عددهای ارايه شده از شاخص قيمت مصرف كننده در بهمن ماه سال جاری نشان میدهد كه تورم ماهانه دهك اول كه محروم‌ترين قشر جامعه محسوب مي‌شود به بالاتر از 4.8 درصد رسيده و در ميان ساير دهك‌ها بالاترين تورم را به خود اختصاص داده است. اين رقم نزديك به 5 درصدي در حالي است كه مثلا در دي ماه، تورم دهك اول، 3 درصد بوده است. اما دليل رشد اينچنيني تورم آن هم براي دهك كم برخوردار كشور چيست؟ تحليل اول اين است كه افزايش شديد تورم اين گروه در مدت يك ماه به علت رشد شديد قيمت اقلام خوراكي بوده است.
در واقع اين دهك جامعه بيشترين تورم ماهانه اقلام خوراكي را نيز به خود اختصاص داده است. به دليل آنكه بخش قابل توجهي از درآمد ناچيز اين دهك به تامين خوراكي اختصاص مي‌يابد، وزن و ضريب اهميت خوراكي‌ها در سبد اين گروه از جامعه نسبت به ساير گروه‌ها بيشتر است. به اين ترتيب اين دهك بالاترين تورم ماهانه را به ثبت رسانده است. اقتصاددان‌ها تورم را به نوعي «ماليات» از بخش‌هاي فقير جامعه تشبيه مي‌كنند. مالياتي كه به جاي دريافت بيشتر از درآمدهاي كسب شده ثروتمندان، سبد مصرفي مردم را كوچك‌تر مي‌كند. بنابراين با رسيدن شكاف تورم ميان فقير و غني به 3.5 درصد، ماليات تورمي براي كم‌درآمدها در يك‌سال گذشته همواره در سطح بالاتري قرار گرفته است.
از طرف ديگر بخش بزرگي از «شكاف تورمي ميان فقير و غني» را مي‌توان در تورم كالاي خوراكي در دهك‌هاي هزينه‌اي ديد. فاصله تورمي در گروه «خوراكي‌ها و آشاميدني‌ها و دخانيات» نسبت به ماه قبل 1.2درصد رشد كرده است. همچنين در ماه گذشته تورم ماهانه تمام دهك‌ها غير از دهك دهم از تورم ماهانه كل بالاتر بوده است. بايد توجه داشت زماني كه تورم عمومي به ويژه در بخش كالاي غيرخوراكي بالا مي‌رود؛ دهك‌هاي پايين درآمدي مجبورند اولويت اول تقاضا را به سمت محصولات خوراكي و به عبارتي «سير كردن شكم» بگذارند و سپس به سمت خريد كالاي غيرخوراكي بروند. اين در حالي است كه تورم بالاي خوراكي‌ها در بهمن ماه، روند تحولات سبد خانوار را به سمتي مي‌برد كه دهك‌هاي كم برخوردار هزينه كمتري را در حوزه كالاي غيرخوراكي خواهند كرد. بنابراين قابل پيش‌بيني است كه بالاترين تورم ماهانه اقلام غيرخوراكي و خدمات در بهمن سال جاري به دهك دهم كه ثروتمندترين دهك محسوب مي‌شود تعلق گرفته است؛ موضوعي كه علت آن را بايد در وزن و ضريب اهميت اقلام غيرخوراكي در سبد اين گروه از جامعه نسبت به ساير دهك‌ها جست‌وجو كرد. از آنجا كه در كيك درآمدي اين دهك، اقلام غيرخوراكي سهم بالايي دارند، بنابراين تورم ماهانه نسبتا بالايي را در اقلام غيرخوراكي تجربه كرده‌اند.
