زیاد علی فاضل، وزیر برق عراق، روز یکشنبه 20 اسفند خبر داد که این کشور بر اساس توافق با ایران، در ازای دریافت گاز از ایران «نفت سیاه» تحویل میدهد. نفت سیاه اصطلاحی است که معمولا برای مازوت، آلاینده‌ترین سوخت فسیلی، به کار برده می‌شود.
عراق از گاز ایران در نیروگاه‌هایش استفاده می‌کند. وزیر برق عراق در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی این کشور، به بحران کسری گاز در ایران که محدودیت‌هایی را در صادرات آن به وجود آورد، اشاره کرد و گفت به منظور حل کسری صادرات گاز از ایران در فصول سرد سال، با ترکمنستان برای واردات روزانه ۲۰ میلیون مترمکعب گاز توافق کرده‌ایم. به گفته وزیر برق عراق، جمهوری اسلامی به تحویل روزانه ۵۰ میلیون مترمکعب گاز به این کشور متعهد است اما در سال‌های گذشته فقط نیمی از این میزان را به عراق تحویل داده است.
در صورت صحت این موضوع، معلوم نیست چرا ایران در اوج کسری گاز، پاک‌ترین سوخت فسیلی خود را تحویل عراق میدهد و آلاینده‌ترین سوخت فسیلی را تحویل می‌گیرد.
اصرار ایران برای صادرات گاز به ترکیه و عراق در میان کسری روزافزون آن باعث شده است مصرف سالانه سوخت بسیار آلاینده مازوت به همراه گازوئیل ایران نسبت به سال چند سال گذشته حدود ۱۸ میلیارد لیتر افزایش یابد. ایران در زمستان به خاطر کسری گاز، روزانه ۱۱۰ میلیون لیتر گازوئیل و ۴۵ میلیون لیتر مازوت مصرف کرده است که باعث تشدید آلودگی هوا در شهرهای مختلف شده است.
کمبود گاز برای داخل
ایران با داشتن ۳۲ هزار میلیارد متر مکعب دومین کشور دارنده ذخایر گاز در دنیا پس از روسیه است. این میزان ذخایر در حدود ۱۸ درصد کل ذخایر محسوب می‌شود. روسیه با در اختیار داشتن ۳۷ هزار میلیارد متر مکعب، بزرگترین و نخستین کشور دارنده این منبع انرژی ارزشمند و پاک محسوب می‌شود. سومین کشور بزرگ دارنده گاز نیز کشور قطر است که در حدود ۱۳ درصد ذخایر گازی دنیا را در اختیار دارد.
با وجود اینکه ایران دومین کشورِ دارای ذخایر گازی دنیاست و با تولید ۲۵۰ میلیارد متر مکعب گاز، پس از آمریکا و انگلیس، سومین کشور جهان تولیدکننده گاز جهان به شمار می‌آید، اما در تامین گاز مورد نیاز فصل‌های سرد سال، با مشکل مواجه می‌شود. با وجودی که ایران دومین کشور دارای ذخایر گاز در جهان است، هر سال برای تامین گاز مصرف‌کنندگان خانگی، از همسایه شمالی یعنی ترکمنستان گاز وارد می‌شود، بخشی از گاز صنایع در فصل سرما قطع می‌شود، خوراک پتروشیمی‌ها کاهش می‌یابد، نیروگاه‌ها در مواقع ضرورت با غیر از گاز روشن نگه داشته می‌شود و حتی در برخی سالها مانند امسال گاز برخی شهرها یا روستاها قطع می‌شود.
تهاتر گاز ایران، با نفت فوق‌سنگین عراق
پیش از این نیز درحالی‌که هیچ چشم‌انداز کوتاه‌مدتی برای رفع تحریم‌های بانکی و مالی وجود ندارد، ایران و عراق برای تداوم صادرات گاز، به یک قرارداد سوآپ یا جابه‌جایی نفت خام فوق‌سنگین و نفت کوره عراق در برابر گاز ایران امضا کردند. محمد السودانی، نخست‌وزیر عراق، این توافق را به‌عنوان دستاوردی برای کشورش عنوان کرده است.
ایران گاز فشرده خود که از پاک‌ترین منابع سوختی است و خود در داخل با کمبود شدید آن مواجه است، به عراق صادر می‌کند و در برابر آن عراق به‌جای پول، به ایران نفت کوره با گوگرد بالا و نفت خام فوق‌سنگین ترش میدهد. قرار بود این شیوه تهاتر، تا اواسط زمستان ۱۴۰۲ ادامه داشته باشد. شبکه خبری «آرگوس» که اخبار مربوط به انرژی در جهان را پوشش میدهد، خبر داده که نفت خامی که قرار است در ازای واردات گاز به ایران داده شود، از میدان نفتی «قیاره» عراق تامین خواهد شد که اخیرا راه‌اندازی شده است. صادرات از این میدان نفتی به ایران، حدود ۳۴ هزار بشکه در روز با ماشین‌های تانکر، از راه زمینی انجام می‌شود.
«محمد السودانی»، نخست وزیر عراق، دوسال پیش گفته بود که کشورش بیش از ۱۲ میلیارد دلار به ایران بدهکار است و ناتوانی تهران در دسترسی به بدهی‌های خود، باعث شد تا ایران عرضه گاز به عراق را، بیش از ۵۰ درصد کاهش دهد. ایران در فصل زمستان، حدود ۲۱ میلیون متر مکعب در روز و در فصل تابستان تا ۵۵ میلیون متر مکعب گاز از طریق خط لوله به عراق پمپاژ کرده است.
به وارد کننده گاز تبدیل می شویم
فرزین سوادکوهی، کارشناس انرژی در گفت و گو با روزنامه آرمان امروز با اشاره به این خبر گفت: البته این قضیه بسیار مبهم است. اگر همچین چیزی باشد باید ببینیم منظور از نفت سیاه چیست؟ اگر مازوت است که بسییار عجیب خواهد بود. ما سوخت پاکمان را به آن ها بدهیم و سوخت نا خالص بگیریم.
سوادکوهی افزود: ما مازاد تولید نفت سیاه داریم و سیستم پالایشگاهی ما قدیمی است و بسیاری از فرآورده های ما در آخر مازوت تولید می کنند و خریدار بالایی نیز در جهان ندارد. در کشتی ها نیز کنار گذشته شده یا در حال کنار گذاشته شدن است.
این کارشناس انرژی ادامه داد: اما اگر منظور نفت خام باشد که باز باید آن را پالایش کنیم. پالایش گاه های ما نیز چنین گنجایشی ندارند. با توجه به اینکه پالایشگاه های ما نیاز به تعیمرات اساسی دارند و مطالبات زیادی از دولت دارند این کار شدنی نیست. شاید در دوسال پیش می توانستیم این کار را انجا دهیم اما ناترازی تولید و مصرف گاز بوجود آمده است. او با اشاره به اینکه در این مورد دولت تحت فشار است، گفت: ما به عنوان دومین دارنده ذخایر گاز زیر ۲ درصد سهم صادرات گاز داریم و این بسیار تاسفا انگیز است. این قراردادهایی نیز که برای صادرات گاز داریم، به دلیل کمبود داخلی معلق می ماند و منطقی نیست. اما این گردابی است که بدلیل سیاست گازرسانی ۳۰ سال گذشته است. میدان پارس جنوبی ۷۰۰ میلیون تولید دارد و بیش از آن در داخل مصرف داریم و دارم ب وارد کننده آن تبدیل می شویم. در چنین شرایطی ما هیچ توجیه منطقی برای صادرات گاز نداریم و تنها دلیل آن سیاسی است./ آرمان امروز