سال های قبل در سفر به یکی از مقاصد گردشگری، در میان همسفران کم نبودند افرادی که برای خرید سوغاتی هزینه های زیادی را می پرداختند؛ اما در این میان برخی خریدها واقعا عجیب و غریب بودند. برای نمونه برخی همسفران ما از آن جا زیرپیراهنی یا شلوار خریده بودند یا همسفر دیگری گل تزیینی پلاستیکی خریده بود که دست کم من هیچ ویژگی خاصی در آن خرید احساس نکردم و چه بسا در کشور خودمان با این هزینه ها می شد، خریدهای بهتری را انجام داد. قطعا خانواده یا دوست ما هم این انتظار را ندارد که ما پول کشور را در خارج از مرز، صرف تهیه سوغاتی هایی همچون زیرپیراهنی یا شلوار و پیراهن و گل تزیینی پلاستیکی کنیم.
۶ هزار میلیارد سوغات زائران حج طی ۶ ماه
ماجرای سوغاتی خریدن های مسافران در سفرهای خارجی، خود یک قصه طولانی است که اگرچه در فرهنگ ما یک سنت پسندیده محسوب می شود اما این فرهنگ، امروز هزینه زیادی روی دست کشور می گذارد. خبرگزاری تسنیم روز گذشته در گزارشی این فرهنگ را به بوته نقد کشانده و نوشته است: «در ۶ ماه دوم سال ۱۴۰۳ حدود ۱۷۰ هزار نفر به سفر حج عمره اعزام شده‌اند و حدود ۸۵ میلیون دلار ارز به زائران تخصیص داده شده است. با در نظر گرفتن نرخ ارز، این مبلغ معادل حدود ۶ هزار میلیارد تومان خواهد بود که متاسفانه بخش قابل توجهی از این مبلغ، صرف خرید سوغات توسط زائران در بازار‌های مکه و مدینه می‌شود که بسیاری از این کالا‌ها ساخت کشور چین است و از کیفیت بالایی هم برخوردار نیستند.»
ترکیه از مهم ترین مقاصد سفر ایرانی ها
کشور همسایه غربی ما نیز به دلیل سهولت سفر از مهم ترین و بیشترین مقاصد گردشگران ایرانی است. هر ساله تعداد زیادی از هموطنانمان به این کشور سفر و مبالغ قابل توجهی را در زمینه‌های مختلف هزینه می کنند.
طبق گزارش های مختلف، سالانه حدود ۲ میلیون نفر به ترکیه و به مقاصدی همچون استانبول، ازمیر و شهرهای ساحلی این کشور سفر می کنند. طبق اعلام وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه در دو ماه اول سال ۲۰۲۴، در مجموع ۴ میلیون و ۳۴۱ هزار گردشگر خارجی وارد این کشور شده‌اند که ۴۳۸ هزار نفر آن‌ها شهروندان ایرانی بوده‌اند. نگاهی ساده به این آمار و اعداد نشان می‌دهد که در این بازه زمانی از هر ۱۰ گردشگر خارجی در ترکیه، یک نفر ایرانی بوده است. به طور متوسط هر مسافر ایرانی در ترکیه حدود ۷۰۰ دلار هزینه می کند. حال اگر بخشی از این هزینه را معطوف به اقامت و حمل و نقل و تغذیه بدانیم، بخشی نیز به خرید و تهیه سوغاتی اختصاص خواهد داشت. به طور مشخص تاکنون پیمایشی درباره این که چه میزان از این ۷۰۰ دلار صرف سوغات می شود، انجام نشده یا ما به آن دسترسی پیدا نکردیم اما به طور طبیعی در اغلب سفرها، قسمتی از هزینه را باید به سوغاتی اختصاص داد. بنابرگزارش ها، ایرانی ها سالانه نزدیک به ۲ میلیارد دلار در ترکیه هزینه می کنند که در نوع خود رقم قابل توجهی است.
و سفرهای دیگر...
در کنار این سفرها، بخشی از مسافران ایرانی که البته باید آنان را زائر حرم سیدالشهدا(ع) و عتبات عالیات نامید، به عراق سفر می کنند. بررسی ها نشان می دهد، به دلیل اختلاف نرخ ارز به ویژه در سال های اخیر، زائران عتبات، کمتر اقدام به خرید و سوغات از این کشور می کنند مگر در موارد معدود که بیشتر سوغات فرهنگی و متبرک است که میزان آن همچون ارقام سفر به سایر کشورها نیست.
اگر فرهنگ سازی کنیم...
همه این دغدغه ها از این رو مطرح شد که اگرچه، هدیه دادن و سوغات در فرهنگ ایرانی و اسلامی، دارای جایگاه نیکوست اما اقتضائات امروز و شرایط و منطق اقتصادی، ایجاب می کند که فرهنگ پول پاشی در سفرهایمان را از میان ببریم و تا حد امکان برای خارج کردن منابع ارزی حساسیت به خرج دهیم. کارشناسان اقتصادی معتقدند که با برنامه‌ریزی مناسب و ارائه راهکار‌های جایگزین، می‌توان از خروج بی‌رویه ارز از کشور جلوگیری و به جای آن، از ظرفیت‌های تولید داخلی برای تأمین نیاز‌های زائران استفاده کرد؛ فرهنگ‌سازی در خصوص خرید کالا‌های باکیفیت و ماندگار، می‌تواند به کاهش تقاضا برای کالا‌های بی‌کیفیت همچون طبقه ای از اجناس چینی کمک کند.