فرش از جمله کالاهایی است که در خانه اکثر ایرانی‌ها دیده می‌شود. به هرحال فرش هنر ایرانیان است و مردم ما نیز به شدت با آن مانوسند. اما همین فرش‌های دستباف که دیدن آن زیر پاها برای ما ایرانی‌ها معمولی شده است ، در برخی مواقع قیمت‌هایی حدود 200 میلیون تومان را هم می‌گذرانند.
فرش دستباف ایرانی در بسیاری از شهرهای کشورمان بافته می‌شود که بافت و طرح آنها برگرفته از ویژگی‌ها و فرهنگ مردمان آن شهر است. شهرهایی مانند کاشان، تبریز، اصفهان و قم از جمله شهرهایی هستند که نقش عمده‌ای در بافت فرش دارند. البته با رشد تکنولوژی و با توجه به اینکه بافت فرش دستباف به زحمت و زمان زیادی نیاز دارد و خرید آن برای همه اقشار جامعه مقدور نیست، به مرور فرش‌های ماشینی جای خود را در بازار باز کردند. واضح است که کیفیت فرش‌های ماشینی هیچ‌گاه به فرش‌های دستباف نمی‌رسد و به همین دلیل قیمت آنها نیز بسیار کمتر از نوع دستباف است.
در حالی فرش دستباف به عنوان یکی از اصلی ترین صادرات غیرنفتی کشورمان در کنار زعفران و پسته به شمار رفته و در دنیا مشتری‌های ویژه‌ای دارد که طی سال‌های اخیر از جایگاه واقعی خود فاصله گرفته و جای خود را به فرش‌های چینی و نظایر آن داده است. در این رابطه سید فخرالدین عامریان، صادرکننده نمونه فرش معتقد است مشکل اصلی در کم رونقی صادرات فرش دستباف ، عدم کارایی دولتی است.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، درباره وضعیت صادرات فرش و مشتریان فرش دستباف ایران می گوید: "بیشترین صادرات ما در سال‌های اخیر به کشور امارات متحده عربی بوده است. به دلیل مسائل مربوط به تحریم، فرش‌های ایرانی ابتدا به امارات و از آنجا به کشورهای دیگر فرستاده می‌شود و به همین دلیل تشخیص دقیق آمار کشورهای خریدار فرش ایران سخت است."
بسیاری از کارشناسان تحریم ها را علت اصلی کم رونقی صادرات در چند سال اخیر می‌دانند، اما این صادر کننده نمونه فرش معتقد است اینکه فکر کنیم اگر تحریم ها برداشته شود، صادرات رونق می یابد، فکری اشتباه است.
عامریان می افزاید: "نمی توان تاثیر تحریم را نادیده گرفت، ولی مشکل اصلی عدم کارایی دولتی است ."
به گزارش ایسنا، آمار های اعلام شده توسط رییس مرکز ملی فرش ایران حاکی از آن است که ایران رتبه نخست صادرات فرش دنیا را در اختیار دارد. این درحالی است که این صادر کننده نمونه فرش معتقد است آمارهای رییس مرکز ملی فرش ایران از صادرات فرش صحیح نیست.
عامریان در این باره توضیح می‌دهد: "این که اعلام شده ایران در صادرات فرش رتبه نخست را در اختیار دارد آمار درستی نیست، زیرا ایران در حال حاضر سومین یا چهارمین کشور صادرکننده فرش در جهان است. در این حوزه کشور هندوستان رتبه اول صادرات فرش را در جهان دارد و سالانه بیش از یک میلیارد دلار فرش صادر می‌کند.
اشتغال‌زایی نیز یکی دیگر از اثرات این صنعت بومی در ایران است. در این رابطه عامریان می‌گوید: " فرش دستباف را قشر مستضعف به صورت غیر متمرکز می‌بافد. این در حالی است که تعداد افراد شاغل در این حوزه در ایران حدود دو میلیون نفر است ولی متاسفانه مسئولان کمنر بهایی به صنعت فرش می‌دهند.
به گزارش ایسنا، قیمت برخی فرش‌های دستباف به دلیل زمان و دقت زیادی که در بافت آن به کار می‌رود بالاست، به طوریکه باور این قیمت‌ها کمی دشوار است.
عامریان درباره دلیل گران قیمت بودن این فرش ها می‌گوید: "این فرش‌ها ریزبافت و 50 رج به بالا هستند که اکثر مخاطبانشان افراد ثروتمند هستند. معمولا طبقه متوسط و پایین جامعه بیشتر به سراغ فرش‌های 20 یا 30 رج می‌روند. برخی از بافندگان این فرش‌ها هنرمند هستند و اسم‌شان برند به حساب می‌آید؛ به طوریکه فرش شش متری این هنرمندان تا 200 میلیون تومان هم معامله می‌شود."
