده ای برای عبور از ورودي ها وجود ندارد و هیچ بنزینی از انژکتورها عبور نمیکند، در نتیجه گرما رسوبات باقیمانده را به مواد سخت و مومی شکل تبدیل میکند. با گذشت زمان، احتمال گرفتگي انژکتورها به واسطه رسوبات تشكيل شده وجود دارد. این رسوبات در نتیجه كاركرد معمولی موتور شکل میگیرند، بنابراین مواد پاک کننده به بنزین اضافه ميشود تا موجب تمیزی انژکتورها شود. در صورت عادت به رانندگی کوتاه مدت و روشن و خاموش هاي مكرر، احتمال ایجاد سریعتر رسوبات در پيشرانه وجود دارد.
بنزین با اكتان پايين
بعضی از تامین کنندگان مواد نفتي برای درآمد بيشتر و افزایش حس رقابت و بهره سود بیشتر از بنزین، مقدار مواد پاک کننده در داخل بنزين را کم کرده و به تولید بنزینی روی آورده اند که مواد افزودنی ارزانتر و بی کیفیت تري دارد، اما ممکن است همین مواد افزودنی نیز در ساقه ای سوپاپ ورودی تشكيل و موجب گیر کردن آن شود. برای جلوگیری از بروز این اتفاق، مواد افزودنی مانند بعضی سیالات به بنزین اضافه می شوند، اما با گذشت زمان، ممكن است این مواد به شکل گیری رسوبات در محفظه احتراق کمک كند تا تراکم و نیازهای اکتان موتور را بالا ببرد. كثيفي انژکتورها سبب رقیق شدن تركيب سوخت و هوا، تاخیر در روشن شدن موتور و حتی احتراق ناقص می شود. انژکتورها باید بعد از تمیز شدن عملکرد قبلی خود را بازیابند. یکی از بهترین مواد افزودنی، پلی ترامین است زیرا افزودن این ماده سبب تمیزی انژکتورها، سوپاپ ها و اتاق های احتراق بدون نیاز به سیالات افزودنی مذکور میشود، اما با این روش هزینه آن دو برابر بیشتر از مواد افزودنی رایج است.
اما به راستي مواد افزودنی تا چه میزان موجب حفاظت از انژکتور میشوند؟ به گفته منابع شرکتهای صنعتی، مقداري که توصیه میشود در حدود يك گرم در هر كيلو مواد پاک کننده در داخل بنزین است. 85 درصد از بنزین هايي كه به فروش ميروند، یکدهم مقدار توصیه شده را در بردارد، در نتیجه، مصرف بنزین ارزان به شکل گیری رسوبات انژکتور کمک میکند. بدیهی است که شست وشوي انژکتورهای کثیف به زمان و تلاش بیشتری نیاز دارد، اما معمولا اين امر باعث ميشود تا اين وسيله بنزین بیشتری را انتقال دهد.
مزیت شست وشوي انژکتور
مزیت هایی که با تمیز کردن انژکتورها به دست می آید معمولا بسته به وضعیت انژکتورها تغییر میکند معمولا بعد از شستوشوي انژكتور، عملکرد انژکتورهایی که واقعا کثیف هستند بهبود قابل توجهی نسبت به انژکتورهایی که رسوبات کمی دارند، نشان میدهند. موتورهایی که مسافت طولانی یا کوتاه مدت را طی کرده اند، به شست وشوي انژکتور نیاز دارند. توصیه بعضی از کارشناسان به شست وشوي انژکتورها در هر 40 تا 50 هزار کیلومتر برای رسیدن به بهترین کارآیی است. برای برداشتن رسوبات مومی شکل در بدنه دریچه گاز نیز باید آن را تمیز کرد. احتمال تجمع بخارات بنزین از چندراهه ورودی و بخار شدن آن در اطراف صفحه دریچه گاز نيز وجود دارد و این امر سبب تغییر در مخلوط سوخت و هوا میشود. گاهی اوقات مشاهده رسوبات سخت است. در هر صورت شست وشو دادن بدنه دریچه گاز و مسیر ورودی نیز برای بازیابی عملکرد موتور لازم است. هنگام شستوشوي انژکتورها، سوپاپ های ورودی و اتاق های احتراق نیز باید تميز شوند زیرا سبب افزایش آلاینده ها میشوند. رسوبات در قسمت عقبی سوپاپ های ورودی، بنزین را همانند اسفنج جذب کرده و هنگامی که دریچه گاز ناگهان باز مي شود، سبب تاخیر لحظه ای میشوند. رسوبات محفظه احتراق، تراکم و خطر آسیب رساندن به موتور هنگام احتراق را افزایش می دهند. معمولا موتورهایی که روغن سوزی دارند، رسوبات سنگینی در اتاق احتراق و سوپاپ ورودی دارند که به مقادير عادي مواد پاک کننده در بنزین واکنش نشان نمیدهند، در این صورت به پاک کننده بيشتري نیاز است که به باک بنزین اضافه یا مستقیما به داخل انژکتورها تزريق شود. برای حذف رسوبات کربن از سوپاپ های ورودی یا اتاق های احتراق، از مواد پاك‌كننده استفاده کردن و از دستورات نوشته شده بر روی آن پیروی کنید و یا از تجهیزاتی استفاده کنید که برای تمیز کردن بخش هاي بالایی موتور طراحی شده است.
