تایر نقشی حیاتی در ایمنی و عملکرد خودرو دارد و در نتیجه انتخاب یک تایر باکیفیت از اهمیت بالایی برخوردار است؛ اما با توجه به تنوع بالای برندها و مدل‌های تایر در بازار و همچنین وجود برخی محصولات تقلبی، بسیاری از رانندگان در انتخاب تایر مناسب دچار سردرگمی می‌شوند.
تایر نقشی حیاتی در ایمنی و عملکرد خودرو دارد و در نتیجه انتخاب یک تایر باکیفیت از اهمیت بالایی برخوردار است؛ اما با توجه به تنوع بالای برندها و مدل‌های تایر در بازار و همچنین وجود برخی محصولات تقلبی، بسیاری از رانندگان در انتخاب تایر مناسب دچار سردرگمی می‌شوند. سعید تقوایی، مدرس دانشگاه و کارشناس فناوری تایر در این گفت‌وگو به پرسش‌ها و ابهام‌های مصرف‌کنندگان پاسخ می‌دهد.
آیا در بازار ایران تایر تقلبی خودرو وجود دارد؟
تایرهای تولید داخل که در ۱۰ کارخانه تولید می‌شوند، همگی تحت نظارت سازمان ملی استاندارد و دارای نشان استاندارد و شماره سریال ساخت هستند، به‌ویژه اینکه اسم برند شرکت سازنده نیز روی تایر حک شده و مشخص است. همچنین سازمان ملی استاندارد هنگام تولید، توزیع و بر بازار فروش این کالا نظارت دارد. تایر کالایی نیست که هر فردی با امکانات معمولی بتواند آن را به‌صورت غیرقانونی و به‌اصطلاح زیرزمینی تولید کند و به نام تولیدکنندگان معروف به فروش برساند؛ بنابراین هیچ‌کدام از تایرهای تولید داخلی تقلبی نیستند.
در تایرهای وارداتی کالای تقلبی وجود دارد؟
درباره تایرهای وارداتی نیز بحث اصلی و تقلبی‌بودن وجود ندارد؛ مسئله اصلی در این‌باره میزان کیفیت تایر است. هر کالایی که وارد کشور می‌شود توسط سازمان ملی استاندارد بررسی می‌شود و اصیل‌بودن هر کالایی ازجمله تایر باید به تأیید این سازمان برسد. سازمان ملی استاندارد از تایرهای وارداتی نمونه‌برداری می‌کند و در آزمایشگاه‌های مرجع و با آزمون‌های خاص، کیفیت آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. زیرا گستره تولید تایر در دنیا بسیار زیاد است و بخش عمده‌ای از تایرهای وارداتی از چین وارد می‌شوند، رقابت تنها در بخش میزان کیفیت به‌وجود می‌آید که تأثیری مستقیم بر قیمت دارد. در این مرحله موضوع کیفیت مطرح است و بحثی به‌عنوان اصلی و تقلبی وجود ندارد.
هر تایری گران‌تر باشد، باکیفیت‌تر است؟
لزوما اینگونه نیست. حدود ۱۶ آزمون را متخصصان روی هر تایر انجام می‌دهند تا کیفیت آن مشخص شود؛ قیمت هر تایر وارداتی با قیمت ارز و هزینه‌های واردات رابطه مستقیم دارد. اما اگر بخواهیم به‌عنوان مصرف‌کننده به این موضوع نگاه کنیم، هر خریداری هنگام تهیه تایر داخلی باید به نام شرکت تولیدکننده که روی دیواره تایر حک شده، نشان استاندارد و شماره سریال که تاریخ تولید را مشخص می‌کند، دقت کافی داشته باشد.
رانندگان حرفه‌ای به‌غیر از سایز تایر باید علائمی مانند شاخص سرعت و شاخص بار تایر را به دقت چک کنند. مثلا راننده‌ای که بیشتر در اتوبان‌ها تردد دارد باید تایری را انتخاب کند که شاخص سرعتی آن بالاتر باشد. درباره تایرهای وارادتی نیز یک کد با عنوان DOT وجود دارد که اصالت تایر را تأیید می‌کند؛ البته این کد باید در سامانه‌های مربوطه چک و تأیید شود.