معناي تورم دهك‌ها چيست؟
اگر تمام خانوارهاي كشور به ترتيب ميزان هزينه از كمترين به بيشترين مرتب شوند و هر ۱۰ درصد آنها در يك گروه قرار گيرند، دهك‌هاي هزينه‌اي ايجاد مي‌شوند. به اين ترتيب، دهك اول شامل ۱۰ درصد از فقيرترين خانوارها در جامعه و دهك دهم شامل ۱۰ درصد از ثروتمندترين آنهاست. همه اين دهك‌ها يك سبد مشخص و معيني از كالا را مصرف مي‌كنند. با اين حال آنچه آنها را از يكديگر متفاوت مي‌كند، سهم و اهميت هر كدام از اين كالاها در سبد مربوط به هر دهك است و اين امر عامل تفاوت فشار تورمي وارد شده به دهك‌ها محسوب مي‌شود. شاخص تورم يكي از مهم‌ترين متغيرهاي اقتصادي است كه تغييرات مستمر سطح عمومي قيمت كشور را مي‌سنجد. بر اين اساس، تورم براي يك كالاي خاص نيست و اگر قيمت گروهي از كالاها افزايش يابد، تورم ايجاد شده است. همچنين اگر قيمت‌ها در يك دوره زماني معين و به صورت مقطعي بالا رود، تورم محسوب نمي‌شود، بلكه اگر گراني ايجاد شده ادامه‌دار شود و گروهي از كالاها را در برگيرد، تورم ناميده مي‌شود. تورم ماهانه دهك‌ها نيز به اين معناست كه قيمت يك سبد مشخص از كالا و خدمات كه وزن اين كالاها براي هر دهك متفاوت است در ماه گذشته نسبت به آبان ماه چه مقدار افزايش داشته است.
فشار خوراكي‌ها بر دهك‌هاي كم برخوردار
جديدترين گزارش مركز آمار حاكي از آن است كه تورم سالانه كل كشور در بهمن‌ماه 32 درصد، تورم نقطه به نقطه 35.3 درصد و تورم ماهانه 4.1 درصد بوده است.
همان‌طور كه گفته شد در بهمن سال جاري بالاترين تورم ماهانه اقلام خوراكي در ميان دهك‌ها به ترتيب مربوط به دهك اول و دوم بوده است. به بيان دقيق‌تر تورم ماهانه خوراكي‌ها در دهك اول 7.2 درصد و در دهك دوم 7 درصد برآورد شده است. اينها درحالي است كه تورم اقلام خوراكي مربوط به اين دو دهك در ماه گذشته نزديك به 3 درصد بوده است. از طرف ديگر بالاترين تورم اقلام غيرخوراكي در دهك دهم تجربه شده است. تورم اقلام غيرخوراكي و خدمات مربوط به دهك دهم، 3 درصد اعلام شده است. به دليل آنكه دو دهك اول و دوم جزو پايين‌ترين اقشار جامعه به لحاظ مالي هستند، بنابراين وزن و سهم اقلام خوراكي از سبد اين قشر بالاتر از ساير دهك‌هاست. از همين رو در ماه گذشته تورم ماهانه بالاتري تجربه كرده و تورم دهك اول 4.89 درصد و تورم دهك دوم معادل 4.75 درصد بوده كه نسبت به دهك‌هاي ديگر تورمي بالاتر داشته‌اند. در مقابل پايين‌ترين تورم در ميان دهك‌ها به دهك دهم تعلق گرفته كه قيمت سبد مصرفي اين گروه از جامعه در فاصله دي تا بهمن سال جاري به ميزان 3.83 درصد افزايش يافته است.
چرا سبد معيشت بايد مبناي حقوق باشد؟
آن‌گونه كه دولت در لايحه بودجه سال آينده پيش‌بيني كرده ميزان افزايش حقوق كارمندان 20درصد خواهد بود. اما نمايندگان كارگري معتقدند اگر مزد سال آينده براي كارگران صد درصد هم افزايش پيدا كند باز هم از سبد معيشت دور است و جوابگوي هزينه‌ها نيست. نمايندگان كارگري مي‌گويند اصولا براي افزايش حقوق نبايد درصدي پيش‌بيني شود، بلكه بايد بر اساس سبد معيشت كه حدود 24.4 ميليون تومان است؛ حقوق و دستمزد كارگران تعيين شود. در واقع كارگران مي‌گويند زندگي معمولي در شرايط فعلي حدود 25 ميليون تومان هزينه دارد. حالا اينكه اين 25 ميليون را به صورت نقدي يا كالا يا در قالب كمك‌هزينه مسكن يا وسايل نقليه رايگان در اختيار كارگران قرار بدهند، فرقي نمي‌كند، بلكه حرف آنها اين است كه كارگر بايد اين هزينه‌ها را پوشش بدهد .