واگن‌های معدن طبس این‌بار از اعماق تاریکی به جای زغال‌سنگ جسد کارگران را به بیرون می‌آوردند. نور روی پیکرهای بی‌جان دودگرفته کارگران می‌افتد. هر بار صدای کشیده‌شدن واگنی روی ریل‌ها می‌آید، صدای شیون ناظران بلندتر می‌شود. مسوولان و مدیران بسیاری به پیشواز پیکر این کارگران که بیشترشان جوان بودند، آمده‌اند. معدن طبس تا کنون این همه مدیر و مسوول به خود ندیده است.
هنوز به صورت رسمی اعلام نشده که این جوانان قربانی چه اتفاقی شده‌اند، اما آنچه مشخص است، ساعت ۲۱ شنبه شب ۳۱ شهریور با انفجاری در اعماق زمین گازهای سمی در تنگنای سه تونل اصلی پخش شده‌اند و براساس آخرین آمار ۵۱ نفر درگذشتند و ۲۰ نفر مصدوم شدند. تعدادی از جنازه‌ها با کمک نیروهای امداد و نجات پیدا شدند، اما تا زمانی که این گزارش نوشته می‌شود، ۱۸ جسد که در بلوک C معدن بودند، خارج نشده‌اند. اکنون در خراسان جنوبی سه روز عزای عمومی اعلام شده؛ همه ایران اما به عزا نشسته است. یکی از خانواده‌ها که داماد ۳۰ ساله‌شان را از دست داده‌اند به «دنیای اقتصاد» می‌گویند: «جوانمان قربانی یک معدن سنتی شد. او هیچ ایمنی نداشت.» این مرد یک فرزند داشت که با شروع مهر به مدرسه رفته بود. در یکی از تصاویر منتشر شده، یکی از کارگران با چکمه پاره دیده می‌شود.
یکی از اهالی طبس می‌گوید: «چطور ممکن است که کارگری با چکمه پاره کشاورزی در عمق این معدن سخت کار کند؟ امیدوارم نگذارند خون این کارگران پایمال شود.» حادثه معدن طبس مرگبارترین حادثه معدنی در سه دهه گذشته بوده است. در سه دهه گذشته ایران ۴ حادثه معدن مرگبار را پشت سر گذاشته است. معدن یورت آزادشهر گلستان با ۲۱ کشته تا کنون رکورددار مرگ در حادثه معدنی در ایران بوده است. در سال ۹۱ هم بر اثر تجمع گاز متان و انفجار در معدن یال شمالی طبس، ۸ کارگر کشته شدند. بر پایه داده‌های مرکز آمار ۴۹۱۶ معدن در کشور فعال است که ۹۹ هزار و ۷۳۴ نفر در آنها فعالیت می‌کنند. ۷۸ معدن در طبس است که هنوز بسیاری از آنها به صورت سنتی کار می‌کنند.
دولت در حال پیگیری حادثه طبس
این حادثه درست در زمانی به وقوع پیوست که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور در راه نیویورک بود. او پیش از عزیمت ضمن تسلیت به خانواده جان‌باختگان این حادثه از وزرای کشور، صنعت، معدن و تجارت، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و استاندار خراسان جنوبی خواست که وضعیت مصدومان حادثه را پیگیری و علت وقوع این حادثه و جان‌باختن کارگران این معدن را بررسی کنند. در غیاب او، محمدرضا عارف معاون اول رئیس‌جمهور در حال پیگیری این حادثه است. او در تماس‌های تلفنی جداگانه با وزرای صمت، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، استاندار خراسان جنوبی و رئیس جمعیت هلال‌احمر، آخرین وضعیت مجروحان حادثه انفجار معدن معدنجوی طبس را پیگیری کرد. فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت هم در سخنانی تاکید کرد: «دولت تمام‌قد برای پشتیبانی از این عزیزان و خانواده‌های آنان ایستاده است.»
بر اساس آخرین بررسی‌های «دنیای اقتصاد» روز یکشنبه اول مهر ماه، وزیر صمت، وزیر تعاون و کار، وزیر کشور و همچنین نیکزاد نماینده ویژه رئیس مجلس برای بررسی این حادثه راهی طبس شدند. جواد قناعت، استاندار خراسان جنوبی هم برای بررسی به محل وقوع انفجار معدن طبس رفت تا از نزدیک در جریان این حادثه قرار گیرد. سخنگوی هیات رئیسه مجلس هم از ماموریت رئیس مجلس به کمیسیون صنایع و معادن مجلس برای بررسی ویژه ابعاد حادثه انفجار در معدن زغال‌سنگ معدنجوی طبس خبر داده است. محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه‌قضائیه طی تماسی با رئیس کل دادگستری استان خراسان جنوبی، به او دستور داد تا ضمن همکاری و مساعدت با دستگاه‌های مسوول برای تسهیل و تسریع در روند امدادرسانی و جست‌وجوی مفقودین و درمان مصدومان این حادثه دلخراش، به سرعت ابعاد مختلف حادثه را مورد بررسی و رسیدگی قرار دهد و با مقصرین و خاطیان احتمالی، برخورد مقتضی و قانونی را به عمل آورد. دادستان کل کشور هم در همین زمینه تاکید کرد که با هرگونه قصور یا تقصیر احتمالی اشخاص حقیقی یا حقوقی در این حادثه برخورد قاطعانه شود.