سازمان ملی استاندارد درباره تایرهای تولید داخل میزان آستانه کیفیت را برای هر تایر مشخص می‌کند و اجازه نمی‌دهد کیفیت کالا از حد خاصی پایین‌تر باشد، اما اگر تایری بالاتر از این شاخص‌های استاندارد تولید شود، به این معنی است که این تایر از کیفیت بالاتری برخوردار است. امکان دارد ۲ تایر از ساخته‌های ۲ شرکت متفاوت دارای آرم استاندارد باشند، اما یکی می‌تواند شاخص‌های کیفی بالاتری را در ساخت رعایت کند و از دیگر تایرها کیفیت بهتری داشته باشد.
اینجا بحث تایر گران‌تر و ارزان‌تر مطرح می‌شود که در حال حاضر قیمت تایر در کشور به‌صورت دستوری تعیین می‌شود و تمام تایرهای تولید داخل در اندازه‌های یکسان قیمت برابر دارند. این در حالی است که همه تایرهای تولید داخل کیفیت همسان ندارند اما قیمت یکسان دارند.
آیا این نوع قیمت‌گذاری درست است؟
البته که این نوع قیمت‌گذاری خلاف موازین حاکم بر اقتصاد است اما در حال حاضر به‌دلیل شرایط اقتصادی موجود و بحث تنظیم بازار این روند متأسفانه وجود دارد.
اتحادیه‌ها در قیمت‌گذاری تایر چه نقشی دارد؟
انجمن‌های صنفی مربوطه و اتحادیه‌ها با این نوع قیمت‌گذاری مخالف هستند اما تاکنون موفق نشده‌اند تغییری در آن به‌وجود بیاورند. این نوع قیمت‌گذاری، فضای رقابتی را در بازار از بین می‌برد و در ادامه ممکن است باعث پایین آمدن کیفیت تایرهای تولید داخل شود. وقتی قیمت‌ها یکسان شود، شرکتی که تلاش می‌کند تایری باکیفیت‌بالاتر تولید کند و هزینه‌های بالاتری را نیز متحمل می‌شود، اما وقتی مجبور باشد تایر تولیدشده خود را هم‌قیمت تایرهایی با کیفیت پایین‌تر بفروشد، ممکن است بعد از مدتی دیگر بابت فناوری و تولیدات مرغوب‌تر هزینه نکند و محصولی با کیفیت پایین‌تر تولید کند.
ممکن است تایرکارکرده را به‌عنوان تایر نو بفروشند؟
در خودروهای سنگین، بحث آج‌گذاری مجدد «Retreadingl» و شیارگذاری مجدد «Regrooving» تایر وجود دارد. ریتردینگ به این معنی است که تایرهای خودروهای سنگین را بعد از مدتی کار کردن، «ترد» یا آج کارکرده تایر را جدا کرده و آج نو را در یک لایه جدید به حلقه تایر اضافه می‌کنند.
در بعضی تایرها نیز این امکان وجود دارد که پس از مدتی کارکرد شیارگذاری مجدد انجام شود؛ به این صورت که شیارهای قبلی را عمیق‌تر می‌کنند و البته این امکان برای هر تایری وجود ندارد. اصطلاح Regroovable (دارای قابلیت شیارگذاری مجدد) روی تایرهایی که امکان شیارگذاری مجدد دارند، حک شده است اما این بازسازی‌کردن درباره تایرهای خودروهای سواری مرسوم نیست.
تایرهای بازسازی‌شده در اکثر بازارهای دنیا وجود دارند و اصلا به‌عنوان تایر نو فروخته نمی‌شوند؛ ولی در کشوری مثل پاکستان این کار را روی تایرهای سواری انجام می‌دهند و با نوارپیچ‌کردن تایر آن را به‌عنوان تایر نو به فروش می‌رسانند. در کشور خودمان نیز بعضا شیارگذاری مجدد روی تایرهای سواری انجام می‌شود، اما با عنوان تایر دست‌دوم به فروش می‌رسد.
چگونه تایر نو را از دست‌دوم تشخیص بدهیم؟
برای مثال در ۶ قسمت از داخل شیارهای تایر یک‌سری خطوط بین‌شیاری وجود دارد که به آنها TWI یا شاخص رفتگی آج تایر گفته می‌شود که شاخص میزان فرسایش در تایر است. اگر کسی درخصوص تایر آموزش دیده باشد می‌تواند از روی این TWI تشخیص بدهد که میزان عمق آج تایر خریداری شده در حد متفاوت است یا خیر. مصرف‌کننده تایر نیز بعد از کارکرد تایر، با نگاه کردن به سطح آن می‌تواند متوجه ساییدگی تایر با توجه به این شاخص شود. وقتی به‌صورت غیراصولی شیارگذاری انجام شود این خطوط از بین می‌رود و مشخص می‌شود که تایر دست‌دوم است. از سوی دیگر تایر آج‌گذاری شده کاملا مشخص است و باید روی دیواره تایر نیز مشخص شود.
