اتحادیه اروپا روز چهارشنبه مجموعه‌ای از تحریم‌های جدید را علیه روسیه اعمال کرد که «ناوگان سایه» مسکو را هدف قرار می‌دهد.
این ناوگان از سوی روسیه برای دور زدن محدودیت‌های غرب در تجارت نفت و حفظ منبع درآمدی که برای تأمین مالی جنگ اوکراین حیاتی است، استفاده می‌شود.
ناوگان موسوم به «سایه» شامل کشتی‌های قدیمی و بدون بیمه است که شرایط ضعیف آنها نگرانی‌هایی درباره وقوع یک فاجعه زیست‌محیطی در نزدیکی یا داخل آب‌های اروپا ایجاد کرده است.
به گفته یک دیپلمات اروپایی علاوه بر کشتی‌های روسی، چندین شرکت چینی که مظنون به کمک به تولید پهپادهای روسیه هستند نیز در فهرست سیاه اتحادیه اروا قرار گرفته‌اند.
این تحریم‌ها که در نشست سفیران ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا تصویب شد، پانزدهمین بسته تحریمی از زمان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ محسوب می‌شود.
اورزولا فن‌در‌لاین، رئیس کمیسیون اروپا، گفت: «اتحادیه اروپا و شرکایش در گروه ۷ مصمم هستند فشار بر کرملین را حفظ کنند.»
تمرکز اصلی این بسته تحریمی تازه بر «ناوگان سایه»ای است که روسیه برای دور زدن سقف قیمت نفت استفاده می‌کند.
این سقف که در اواخر سال ۲۰۲۲ توسط غرب تعیین شد، قیمت نفت خام روسیه را به ۶۰ دلار در هر بشکه محدود می‌کند و ارائه خدماتی نظیر بیمه و تأمین مالی به تانکرهای روسی را که نفت را با قیمتی بالاتر می‌فروشند ممنوع می‌سازد.
برای مقابله با این محدودیت‌ها، مسکو به استفاده از تانکرهای قدیمی و ضعیف روی آورده است که برخی از آنها بیش از ۲۰ سال عمر دارند.
این کشتی‌ها از وضعیت‌های مالکیتی و بیمه‌ای مبهم استفاده می‌کنند. آنها تحت پرچم کشورهایی مانند پاناما، لیبریا و جزایر مارشال حرکت می‌کنند که تمایلی به پیروی از تحریم‌های غرب ندارند.
این ناوگان در مواردی از جمله ارسال داده‌های غیرواقعی، خاموش کردن ردیاب‌ها برای پنهان شدن از سیستم‌های ماهواره‌ای و انتقال نفت بین کشتی‌ها برای مخفی کردن منشأ نفت به جعل متهم شده است.
ناظران می‌گویند تانکرهای قدیمی با فرستنده‌های خاموش به سمت مشتریان مخفی حرکت می‌کنند. گاهی اوقات این تانکرها در طول سفر چند بار تغییر نام داده و رنگشان عوض می‌شود.
آنها اغلب از طریق پایانه‌های شلوغ عبور می‌کنند و آنجا نفت خامشان را با نفت دیگر شرکت‌ها مخلوط می کنند که همین تشخیص‌شان را دشوار می‌کند.
اتحادیه اروپا نگران است که شرایط نامناسب این کشتی‌ها منجر به نشت نفت و ایجاد فاجعه زیست‌محیطی در نزدیکی مرزهای اتحادیه شود. عدم وجود بیمه مناسب می‌تواند مهار خسارات زیست‌محیطی در دریا را دشوارتر کند.
با وجود این خطرات، مسکو همچنان به استفاده از این ناوگان برای تجارت نفت خام خود ادامه می‌دهد. این ناوگان منبع اصلی درآمد برای تأمین مالی تهاجم به اوکراین و اقتصاد جنگی این کشور محسوب می‌شود.
بین فوریه ۲۰۲۲ تا ژوئن ۲۰۲۴، روسیه ۴۷۵ میلیارد یورو از صادرات نفت درآمد کسب کرده است که ۶۸ درصد از کل درآمد صادرات سوخت فسیلی این کشور را تشکیل می‌دهد.
چین و هند در حال حاضر بزرگ‌ترین خریداران نفت روسیه هستند که اغلب در این کشورها پالایش شده و با برچسبی متفاوت به بازار اتحادیه اروپا فروخته می‌شود.
شرکت‌های غربی که بر بازار نفت مسلط بودند، پس از آغاز جنگ اوکراین از تجارت، حمل و نقل و بیمه نفت روسیه انصراف دادند. حالا اما به جای آنها شرکت‌های مرموزی وارد شده و اقدام به فروش نفت خام این کشور کرده‌اند.
این شرکت‌ها نه در ژنو، بلکه در هنگ‌کنگ یا دبی مستقر هستند و بسیاری از آنها قبلا هرگز با این مسائل، بازار نفت و سازوکار آن آشنایی نداشته‌اند.
تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا حدود ۵۰ کشتی متعلق به «ناوگان سایه» را هدف قرار داده است. در بسته قبلی، ۲۷ کشتی در فهرست سیاه قرار گرفتند که دسترسی آنها به بنادر اتحادیه اروپا و استفاده از خدمات این اتحادیه ممنوع شد.