دیگر لزومی ندارد که قرارداد اجاره با حضور مشاوران املاک نوشته شود و کد رهگیری بگیرد؛ سامانه «خودنویس» برای عموم مردم امکان ثبت قرارداد رایگان را فراهم کرده و البته بار حقوقی و مسئولیت‌های معامله را نیز بر عهده خود مردم گذاشته است.
سامانه خودنویس از سال گذشته برای فراهم کردن ثبت قراردادهای اجاره مسکن برای عموم مردم راه‌اندازی شد و از ابتدای امسال ثبت عملکرد صنف مشاوران املاک و دریافت کد رهگیری آنها نیز به‌صورت کامل از سامانه قبلی به سامانه خودنویس منتقل شده و آنها مکلف هستند در این سامانه فعالیت کنند.
حالا مردم می‌توانند خودشان با مراجعه به این سامانه نسبت به ثبت رایگان قرارداد اجاره مسکن اقدام کنند و کد رهگیری بگیرند؛ اما اگر طبق روال گذشته، مسکن استیجاری خود را از طریق بنگاه‌های مشاور املاک تأمین کنند، گرچه قراردادشان به‌صورت رایگان در سامانه خودنویس ثبت می‌شود؛ اما باید حق کمیسیون مشاور املاک و ۱۰ درصد مالیات ارزش‌افزوده را پرداخت کنند.
خودنویس قرارداد اجاره
برای ثبت قرارداد اجاره و دریافت کد رهگیری، درهرصورتی باید از سامانه خودنویس به نشانی https://khodnevis.mrud.ir/ اقدام شود. نکته مهم اینکه مسئولیت چک کردن اسناد و مدارک بر عهده متعاملین بوده و این سامانه هیچ مسئولیتی در این مورد ندارد پس قبل از پرداخت پول، از بابت درستی اسناد مالکیت و هویت مطمئن شوید و بعد از دریافت کد رهگیری وجه معامله را پرداخت کنید.
در سامانه خودنویس، اشخاص حقیقی و حقوقی باید از طریق پنل عمومی وارد شوند و مشاوران املاک نیز باید از طریق پنل اختصاصی خود در سامانه اقدام کنند. پنل سوم سامانه نیز برای استعلام کد رهگیری طرحی شده و افراد می‌توانند با وارد کردن کد رهگیری ۱۳ رقمی قرارداد و کد ملی یکی از طرفین قرارداد، درستی و اعتبار آن را استعلام کنند.
قراردادهای ثبت شده در سامانه خودنویس، کد رهگیری رایگان می‌گیرند و مانند قراردادهای ثبت شده در بنگاه‌ها معتبر هستند. البته ممکن است برخی مراجع مانند بانک‌ها، به‌واسطه ناهماهنگی با وزارت راه و ناآشنایی با سامانه خودنویس، این قراردادها را قبول نکنند؛ اما این اتفاق چیزی از اعتبار آن کم نمی‌کند!
انتقادات و نکات سامانه خودنویس
با فعال شدن سامانه خودنویس، عمل رقیب بزرگی برای صنف مشاوران املاک ظهور کرده است. رقیبی که به گفته رئیس اتحادیه مشاوران املاک تهران، بخشی از حقوق مکتسبه این صنف در ۱۵۰ سال گذشته را نابود می‌کند و تبعاتی مانند بیکاری این صنف بزرگ و پنهان شدن نرخ بازار اجاره را به همراه خواهد داشت.
کیانوش گودرزی در گفت‌وگو با همشهری، با اشاره به فعالیت حدود ۲۰۰ هزار واحد صنفی مشاور املاک در کشور و وابستگی معیشت حدود ۲ میلیون نفر به فعالیت این واحدها، می‌گوید: سامانه خودنویس به‌مرورزمان روی درآمد و اشتغال این واحدها اثر می‌گذارد و جور اشتغال‌زایی و رسیدگی به آنها درنهایت به دولت تحمیل شود؛ اما نکته قابل‌توجه این است که درنتیجه این اتفاق چیزی به بازار مسکن یا اجاره اضافه نخواهد شد و همین بازار هم با مشکل مواجه خواهد شد.
او با اشاره به اینکه فعالیت در صنف مشاور املاک نیازمند تخصص و تجربه است، می‌افزاید: در شرایط فعلی، تحولات بازار اجاره و تغییرات نرخ آن به‌واسطه حضور واحدهای مشاور املاک عیان است و اگر سازوکار درستی وجود داشته باشد، امکان کنترل نرخ و ساماندهی بازار مانند دوره کرونا وجود خواهد داشت؛ اما با خودنویس شدن قراردادها، نرخ‌ها در نهان تغییر می‌کند و هیچ‌کسی، حتی دولت نمی‌تواند معیار و ضابطه‌ای برای تنظیم بازار اجرا کند.
نکته دیگری که گودرزی بر آن تأکید می‌کند، مسائل حقوق قراردادها ملکی و مرجع داوری در این حوزه است که تاکنون عرفا و قانونا بر عهده مشاور املاک قرار می‌گرفت؛ حالا افرادی که هیچ تجربه و دانشی در حوزه ملک ندارند باید این مسئولیت‌ها و تبعات آن را بپذیرند و در زمان وقوع اختلاف‌نظر بین متعاملین یا در صورت نیاز به اعمال تغییرات در قرارداد نیز خود افراد باید جور نبود داور و میانجی را بکشند.