با این اوصاف این سوال مطرح می‌شود که مخاطب این فرش‌ها چه کسانی هستند؟
عامریان، کشورهای ژاپن، عمان، عربستان، امارات متحده عربی و کویت را از خریداران فرش‌های گران قیمت ایران نام می‌برد.
وی همچنین به جای خالی این هنر- صنعت در حوزه تبلیغات اشاره می‌کند و می‌گوید: "متاسفانه مردم فکر می‌کنند فرش دستباف بسیار گران قیمت است و اصلاً نمی‌توان آن را خرید، در حالی که این تصور اشتباهی است زیرا با دو میلیون تومان هم می‌توان فرش دستباف خرید و به رونق این هنر-صنعت کمک کرد."
گزارش میدانی از قیمت انواع فرش دستباف و ماشینی در بازار به شرح زیر است:
فرش دستباف کاشان به صورت 42 خانه ،48 خانه،52 خانه و 70 خانه بافته می شود که هرچه تعداد خانه ها بالاتر باشد، فرش مرغوب تر و ریزبافت تر است. این فرش در ابعاد شش متر از 3.5 میلیون تا 12میلیون تومان، در ابعاد 9متر از چهار میلیون تا 15 میلیون تومان و در ابعاد 12 متر از 7.5 میلیون تا 30 میلیون تومان به فروش می‌رسد.
فرش دستباف تبریز در انواع 50رج چله نخ ، 50 رج چله ابریشم، 50رج طرح ماهی و هریس، 70رج و طرح هایی با نقشه های منحصر به فرد که به لچک ترنج یا افشان مشهور است، بافته می‌شود که عموما ًاز 50رج به بالا به صورت چله ابریشم بافته می‌شود.
فرش دستباف 50 رج چله نخ در ابعاد شش متر از 11 میلیون تومان به بالا، در ابعاد 9 متر از 18 میلیون تومان به بالا و در ابعاد 12 متر از 24 میلیون تومان به بالا به فروش می رسد.
فرش دستباف تبریز نیز با نقشه لچک ترنج یا افشان در ابعاد شش متر از 12 میلیون تومان به بالا ، در ابعاد 9متری از 19میلیون تومان به بالا و در ابعاد 12 متری از 30میلیون تومان به بالا به فروش می‌رسند.
همچنین فرش دستباف اصفهان که از جمله مرغوب ترین فرش های ایران است. قیمت آن در ابعاد شش متر از 24میلیون تومان به بالا، در ابعاد 9 متر از 35 میلیون تومان به بالا و در ابعاد 12 متر از 60 میلیون تومان به بالا است.
قیمت فرش دستباف قم در ابعاد شش متر از متری 25میلیون تومان به بالا، در ابعاد 9متر از 45 میلیون تومان به بالا و در ابعاد 12 متر از 80 میلیون تومان به بالا به فروش می رسد.
فرش دستباف نایین به صورت چهار لا، شش لا و 9 لا بافته می شود. فرش شش لا نایین در ابعاد شش متر از 10میلیون تا 14میلیون تومان، در ابعاد 9متر از 13 تا 25 میلیون تومان و در ابعاد 12متر از 20 تا 30 میلیون تومان به فروش می‌رسد.
قیمت فرش 9 لا نایین در ابعاد شش متر از پنج میلیون تومان به بالا، در ابعاد 9متر از هشت تا 11 میلیون تومان و در ابعاد 12 متر از 12تا 16 میلیون تومان است.
فرش دستباف خراسان در ابعاد شش متر از 4.5 میلیون تومان به بالا، در ابعاد 9 متر از 6.5 میلیون تومان به بالا و در ابعاد 12 متر از 11 میلیون تومان به بالا به فروش می‌رسد. قیمت فرش دستباف چهارمحال و بختیاری نیز در ابعاد شش متری از شش تا 9 میلیون تومان و در ابعاد 9متری از 9 تا 14 میلیون تومان است.
| نوع فرش | قیمت 6 متری(تومان) | قیمت 9 متری (تومان) | قیمت 12 متری (تومان) |
| دستباف کاشان | 3.5 تا 12 میلیون | 4 تا 15 میلیون | 7.5 تا 30 میلیون |
|
دستباف تبریز 50رج چله نخ |
11 میلیون به بالا | 18 میلیون به بالا | 24 میلیون به بالا |
| دستباف تبریز با نقشه | 12 میلیون به بالا | 19 میلیون به بالا | 30 میلیون به بالا |
| دستباف اصفهان | 24 میلیون به بالا | 35 میلیون به بالا | 60 میلیون به بالا |
| دستباف قم | 25 میلیون به بالا | 45 میلیون به بالا | 80 میلیون به بالا |
| دستباف نایین شش لا | 10 تا 14 میلیون | 13 تا 25 میلیون | 20 تا 30 میلیون |
| دستباف نایین 9 لا | 5 میلیون به بالا | 8 تا 11 میلیون | 12 تا 16 میلیون |
| دستباف خراسان | 4.5 میلیون به بالا | 6.5 میلیون به بالا | 11 میلیون به بالا |
|
دستباف چهارمحال و بختیاری |
6 تا 9 میلیون | 9 تا 14 میلیون |
چند توصیه برای خرید و نگهداری فرش دستباف
فرش دستباف با توجه به شرایط بافت و کیفیت آن نیازمند رعایت مسائلی برای نگهداری است که توجه به آنها می‌تواند تاثیر زیادی در طول عمر استفاده از آن داشته باشد.
