در مرحله دوم انتخابات شاهد افزایش 10 درصدی مشارکت بودیم. این افزایش مشارکت از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است. برخی افزایش ۱۰ درصدی را ناشی از دو قطبی پررنگی می‌دانند که ایجاد شد و حاصل آن افزایش ۶ میلیون نفری رای‌دهندگان به مسعود پزشکیان بود. اما محمد عطریانفر می‌گوید آرایی که متعلق به جبهه اصولگرایی بود و در مرحله اول بین جلیلی و قالیباف تقسیم شده بود؛ در مرحله دوم عمدتا به جلیلی تعلق گرفت. او آنجا که صحبت از عدم تاثیرگذاری تبلیغات علیه پزشکیان بود، تاکید کرد: پزشکیان اساسا پرونده محل سوال یا ایراد و اشکال مدیریتی در تاریخ مدیریتیاش ندارد. بنابراین دست رقیب خالی بود و نمی‌توانستند چیزی علیه شخص پزشکیان رو کنند، به همین دلیل متمسک می‌شدند به اینکه بگویند دولت سوم روحانی. در حالی‌که پزشکیان نسبتی با دولت روحانی و دولت‌های دیگر نداشت.
نقش زمان در رقابت‌ها
محمد عطریانفر، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در خصوص چرایی افزایش ۱۰ درصدی مشارکت در مرحله دوم انتخابات ریاست‌جمهوری نسبت به مرحله اول، گفت: درگذشت شهید رئیسی ناگهانی بود و برای انتخابات ریاست‌جمهوری فرصت تبلیغات و گفت‌وگوهای حزبی و گروهی بسیار اندک بود. این فرصت هم از ناحیه احزاب سیاسی که قصد مشارکت داشتند، فرصت محدودی بود و هم از ناحیه جامعه مخاطب که باید رای خودشان را به نامزد مطلوبشان تقدیم می‌کردند.
در مرحله اول انتخابات تا حد بضاعت و به اندازه‌ای که امکان گفت‌وگو با جامعه داشتیم، پیاممان را به مخاطبانمان منتقل کردیم. او با اشاره به فرصت اندک گروه‌های سیاسی برای گفت‌وگو با جامعه، ادامه داد: در مرحله اول انتخابات برای گفت‌وگوی دو طرفه میان جامعه و گروه‌های سیاسی به‌خصوص جریان اصلاح‌طلب فرصت کافی نبود. یعنی فرصت برای اینکه استدلال کافی مطرح شود که مردم در انتخابات مشارکت فعال داشته باشند، کافی نبود. در حالی‌که باید گفته می‌شد چنانچه مردم در انتخابات حضور نداشته باشند، ممکن است جریانی به قدرت برسد که شرایط زندگی‌شان دشوارتر می‌شود.
خطای تاکتیکی اصولگرایان
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب، خاطرنشان کرد: در مرحله اول انتخابات در حد بضاعت تلاش‌هایی شد و آثار این تلاش هم در رای ۱۰.۵میلیونی پزشکیان مشهود شد و ما از این موضوع راضی هستیم. اما بعد از آنکه رقبای پوششی رقیب اصلی پزشکیان از صحنه خارج شدند که مشخصا زاکانی و قاضی‌زاده بودند؛ مشخص شد که این رقابت میان پزشکیان-جلیلی یا پزشکیان-قالیباف است.
در اثر خطای تاکتیکی که حضرات کردند و حاضر نشدند کسی به نفع دیگری کنار برود شرایط به گونه‌ای شد که مثلث رقابت پزشکیان، قالیباف و جلیلی ایجاد شد. عطریانفر تصریح کرد: برخلاف انتظار بسیاری که تصورشان این بود که رای قالیباف رای جامع‌الاطرافی خواهد بود، اما رای کمتری کسب کرد و عملا انتخابات به مرحله دومی رفت که یک طرف ماجرا پزشکیان و طرف دیگر جلیلی بود. با توجه به دیدگاه‌های خاص، نوع تبلیغات و گفت‌وگوهایی که مردم در مناظرات از سوی جلیلی شاهد آن بودند این احساس به وجود آمد که دغدغه جریان اصلاحات مبنی براینکه ضرورتا مردم باید در تعیین سرنوشت خود مشارکت کنند حرف صادقانه، صمیمانه و جدی است. بر این اساس بدنه‌ای از جامعه که تصمیمشان این بود که مشارکتی در انتخابات نداشته باشند متوجه شدند که اگر همت نکنند رای پزشکیان پیشی نخواهد گرفت.