دعا می‌کنیم که محبوسان نجات پیدا کنند
در همین زمینه دنیای اقتصاد گفت‌وگویی با محمد نصیری، نماینده طبس در مجلس داشت. این نماینده درباره تعداد کشته‌های حادثه معدن زغال‌سنگ طبس می‌گوید: «هنوز در یکی از بلوک‌ها افراد محبوس هستند و مشخص نیست که این افراد محبوس همچنان چه شرایطی دارند. تا کنون ۳۴ جنازه از معدن بیرون آمده است. برخی که می‌گویند ۵۲ نفر در حادثه طبس فوت شده‌اند پیش‌بینی می‌کنند که افراد محبوس در این بلوک فوت شده‌اند، اما جنازه‌ای از این بلوک بیرون نیامده است.»
او ادامه می‌دهد: «ما امیدواریم ۱۸ نفری که در بلوک محبوس هستند، سالم باشند و دعایمان این است اما به علت وجود گازهای سمی احتمال اینکه گروه‌های نجات به داخل بلوک بروند، وجود ندارد.» نماینده طبس در مجلس در خصوص اینکه کشته‌شدگان خفه شده یا سوخته‌اند، می‌گوید: «در سایر بلوک‌ها گازهای سمی همان لحظه خفگی ایجاد کرده اما احتمال دارد در بلوکی که انفجار ایجاد شده وضعیت نابسامان‌تر باشد. اجسادی که تاکنون از معدن بیرون آمده‌اند قابل شناسایی بودند، اما در مورد افرادی که محبوس شده‌اند مشخص نیست که وضعیت به چه شکل است.» نصیری درباره علت حادثه توضیح می‌دهد: «علت این حادثه باید از سوی وزارت کار و گروه‌های فنی بررسی شود. علت فوت ۳۴ کارگری که تاکنون از معدن خارج شده‌اند خفگی با گاز سمی و انفجاری بود که در معدن ایجاد شده است.» او با بیان اینکه شرکت معدنی که در آن حادثه ایجاد شده خصوصی است، می‌گوید: «۷۶ درصد از ذخایر زغال‌سنگ کشور در شهرستان طبس قرار دارد. شرکت معدنجو یکی از معدن‌کاران قدیمی است که در طبس فعالیت می‌کند و این معدن هم متعلق به این شرکت است.»
این نماینده مجلس در مورد اینکه عملیات نجات تا چه زمانی به طول می‌انجامد، می‌گوید: «مشخص نیست. تا زمانی‌که گازهای سمی به صورت کامل خارج نشود گروه‌های امداد و نجات نمی‌توانند به داخل معدن بروند.» نصیری توضیح می‌دهد که این معدن سنتی بوده و فقط برخی از معادن طبس کاملا مکانیزه هستند مانند شرکت زغال‌سنگ کزغال، اما یکسری معادن سنتی هستند مانند همین معدنی که دچار حادثه شده است. این معدن با همین مکانیزم بیش از ۲۰ تا ۲۵ سال است که کار می‌کند حالا اینکه چه اتفاقی افتاده که منجر به این حادثه شده است باید بررسی شود.» او تاکید می‌کند: «همه امکانات استان و کشور بسیج شده‌اند. در حال حاضر فن‌ها کار می‌کنند تا گازهای سمی خارج شود و گروه امداد و نجات بتوانند ورود پیدا کنند تا ۱۸ نفری را که در معدن محبوس شده‌اند، نجات دهند.»
نصیری می‌گوید: «باید در حوزه زغال‌سنگ یک نگاه ملی در کشور داشت. دکتر قالیباف، رئیس مجلس پیگیری‌هایی در این خصوص انجام داده و وزرای صمت، کار و کشور در حال حاضر برای بررسی این حادثه به طبس آمده‌اند و جلسه بحران داریم. مشکلات و اقداماتی که باید انجام شود در جلسه بحران مطرح خواهد شد تا نگاه به حوزه زغال‌سنگ و معادن زیرزمینی و تونلی نگاه ویژه‌تری باشد تا شاهد این‌گونه حوادث نباشیم.» او تاکید می‌کند: «دکتر نیکزاد، نایب‌رئیس مجلس، اعضای کمیسیون صنایع و معادن، اعضای کمیسیون جهش تولید و اصل نود نیز در حال ملحق شدن هستند تا موضوع به صورت کامل رسیدگی شود.»