توجه داشته باشيد كه انژکتورهای سوخت با تزریق مستقیم، الگوی پاشش بسیار دقیقی داشته و نسبت به انژکتورهای معمولی در برابر رسوبات حساسیت بیشتری دارند. اگر هر گونه مایع بخارنشده ای وجود داشته باشد، ممكن است در الگوی پاشش انژکتور نشان داده شود. توصیه بعضی از کارشناسان بر این است که بعد از شستوشوي انژکتور یا کربن زدایی، كار تعویض شمع نيز صورت گیرد. ممكن است رسوبی که شل شده و با حالل پاک میشود نقص فنی شمع را افزایش دهد. تعویض روغن و فیلتر پیشنهاد خوبی بعد از کربن زدایی سیلندر است، زیرا بعضی از حلالها از رینگ گذشته و به محفظه میل لنگ میرسند.
گزینه های شستوشوي انژکتور
بهترین راه شستوشوي انژکتورها این است که وقتی موتور روشن است، آنها را به صورت درجا تمیز کنید، زیرا بسیاری از رسوبات روی سوپاپ ها و داخل اتاق های احتراق برداشته میشود و ضمنا این کار در حدود 10 تا 15 دقیقه زمان میبرد. برای انجام این کار هنگامی که موتور روشن است باید از تجهیزات خاص تحت فشار استفاده کنید تا حلال را مستقیما به سمت ریل سوخت هدایت کند و به این معنی است كه یا باید پمپ بنزین را غیرفعال کرده و یا لوله نعلي شکلی را نصب كنيد تا بنزین دوباره به سمت باک حرکت کند. در بعضی از خودروها، غیر فعال شدن پمپ بنزین، کد خطا در ECU ایجاد خواهد کرد که باید بعد از اتمام کار، کد را پاک کنید. زمانی که خودتان به تنهایی كار شست وشوي انژكتور را انجام ميدهيد، محدودیت هایی وجود دارند، به این صورت که ممكن است انژکتورها به شدت مسدود شده باشند و حلال نتواند به خوبی از آن عبور کند. بعضی از رسوبات به سختی پاك میشوند و برای اینکار باید فرایند تمیز کردن را طولانی یا آن را تکرار کنید. اگر انژکتورها بعد از شست وشو کار نکردند، در این موقع باید انژکتورها را باز و آنها را با دستگاه شست وشوي انژکتور تمیز کنید یا در صورت لزوم با نمونه نو عوض کنید. محدودیت بعدی این است که بهتر است بعد از شست وشو، آزمایشی مبنی بر خوب کارکردن انژکتور انجام دهید. برای این کار باید آزمایش رانندگی انجام دهید تا متوجه شوید که كشش و عملكرد خودرو بهبود يافته است يا خیر. ضمنا ميتوانيد تست آلایندگی انجام دهید تا مقدار هیدروکربن یا مونوکسید کربن به حالت اولیه برگشته یا نه. آزمایش تعادل نیرو نیز روش دیگری برای تایید عملکرد موتور و بررسی سیلندرهای ضعیف است. آزمایش افت فشار انژکتور نيز به شما خواهد گفت که آیا انژکتورها به ميزان مساوی جریان می‌یابد یا خیر.
شست وشو در بيرون از خودرو
در مورد انژکتورهایی که واقعا کثیف هستند و به شستوشوي درجا جواب نمیدهند بهتر است از حلال قدرتمند و از زمان طولانی تر برای حل کردن رسوبات استفاده کنید. دستگاه شست وشوي انژکتور از نیروی کار انسانی گران تر است و گاه نسبت به تعویض انژکتورها هم ارزان تر تمام میشود زیرا هزینه آن بسیار بیشتر است. شست وشوي انژکتور با دستگاه 35 تا 45 دقیقه طول میکشد.
* هفته نامه ایران خودرو