عرضه محدود بلیت قطارهای مسافری به دلیل افزایش زمین‌گیریِ ناوگان فعال و کوتاه‌بودن زمان پیش‌فروش‌ها، مشکلاتی را برای مردم در استفاده از این مدل حمل و نقلی ایجاد کرده است؛ اما دلیل بروز اینهمه محدودیت چیست؟
«برای تهیه یک کوپه 4 نفره تهران به مشهد دست به دامن اغلب آژانس‌ها شده‌ام، اما بلیت نیست، در حالی که تا همین 4 الی 5 سال پیش، تهیه بلیت قطار بسیار ساده‌تر بود»؛ این صحبت‌های امیرمحمد، پرسنل یکی از بانک‌های کشور است که می‌گوید که برای سفر به مشهد با خانواده، هر بار مجبور به رزرو مهمانسرا در مشهد مقدس است، اما به دلیل نبود بلیت قطار، به اجبار رزرو را کنسل می‌کند.
چرا تعداد واگن‌های مسافری هر سال کاهش می‌یابد
در سال 1390 حدود یک‌هزار دستگاه واگن مسافری در ناوگان ریلی کشور فعال بود، اما امروز با گذشت 13 سال از آن تاریخ، درحالی که انتظار می‌رفت تعداد واگن‌های در این 13 سال حداقل 3 برابر شود، نه تنها واگن مسافرزی جدیدی وارد ناوگان نشد، بلکه همین واگن‌های موجود هم پس از چند بار تعمیر اساسی، زمین‌گیر شده است؛ امروز فقط یک‌هزار و 150 دستگاه واگن مسافری در ناوگان ریلی فعال است.
مدیران شرکت‌های ریلی معتقدند سرمایه‌گذاری در حوزه حمل و نقل مسافری ریلی پرهزینه و کم‌درآمد است و توجیهی برای بخش خصوصی ندارد، به هر حال بخش خصوصی به عنوان بنگاه اقتصادی، به دنبال توجیه مالی است اما فعالان این عرصه معتقد هستند با این نرخ‌ها، امکان توسعه ناوگان نیست مگر آنکه دولت در اصلاح نرخ‌ها اقدامی انجام دهد یا به حمل و نقل مسافری ریلی یارانه اختصاص دهد.
از سوی دیگر شرکت راه‌اهن معتقد است دریافت حق دسترسی رایگان شرکت‌های ریلی به شبکه ریلی خود به‌نوعی یارانه محسوب می‌شود در حالی که شرکت راه‌اهن از این محل در بخش واگن باری، درآمد دارد.
قطار، حمل‌‌ونقلی پاک برای کشور و ایمن برای مردم
از سوی دیگر حمل و نقل مسافری ریلی در دنیا مورد حمایت دولت‌ها است، از آن منظر که این مدل حمل و نقلی به عنوان حمل‌کننده انبوه، کم‌مصرف، پاک و ایمن است، دولت‌ها تلاش می‌کنند مردم را به استفاده از این مدل حمل و نقلی ترغیب کنند.
به هر یکی از مشکلات حمل و نقل جاده‌ای، آمار بالای سوانح رانندگی است، در دنیا یکی از چندین روش برای کاهش سوانح رانندگی، توسعه حمل و نقل ریلی و ارائه مشوق‌ها برای استفاده مردم و همچنین مشوق‌های جذب سرمایه‌گذار است.
در کشور ما به دلیل نبود مشوق برای توسعه ناوگان ریلی، ظرفیت این ناوگان روز به روز کاهش یافته است، بخش خصوصی با ادعای نداشتن توجیه مالی، رغبتی برای ورود به این عرصه ندارد، همین امر موجب کاهش ناوگان مسافری ریلی و سوق‌دادن مردم به سمت حمل و نقل شخصی (جاده‌ای) شده است؛ سالانه حدود 18 هزار نفر در سوانح رانندگی کشورمان، جان می‌بازند و بیش از 200 هزار نفر هم مصدوم و قطع عضو می‌شوند که هزینه‌های اجتماعی سنگینی برای خانوارها و کشور ایجاد می‌کند.