امیدواریم که محبوسان معدن را نجات دهیم
مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خراسان جنوبی هم درحالی که سوار بر بالگرد بود، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: که در حال رسیدگی به مصدومان هستیم.» او می‌گوید که ۱۷ مصدوم در حادثه انفجار معدن طبس نجات یافتند و امدادگران همچنان مشغول جست‌وجو و نجات کارگران محبوس در معدن هستند. محمدعلی کاوسی تاکید می‌کند: «در پس حادثه انفجار گاز یکی از معادن طبس بالگرد هلال‌احمر برای سرعت در امدادرسانی از مرکز استان عازم شهرستان طبس شد و به دنبال اعلام ستاد مدیریت بحران شهرستان طبس مبنی بر وقوع انفجار شب، بلافاصله چهار تیم امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر به محل حادثه اعزام شدند.» او می‌گوید: «ما همچنان در حال امداد و نجات مصدومان هستیم و امیدواریم که آخرین امدادها به محبوسان معدن برسد.»
جسدها در رختکن به جای سردخانه
پس از وقوع این حادثه تصاویری منتشر شد که برای بسیاری از مردم دردآور بود. وقتی جسدهای کارگران را برای بررسی بیشتر به سردخانه منتقل کرده‌اند، اما گفته شد که این شهرستان سردخانه کافی ندارد.
بنا بر داده‌های منتشر شده این شهرستان با داشتن جمعیت ۱۰ هزار نفری در حوزه کارگری، کلا ۳ کشو متعلق به شهرداری و ۸ کشو متعلق به بیمارستان برای نگهداری اجساد دارد. گفت‌وگو با خانواده‌ها حکایت از آن دارد که بسیاری جسدها در رختکن نگه داشته شده‌اند. این در حالی است که شهردار طبس این موضوع را تکذیب کرده و می‌گوید: «با کمبود سردخانه برای اجساد جان‌باختگان حادثه معدن مواجه نیستیم.»
چه بر سر کارگران معدن آمد؟
اگرچه تا این ساعت، گزارش دقیقی درباره دلایل این حادثه مرگبار نیامده است و مسوولان می‌گویند که کمیته‌ای برای بررسی آن تشکیل شده است، اما بر اساس گفته‌های کارگران معدنی که از حادثه نجات پیدا کردند؛ حادثه معدن طبس به دلیل تصاعد آنی گاز متان در محل بلوک C معدن زغال‌سنگ طبس اتفاق افتاده است. تصاعد گاز باعث انفجاری شده که به تونل بلوک B سرایت کرده. در زمان حادثه انفجار 47 کارگر در بلوک B و 22 کارگر در بلوک C این معدن مشغول به کار بودند که جسد 30 کارگر از بلوک B خارج شده و 17 مصدوم نیز به مراکز درمانی منتقل شده‌اند. در حال حاضر بلوک B کاملا تخلیه و بسته شده است. در بلوک C نیز 20 کارگر در زمان انفجار حضور داشتند که جسد 2 نفر از آنها با تلاش امدادگران از طریق تونل B خارج شدند.
هنوز جسد 18 کارگر دیگر در بلوک C معدن زغال‌سنگ باید از معدن خارج شوند که به علت حجم بالای گاز متان، تاکنون امدادگران موفق به حضور در بلوک C نشده‌اند و در حال حاضر امدادگران در تلاشند با طی کردن مسافت 800 متری مورب در طول معدن و رسیدن به عمق 200متری معدن بتوانند با کنترل شرایط و خروج بخشی از گازهای سمی، بتوانند بقیه کارگران محبوس را از معدن خارج کنند. به دلیل انفجار صورت گرفته در بلوک C علاوه بر تصاعد گازهای سمی، معدن نیز ریزش کرده و عملیات امدادرسانی طولانی شده و شاید به این زودی نتوان به کارگران دسترسی پیدا کرد. منابع کارگری در معدن زغال‌سنگ طبس می‌گویند: «همه نیروهای امدادرسان، بدون وقفه مشغول کار در بلوک C هستند با این وجود، هنوز نتوانسته‌ایم به محبوسان دسترسی داشته باشیم.
در بلوک C تراکم گاز متان بسیار زیاد است و به نظر می‌رسد تا پایان امروز وضعیت آن مشخص می‌شود.» دبیر انجمن زغال‌سنگ، اما می‌گوید: «این نخستین بار است که به منبع گازی به این حجم رسیدیم.» او تاکید می‌کند: «این معدن بزرگ‌ترین معدن بخش خصوصی است و هنوز نمی‌توان درباره دلایل وقوع این حادثه با قطعیت صحبت کرد، اما انفجاری با این ابعاد به‌طور حتم برخورد با یک منبع گازی حداقل ۵۰ هزار مترمکعب و تصاعد گاز متان بوده است.» او با بیان اینکه این معدن ۱۸۰۰ نفر پرسنل دارد و حوزه فعالیت آن زغال‌سنگ است اگر در موارد ایمنی سهل‌انگاری کند هر ماه حادثه خواهد داشت. حال باید دید که بنا بر دستور دادستانی کشور و همچنین رئیس قوه‌قضائیه این پرونده رسیدگی می‌شود و خاطیان آن مورد برخورد قضایی می‌گیرند یا خیر.