رای تشکیلاتی و رای اجتماعی
او تصریح کرد: این حس هم به جامعه منتقل شده بود که رایی که جلیلی کسب کرده حداکثر رای تشکیلاتی او است و رایی که پزشکیان کسب کرده حداقل رای اجتماعی او است. بنابراین مردم با هوشیاری قابل قبولی احساس کردند که نیم‌خیزی به نفع جریان اصلاح‌طلب بردارند؛ به قیمت اینکه جریان رقیب رادیکال را کمی از صحنه دفع کنند و این اتفاق رخ داد. این عضو حزب کارگزاران، به نتیجه افزایش مشارکت اشاره و تاکید کرد: افزایش مشارکت ۱۰ درصدی که بالغ بر ۶ میلیون رای بود؛ عینا به آرای پزشکیان اضافه شد و رای ۱۰.۵ میلیونی ایشان در دور اول را به حدود ۱۶.۵ میلیون افزایش داده است. آرایی که متعلق به جبهه اصولگرایی بود و در مرحله اول انتخابات بین جلیلی و قالیباف تقسیم شده بود؛ در مرحله دوم عمدتا به جلیلی تعلق گرفت. از این بابت باید این اتفاق را مبارک دانست و به مردم و خودمان تبریک بگوییم که احترام متقابل میان اندیشه اصلاحات و گفتمان اصلاحی جامعه به وجود آمد و پل صادقانه و صمیمانه‌ای میان جامعه و گروه‌های اصلاح‌طلب برقرار شد. در نتیجه مشارکت ۱۰ درصدی در مرحله دوم انتخابات رقم زده شد و در عمل ما را تا مرز ۵۰ درصد مشارکت ملی هدایت کرد.
عطریانفر خاطرنشان کرد: بالطبع مشارکت ۵۰ درصدی پیش از آنکه برکاتی برای اندیشه اصلاح‌طلبان داشته باشد؛ بیشتر عصای دستی برای گفتمان انقلاب ایران، گفتمان رهبری و حل مناقشات جهانی است. همچنین به گفت‌وگوکنندگان و مذاکره‌کنندگان ما در عرصه بین‌المللی کمک می‌کند.
سهم طبقه متوسط در افزایش مشارکت
او ۱۰ درصدی را که در مرحله دوم انتخابات به رای‌دهندگان افزوده شدند، از طبقه متوسط جامعه دانست و گفت: منطقی است که گفت‌وگو‌ها، ابراز نظرها، برنامه‌ها و سیاست‌هایی که پزشکیان مطرح کرد، این قشر را به سمت خودش جلب و جذب کرد. اینها جماعتی بودند که از موضع انفعال و قهر میلشان این بود به کسی رای بدهند که در مقام تغییر شرایط فعلی باشد.
این فعال سیاسی با اشاره به پیروزی پزشکیان با مشارکت ۵۰ درصد در انتخابات، اظهار کرد: جامعه مخاطب احزاب سیاسی، ۹۹ درصدشان نسبتی با گروه‌های سیاسی ندارند. گروه‌های سیاسی جمعیت ۱۰ هزار نفر را به خودشان اختصاص می‌دهند نه جمعیت میلیونی را. اما زمانی‌که جریان‌ها با هم رقابت می‌کنند چنانچه جامعه مخاطب احساس صداقت و صمیمت از هر کدام از این گروه‌ها کند، به سمت آنها تمایل پیدا می‌کند. این منطق سالیان سال جاری است و در تاریخ ۴۶ ساله که از سر گذراندیم گفتمان اصلاح‌طلبی یا گفتمان چپ مترقی در ایران گفتمانی بوده که منشأ اثر بوده است، جامعه با آن ارتباط برقرار کرده، مردم به آن اعتماد می‌کردند و متقابلا گروه‌هایی که به قدرت رسیدند، به مردم خدمت کردند. عطریانفر تصریح کرد: جامعه از رفتارهای رادیکال پرهیز می‌کند و دست بر قضا اسم مستعار جریانات انقلابی، رادیکال شده در حالی‌که به جریان توسعه‌گرا، چپ یا اصلاح‌طلب گفته می‌شود. ضمن اینکه پزشکیان نسبت تشکیلاتی با هیچ گروه سیاسی ندارد. ایشان گفتمان اصلاح‌طلب دارد و در صداقت رفتار گروه‌های اصلاح‌طلب همین بس که وقتی بیان یک فرد را صادقانه می‌بینند، از او حمایت می‌کنند کما اینکه از روحانی نیز چنین روندی را در آن دوره دیدند و از او حمایت کردند.
