همواره به نظر می‌رسد که تشخیص دقیق بیماری‌ها به دستگاه‌های گران قیمت و پیشرفته نیاز داشته باشد، اما حیواناتی وجود دارد که توانایی تشخیص بیماری‌ها را دارند.
حیوانات خانگی، مانند سگ‌ها با لیسیدن یا استشمام نواحی آسیب دیده، میتوانند صاحبانشان را در مورد مشکلات سلامتی مانند ملانوم بدخیم (نوعی از سرطان پوست) آگاه کنند.
جانوران مختلف از جمله کرم‌های میکروسکوپی، مورچه‌ها، موش‌ها و سگ‌ها توانایی تشخیص بیماری‌ها را در افراد و نمونه‌های بیولوژیکی نشان داده‌اند. این بیماری ها از سرطان و عفونت‌های دستگاه ادراری گرفته تا عفونت‌های کووید-۱۹ و کلستریدیوم دیفیسیل (اسهال ناشی از آنتی‌بیوتیک) را شامل می‌شود.
بسیاری از این بیماری‌ها می توانند جدی باشند و تشخیص زودهنگام آنها به ویژه برای بیماران آسیب پذیر یا دارای نقص ایمنی بسیار مهم است. حیوانات شگفت انگیزی وجود دارد که می توانند بیماری‌ها را در انسان تشخیص دهند که در ادامه به برخی از آنها می‌پردازیم:
سگ‌ها
سگ‌ها برای توانایی‌های خود در تشخیص بیماری‌های مختلف مانند بیماری پارکینسون، سرطان مثانه، مالاریا، تشنج‌های صرع و قند خون پایین در بیماران دیابتی شناخته شده‌اند. حس بویایی آنها کلید توانایی‌های تشخیصی آنها است، زیرا حس بویایی سگ بیش از ده هزار برابر بهتر از حس بویایی انسان است.
سگ‌ها حتی این توانایی را دارند که میتوانند هنگام بررسی رایحه‌های جدید از هریک از سوراخ های بینی خود به طور مستقل از یکدیگر استفاده کنند.
مربیان سگ‌های زیست‌پزشکی و هشدار دهنده در قبال تشخیص بوهای خاص به آنها یک پاداش مثبت مثل یک خوراکی خوشمزه یا اسباب بازی می‌دهند. سپس آنها برای تشخیص تغییرات بو یا تغییرات فیزیکی و رفتاری فرد مورد نظر آماده می‌شوند و بدین ترتیب میتوانند تشنج (یا سایر رویدادهای سلامتی) را پیش بینی کنند.
سگ‌های تشخیصی معمولاً وقتی بویی را تشخیص می‌دهند، در جای خود ثابت مانده و منتظر پاداش می‌مانند. سگ‌های هشداردهنده پزشکی اغلب از طریق پنجه زدن یا تکان دادن خود با فرد نگهدارنده ارتباط برقرار می‌کنند و به وی نشان می‌دهند که باید برای ایمنی خود اقدامی انجام دهد.
موش‌ها
موش ها نیز از جمله حیواناتی هستند که در تشخیص بوهای خاص مهارت دارند. به عنوان مثال، موش بزرگ آفریقایی برای کشف مواد منفجره در مین‌های دفن شده در موزامبیک آموزش دیده است. این موش‌ها همچنین در تشخیص پزشکی همچون شناسایی بیماری سل از روی نمونه‌های خلط در موارد مشکوک ارزشمند هستند.
موش‌ها در امر تشخیص نمونه‌های مشکوک به بیماری سل بسیار سریع هستند و در عرض ۲۰ دقیقه میتوانند بررسی ۱۰۰ نمونه بیمار را به اتمام برسانند. این جانداران از مهارت‌های بویایی خود برای تشخیص نشانه‌های شیمیایی مربوط به سل در نمونه‌ها استفاده می‌کنند.
پاداش آنها برای یک کار خوب تشخیصی میتواند یک موز یا آووکادو باشد. توانایی این موش‌های آموزش دیده آنها را به گزینه‌ای ارزشمند در تشخیص و غربالگری بیماری‌ها با صرفه‌جویی در زمان و هزینه تبدیل کرده است. این موش‌ها در ۸۱ درصد موارد موفق به شناسایی درست بیماری سل می‌شوند.
زنبورها
زنبورهای عسل نیز میتوانند علائم بیماری‌های خاص از جمله سرطان ریه، سل و کووید-۱۹ را در نمونه‌ها تشخیص دهند.
زنبورهای عسل به دلیل حساسیت بالای خود نسبت به بوهای کم غلظت میتوانند تغییرات شیمیایی را به روشی مشابه سگ‌ها و موش‌ها تشخیص دهند.
محققان توانسته‌اند به زنبورهای عسل آموزش دهند تا با بازکردن زبان خود برای دریافت شکر، به بوهای خاص واکنش نشان دهند. این زنبورها می‌آموزند که با تمرین به بوهای مرتبط با بیماری‌ها پاسخ دهند.
این توانایی باعث می شود که زنبورهای عسل نیز مانند سایر حیوانات برای تشخیص بیماری مفید باشند. همچنین اندازه کوچک آنها، زنبورهای عسل را به گزینه‌ای کارآمدتر و کم هزینه برای غربالگری سریع نمونه‌ها تبدیل کرده است.
ترکیبات مترشحه از بدن
این توانایی به قابلیت بسیاری از حیوانات برای تشخیص تغییرات کوچک در مشخصات بوی شیمیایی افراد مربوط می شود.
بسیاری از گونه‌ها (از جمله سگ‌ها، موش‌ها و زنبورها) تغییرات بسیار ظریف مربوط به «ترکیبات آلی فرار» مترشحه در بدن را حتی در سطوح بسیار کم و در زمان سلامت تشخیص می‌دهند. در واقع بازدم انسان حاوی تقریبا ۳۵۰۰ نوع از این ترکیبات آلی فرار است.
ترکیب و غلظت این ترکیبات آلی در بدن بر اساس سلامت فرد متفاوت خواهد بود. برای مثال این تفاوت‌ها میتواند در زمان مبارزه با عفونت باشد.
توانایی تشخیص بیماری در حیوانات فقط به نفع انسان نیست. کرم الگانس نه تنها میتواند سرطان را در نمونه‌های انسانی تشخیص دهد، بلکه حس بویایی فوق‌العاده آنها می تواند سرطان را در نمونه‌های سگ و گربه نیز تشخیص دهد.
مهارت‌هایی که گونه‌های مختلف از طریق استشمام برای تشخیص دقیق بیماری دارند، میتواند تعاملات مثبت بین مردم و حیوانات را بیشتر کند.
در حال حاضر به دلیل مقررات، حیواناتی که برای تشخیص بیماری استفاده می شوند تنها به عنوان ابزاری برای غربالگری در کنار سایر تکنیک های تشخیص پزشکی مورد استفاده قرار می گیرند. اما اگر چارچوب‌های نظارتی اجازه دهند، این حیوانات میتوانند روزی به یک جزء اصلی تشخیصی تبدیل شوند.