تایر گران‌تر و با کیفیت بالاتر، به‌صرفه‌تر است یا تایر ارزان؟
اول از همه توصیه می‌کنم که حتما از تایر تولید داخل استفاده کنیم، زیرا تایرهای تولید داخل کیفیت مورد قبولی دارند و از همه مهم‌تر این است‌که شناسنامه دارند و شامل خدمات پس از فروش می‌شوند. برخی از واردکنندگان، یک برند را به‌طور آزمایشی وارد می‌کنند، اگر جواب مثبت گرفتند واردات آن را ادامه می‌دهند و در غیر این صورت دیگر به وارد کردن آن تایر خاص ادامه نمی‌دهند؛ بنابراین هیچگونه خدمات پس از فروشی به مصرف‌کننده ارائه نمی‌دهند.
برخی شرکت‌های داخلی هم در حوزه تولید تایر خودروهای سواری بسیار خوب عمل می‌کنند و جنس باکیفیت و مرغوبی در بازار ارائه می‌کنند. این تایرها دارای استاندارد هستند. استاندارد ملی ما تلفیقی از استانداردهای اروپایی و آمریکایی و تا حدی سختگیرانه است؛ بنابراین به‌صرفه‌ترین خرید، همان تایر تولید داخل است.
تایر مرغوب بر عملکرد خودرو چه تاثیری دارد؟
از دید یک راننده معمولی و غیرتخصصی یک تایر خوب، فرمان‌پذیری خودرو را افزایش می‌دهد و میزان سایش پایینی دارد؛ همچنین چسبندگی و به‌اصطلاح چنگ‌زنی مناسبی با سطح جاده دارد که باعث ایمنی خودرو می‌شود و به راننده اطمینان بیشتری برای رانندگی می‌دهد. یکی دیگر از نشانه‌های تایر خوب، ایجاد صدای کمتر هنگام حرکت است. اما یکی از مهم‌ترین مزیت‌های تایر خوب، صرفه‌جویی در میزان مصرف سوخت خودرو است. حدود ۲۰ درصد از سوخت خودرو توسط تایر مصرف می‌شود. پدیده‌ای در تایر وجود دارد به نام «مقاومت غلتشی» که مقداری از انرژی حاصل از سوخت خودرو صرف غلبه بر آن می‌شود؛ به همین دلیل نقش تایر در میزان مصرف سوخت خودرو بسیار مهم است.
چگونه باید اطلاعات خودمان را در زمینه تایر بالا ببریم؟
عموم مردم، آشنایی بسیار کمی درباره تایر دارند و تنها سایز آن را می‌دانند. البته اطلاعات محدودی روی سایت‌های مختلف وجود دارد ولی کتابی نیز درباره تایر با عنوان «گنجینه تایر» از بنده منتشر شده است که فصل اول آن با عنوان دانستنی‌های تایر، توضیحات کاملی درباره نوشته‌های دیواره تایر، علائم و نحوه انتخاب تایر دارد که اطلاعات بسیار دقیق و خوبی را به مصرف‌کننده می‌دهد.
از کجا با خیال آسوده تایر بخریم؟
وقتی یک شرایط خاص سهمیه‌بندی و در صف ایستادن ایجاد می‌شود، دیگر پاسخ مشخص است. زمانی که یک فضای رقابتی سالم وجود داشته باشد، فروشندگان نیز تلاش می‌کنند در این رقابت موفق باشند و تایر مرغوب و با قیمت مناسب ارائه دهند. بعضی از شرکت‌های تایرساز عرضه مستقیم دارند و برخی دیگر نیز تایر را به نمایندگی‌های خود می‌فروشند و نمایندگان نیز به فروشگاه‌ها اما متأسفانه الان در بازار 2قیمت آزاد و مصوب برای هر تایر وجود دارد. وقتی قیمت‌ها دستوری باشند، بیشترین ضرر متوجه تولیدکننده و باعث می‌شود در کف بازار بعضی از تایرها تا 2برابر قیمت نیز فروخته شوند. در هر صورت خرید از فروشندگان مجاز و نمایندگی‌ها بهترین و مطمئن‌ترین راه برای خرید تایر باکیفیت است./ همشهری