جهانگیری نمی‌توانست کار پزشکیان را انجام دهد
او در خصوص اینکه آیا اگر فرد دیگری جز پزشکیان در انتخابات ریاست‌جمهوری رقابت می‌کرد نیز شاهد پیروزی او بودیم، گفت: قطعا اگر در این مقطع به‌جای پزشکیان، جهانگیری را داشتیم، از باب کمپین تبلیغاتی و فعالیت تشکیلاتی همین ظرفیت به پای او هم ریخته می‌شد، اما اینکه آیا خروجی و تاثیر تبلیغات انتخاباتی به نفع جهانگیری هم نتیجه‌ای مشابه پزشکیان داشت، من در این قضیه تردید دارم و پاسخم مثبت نیست. علت هم این است که جهانگیری در دولت روحانی، دولت خاتمی و دولت هاشمی‌رفسنجانی حضور داشت و طبیعتا رای منفی جهانگیری ممکن بود تاثیر منفی در پیروزی ایشان بگذارد. بنابراین باید به صراحت بگویم نتیجه و خروجی حضور فرد دیگری جز پزشکیان شاید دستاوردی را که امروز به دست آوردیم، نداشت و با هیچ یک از نامزدهای احتمالی دیگر از جمله جهانگیری ممکن بود که این نتیجه را به دست نیاوریم.
چرا تبلیغات علیه پزشکیان جواب نداد؟
این عضو حزب کارگزاران، با اشاره به بی‌نتیجه بودن تبلیغات علیه پزشکیان خاطرنشان کرد: پزشکیان اساسا پرونده محل سوال یا ایراد و اشکال مدیریتی در تاریخ مدیریتیاش ندارد. ایشان ۲۰ سال در مجلس حضور داشتند و بسیار در موضع نمایندگی مجلس درخشیده، کار خودش را کرده، فریادش را کشیده و در برنامه‌ریزی‌ها نقش داشته است. همچنین در مجلس موضع انتقادی خود را در مشکلات اجتماعی مطرح کرده و در مقطعی به عنوان نایب رئیس اول مجلس ایفای نقش کرده و سعی کرده زبان گویای حق باشد و حقیقت‌ها را بیان کند. او ادامه داد: بنابراین دست رقیب خالی بود و نمی‌توانستند چیزی علیه شخص پزشکیان رو کند، به همین دلیل متمسک می‌شدند به اینکه بگویند دولت سوم روحانی.
البته دست بر قضا دولت اول روحانی بسیار موفق بود و دولت دومش به دلیل مشکلات خارج از کشور، تحریم، برجام و گرفتاری‌هایی که دنیای غرب علیه ایران انجام داد، دچار مشکلات جدی شد که در این مسائل روحانی مقصر نبود. اما این روش‌هایی است برای اینکه فرافکنی کنند و طرف را از صحنه اثرگذاری خارج و ذهن جامعه را مخدوش کنند. عطریانفر تصریح کرد: پزشکیان نسبتی با دولت روحانی و دولت‌های دیگر نداشت. پزشکیان با ادبیات و گفتمان خودش به میدان آمد و می‌گفت که نه اصولگرا است نه اصلاح‌طلب و در عین حال هم اصولگرا است و هم اصلاح‌طلب. از سوی دیگر او اعلام می‌کرد که قرار است به صورت جامع‌الاطراف از همه نیروهای کارآمد، استفاده کند. به همین دلیل تبلیغات منفی علیه پزشکیان در جامعه اثر‌بخش نبود.
دو نکته مهم درباره نظرسنجی‌ها
او با اشاره به اشتباه در نظرسنجی‌ها اظهار کرد: دو نکته وجود دارد. اول اینکه مراکز نظرسنجی حرفه‌ای چندانی در ایران نداریم و مهم‌ترین مرکز نظرسنجی، ایسپا است. از این جهت ممکن است آنچه اغلب نظرسنجی‌ها عرضه می‌کردند از واقعیت فاصله داشته باشد. نکته دوم اینکه نهادهای نظرسنجی باید از هرگونه وابستگی و احتمال وابستگی به نهادهای قدرتی که در صحنه رقابت‌های انتخاباتی منفعتی دارند فاصله داشته باشد. بنابراین باید به گروه‌های سیاسی توصیه کنیم که برای برنامه‌ریزی‌هایشان در رقابت‌ها از مراکز نظرسنجی معتبری که بدون وابستگی و حب و بغض به جامعه می‌روند و نظر می‌گیرند، استفاده کنند./ دنیای اقتصاد