در این باره یک کارشناس فرش درباره خرید فرش توصیه می‌کند که مردم برای خرید فرش دستباف تنها به افراد متخصص مراجعه کنند: "متاسفانه مرکز تخصصی فروش فرش دستباف در ایران وجود ندارد و همین موضوع راه را برای دلال‌های غیر متخصص هموار کرده است."
وی درباره راه‌های نگهداری از فرش دستباف نیز می‌گوید: "چون در فرش دستباف از مواد و الیاف طبیعی استفاده می‌شود، بهتر است که هر شش ماه یکبار فرش را در معرض هوای آزاد قرار داد. در مواقعی که به فرش رطوبت برسد، باید سریعاً فرش را خشک کرد تا رطوبت باعث پوسیدگی ریشه فرش نشود. ریشه فرش دستباف نباید بیش از حد بلند باشد. استاندارد ریشه فرش بین پنج تا هفت سانتی متر است."
این کارشناس معتقد است کسانی که به هر دلیلی می خواهند از فرش خود استفاده نکنند، می توانند از قرص نفتالین و تنباکو برای جلوگیری از رشد حشراتی مانند بید در آن استفاده کنند.
وی درباره شیوه شست‌وشوی فرش دستباف می‌گوید: "به هیچ وجه نباید از مواد شیمیایی نامرغوب برای شست‌وشوی فرش دستباف استفاده شود."
فرش ماشینی و قیمت آن
فرش ماشینی گونه‌ای مصنوعی از قالی است که بر خلاف فرش دستباف توسط ماشین الآت صنعتی بافته می‌شود. البته به دلیل سرعت تولید و همچنین ارزان بودن مواد اولیه نسبت به فرش دستباف قیمت ارزانتری دارد.
در بازار تهران فرش ماشینی شش متری 700شانه با تراکم 2550 به مبلغ 839هزار تومان عرضه می شود. فرش ماشینی شش متری 700شانه با تراکم 1400 نیز 732هزار تومان به فروش می رسد. فرش شش متری هزار شانه با تراکم 3000 به قیمت یک میلیون و 350هزار تومان به فروش می‌رسد.
فرش 9متری هزار شانه با تراکم 3000 به قیمت یک میلیون و 970 هزار تومان، فرش 9 متری 700شانه با تراکم 2550 در قالب 10رنگ به قیمت یک میلیون و 230 هزار تومان، فرش 9متری 700شانه با تراکم 1400 نیز به قیمت یک میلیون و 67 هزار تومان و فرش 500شانه با تراکم 1200 به قیمت 856 هزارتومان به فروش می‌رسد.
فرش 12 متری هزار شانه در قالب 12رنگ با تراکم 3000 به قیمت دو میلیون و 700هزار تومان، فرش 12 متری 700شانه با تراکم 2550 به قیمت یک میلیون و 630 هزار تومان و با تراکم 1400 به قیمت یک میلیون و 430 هزار تومان به فروش می‌رسد.
فرش 12 متری 500شانه با تراکم 1200 نیز یک میلیون و 140 هزار تومان به فروش می‌رسد.
| نوع فرش | قیمت 6 متری (تومان) | قیمت9 متری (تومان) | قیمت 12متری (تومان) |
| ماشینی 700شانه با تراکم 2550 | 839هزار | ||
| ماشینی 700شانه با تراکم 1400 | 732هزار | ||
| ماشینی هزار شانه با تراکم 3000 | یک میلیون و 350هزار | ||
| ماشینی هزار شانه با تراکم 3000 | یک میلیون و 970 هزار | ||
|
ماشینی 700شانه با تراکم 2550 در قالب 10رنگ |
یک میلیون و 230 هزار | ||
| ماشینی 700شانه با تراکم 1400 | یک میلیون و 67 هزار | ||
| ماشینی 500شانه با تراکم 1200 | 856 هزارتومان | ||
|
ماشینی هزار شانه در قالب 12رنگ با تراکم 3000 |
دو میلیون و 700هزار | ||
| ماشینی 700شانه با تراکم 2550 | یک میلیون و 630 هزار | ||
| ماشینی 700شانه با تراکم 1400 | یک میلیون و 430 هزار | ||
| ماشینی 500شانه با تراکم 1200 | یک میلیون و 140 هزار |