راه‌آهن: منتظر تصمیم ستاد تنظیم بازار در اصلاح نرخ بلیت قطار هستیم
به هر حال با این شرایط، شرکت‌های ریلی امسال طبق روال هر سال، درخواست اصلاح قیمت بلیت به شرکت راه‌آهن عرضه کردند.
طبق ماده ۹ قانون دسترسی، پیش از این اینگونه بود که شرکت‌های ریلی پیشنهاده اصلاح نرخ را به شرکت راه‌آهن ارائه می‌کردنند و پس از بررسی در شورای عالی ترابری، تصویب و ابلاغ می‌شد اما در سنوات اخیر در مصوبه سران سه قوه مقرر شده است ستاد تنظیم بازار در موضوع افزایش قیمت بلیت ناوگان حمل و نقل ورود کند.
در حال حاضر روال اینگونه است که شرکت‌ها درصدی بابت افزایش قیمت‌ها به شرکت راه‌آهن اعلام می‌کنند و پس از تایید و ابلاغ ستاد تنظیم بازار، این نرخ‌ها اعمال می‌شود.
در این‌باره جلال مختاری مدیرکل روابط عمومی شرکت راه‌آهن به فارس می‌گوید: می‌گوید: قیمت بلیت قطارها از ۱۳ ماه گذشته تاکنون افزایشی نداشته است، شرکت‌های ریلی بخش خصوصی مطابق معمول سالانه از ابتدای سال درخواست افزایش قیمت داده‌اند و این درخواست از سوی راه‌آهن همان زمان به ستاد تنظیم بازار منعکس شده است و در این باره منتظر تصمیم ستاد تنظیم بازار هستیم.
بررسی افزایش ۳۰ درصدی نرخ بلیت قطارهای مسافری در ستاد تنظیم بازار
پیگیری‌ها حاکی‌ست که مقرر شده است افزایش ۳۰ درصدی نرخ بلیت قطارهای مسافری برای سال جاری (که ۳ ماه از آن گذشته است) از سوی ستاد تنظیم بازار بررسی و سپس ابلاغ شود، البته ظاهرا اعلام شده است باید آنالیز قیمتی نیز توسط شرکت‌ها عرضه شود.
مدیران شرکت‌های ریلی معتقدند هزینه‌های دستمزد پرسنل، پذیرایی، نظافت، بهسازی و تجهیز کوپه‌ها، بازسازی و نوسازی واگن‌ها، تأمین تامین قطعات و نوسازی آنها بسیار افزایش یافته است در حالی که نرخ بلیت آنها در 13 ماه اخیر ثابت است؛ از سوی دیگر واگن نو به دلیل شرایط موجود، وارد ناوگان نمی‌شود.
پیش‌فروش بلیت قطارهای نیمه دوم تیرماه آغاز نشده است
جلال مختاری، مدیرکل روابط عمومی راه‌آهن، همچنین درباره زمان عرضه بلیت قطارهای مسافری برای بازه زمانی ۱۶ تیر به بعد به فارس گفت: هنوز عرضه بلیت قطارهای مسافری برای تاریخ مذکور آغاز نشده است.
وی تأکید کرد: اطلاع‌رسانی در این حوزه فقط در حیطه اختیارات شرکت راه‌آهن است و مردم برای آگاهی از وضعیت پیش‌فروش بلیت قطارها به سایت شرکت راه‌آهن ( https://www.rai.i ) مراجعه کنند.
به گفته وی در آینده نزدیک پیش فروش بلیت قطارهای نیمه دوم تیرماه آغاز خواهد شد.
چرا زمان عرضه بلیت قطارهای مسافری کوتاه‌مدت است
پیگیری‌ها از دلیل تأخیر در عرضه بلیت قطارهای نیمه دوم تیر، حاکی از آن است که باتوجه به بررسی اصلاح نرخ بلیت قطارها در ستاد تنظیم بازار، عرضه‌ها به صورت کوتاه‌مدت انجام می‌شود تا نرخ‌های جدید از سوی ستاد تنظیم بازار ابلاغ شود.