حق‌الزحمه قرارداد خودنویس در بنگاه‌ها
آن‌گونه که در ابتدای متن نیز اشاره شد، بنگاه‌های مشاور املاک نیز پس از جوش دادن معاملات واحدهای استیجاری، قراردادهای اجاره را در سامانه خودنویس ثبت می‌کنند و در ازای این خدمت، مانند قبل حق کمیسیون دریافت می‌کنند.
نکته قابل‌توجه اینکه در این قراردادها، رقم مصوب حق کمیسیون در متن قرارداد ثبت می‌شود و طبق نرخ نامه و ضوابط صنفی، مشاوران املاک مجاز نیستند بالاتر از این مبلغ دریافت کنند.
رئیس اتحادیه مشاوران املاک با تأکید بر اینکه تخطی از نرخ‌نامه مصوب این صنف، تخلف محسوب می‌شود و قابل‌پیگیری است، می‌گوید: کمیسیون شکایات اتحادیه در خدمت همه افرادی است که به هر دلیل موجه و قانونی از فعالان این صنف شکایت داشته باشد و پس از طرح و ثبت شکایت در این کمیسیون، در اسرع زمان (حدود ۱۰ روز) این شکایت باید منتج به رأی شود.
به گفته گودرزی، اگر در شکایت‌ها، حق با شاکی باشد، همه حقوق او باید برآورده شود و برای واحد صنفی نیز جرائم مختلف از پلمپ و جریمه سنگین تا ارجاع به مرجع قضایی و ... اعمال خواهد شد.
طبق نرخ نامه اتحادیه املاک تهران، حق کمیسیون واحدهای صنفی مشاور املاک در انعقاد قرارداد اجاره از هر طرف معادل ۰.۵ درصد مبلغ رهن و یک‌چهارم مبلغ اجاره یک ماه دریافت می‌شود و باید ۱۰ درصد مجموع این دو مبلغ نیز به‌عنوان مالیات ارزش‌افزوده پرداخت شود. همچنین حق کمیسیون بابت تمدید قرارداد اجاره از هر طرف معادل یک‌دهم حق کمیسیون اجاره است.
مراحل ثبت رایگان قرارداد در خودنویس
۱- وارد سامانه خودنویس به نشانی https://khodnevis.mrud.ir/ شوید.
۲- با شماره همراه شخصی خود وارد پنل عمومی شوید.
۳- گزینه قرارداد جدید را انتخاب کنید.
۴- نوع معامله (اجاره)، نقش شما در معامله (موجر یا مستأجر) و نوع کاربری ملک (مسکونی یا غیرمسکونی) را مشخص کنید.
۵- در مرحله بعد، اگر قبلاً در سامانه ملی املاک و اسکان ثبت‌نام کرده‌اید، مشخصات شما بارگذاری خواهد شد در غیر این صورت، مشخصات خود را وارد کنید.
۶- در مرحله بعدی، آدرس محل سکونت خود را وارد کنید و به مرحله بعد بروید.
۷- در دو مرحله بعدی، ابتدا تاریخ و سپس مبلغ قرارداد را وارد کنید.
۸- مرحله بعد به تعهدات طرفین اختصاص دارد. ۴ بند نخست، متن اصلی قرارداد و غیرقابل تغییر است اما بعدازآن هرگونه تعهدی بین طرفین ایجاد شده باید با زدن دکمه «افزودن بند جدید» قابل درج است.
۹- در مرحله بعد، باید جریمه تأخیر در تحویل ملک، کاربری ملک و تعداد مستأجران مشخص شود. همچنان امکان اضافه کردن بند جدید موردتوافق طرفین وجود دارد.
۱۰- چهار مرحله بعد مباحث حقوقی قرارداد شامل تکالیف موجر و مستأجر، نحوه واریز اجاره، جریمه دیرکرد تخلیه مستأجر، دیرکرد بازپرداخت رهن مستأجر در پایان قرارداد و... است که می‌توان متن را تغییر داد، آن را غیرفعال کرد یا بند جدید به آن افزود.
در اینجا متن اولیه قرارداد و تعهدات طرفین با موفقیت ثبت شده و در مرحله بعدی باید شماره موجر را وارد کنید. لینک قرارداد برای موجر ارسال خواهد شد تا او نیز اطلاعات خود، اطلاعات ملک و قبوض ملک را تکمیل کند. اگر موجر آغاز کننده قرارداد باشد، باز هم این مراحل و اطلاعات مورد نیاز آن تغییر نمی کند.
نکات مهم برای ایجاد قرارداد اجاره در سامانه خودنویس
- ملک مورد اجاره باید در سامانه ملی املاک و سکان به نشانی https://amlak.mrud.ir ثبت شده باشد.
- اگر قرارداد شما یک ساله است، مدت قرارداد نباید بیش از ۳۶۵ روز باشد در غیر این صورت، سامانه از شما می‌خواهد میزان افزایش رهن و اجاره برای سال دوم را نیز وارد کنید.
- مسئولیت چک کردن اسناد و مدارک بر عهده متعاملین بوده و سامانه خودنویس مسئولیتی در این مورد ندارد، ازاین‌رو قبل از صدور کد رهگیری وجهی پرداخت نکنید.
- باید دو شاهد نیز برای قرارداد معرفی شود تا با ورود به سامانه، قرارداد شما را تأیید کنند.
* همشهری