فایننشال‌تایمز به تازگی گزارشی منتشر کرده از «سونامی» جراحی‌های زیبایی در ایران. سونامی‌ای که نه تنها مرزهای زیبایی، بلکه رویکرد اخلاقی جامعه را به چالش می‌کشد. این برای اولین‌بار نیست که کارشناسان در این زمینه هشدار می‌دهند. ۲۹شهریور امسال هم بابک نیکومرام، رئیس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران اعلام کرده بود: «چهره اصیل ایرانی در حال تغییر است» او از این ماجرا اظهار نگرانی کرده و از مسوولان مربوطه خواسته بود در این زمینه ورود پیدا کنند. او در همان زمان عنوان کرده بود که مهار نشدن سونامی جراحی زیبایی علاوه بر آسیب‌های اجتماعی و تغییر قیافه‌ها، باعث آسیب جدی به حوزه درمان و بلعیدن منابع انسانی و مالی سلامت کشور می‌شود.
ایران سوم یا پنجم؟ آماری وجود ندارد
در گزارش فایننشال‌تایمز آمده که «۳۲۰هزار عمل زیبایی در ایران در سال۲۰۲۲ انجام شده است.» و در جای دیگری گفته شده: «بر اساس آمار‌های جامعه بین‌المللی جراحی پلاستیک زیبایی، ایران از نظر تعداد عمل‌های جراحی انجام‌شده در سال۲۰۲۲ در رتبه دوازدهم جهان قرار گرفت و در سال۲۰۱۶ در رتبه هجدهم قرار داشت. بر اساس آمارها در سال۲۰۲۲ در ایران حدود ۳۲۰هزار عمل زیبایی شامل جراحی و غیرجراحی انجام گرفته که این رقم نسبت به ۱۵۱هزار عمل انجام شده در سال۲۰۱۶ رشد بیش از دو برابری را نشان می‌دهد.» پرس و جوی «دنیای‌اقتصاد» از سازمان نظام پزشکی ایران نشان می‌دهد تا امروز آماری در این زمینه به‌صورت رسمی منتشر نشده است و اصلا آمار دقیقی وجود ندارد. دلیل اصلی نداشتن آمار هم هرج‌ومرج در این حوزه بسیار گسترده است.
بسیاری از پزشکان در کلینیک‌های خصوصی و بیمارستان‌ها اقدام به عمل‌های جراحی زیبایی می‌کنند بدون اینکه تخصص اصلی‌شان در این زمینه باشد یا اینکه انجام این عمل را به جایی گزارش دهند یا اینکه آن را ثبت کنند. به قول رئیس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران این آمارها تنها «نوک کوه یخ» است و احتمال می‌رود ایران جزو پنج کشور دنیا در انجام عمل‌های زیبایی باشد.
این در حالی است که پیش از این زیبا ایرانی، نایب‌رئیس و دبیر انجمن روانشناسی سلامت ایران به «ایرنا» گفته بود: «آمارها و تحقیقات نشان می‌دهد که ایران جزو سه کشور اول جهان در خصوص جراحی‌های زیبایی محسوب می‌شود.» در میان این شرایط آشفته شاید بتوان بر اساس مشاهدات به این نتایج رسید: «جراحی بینی محبوب‌ترین عمل در میان جراحی‌های زیبایی به شمار می‌رود و پس از آن لیپوساکشن، جراحی پلک، جراحی شکم و جراحی سینه در رتبه‌های بعدی قرار دارند.»
نگرانی در میان جامعه‌شناسان و روان‌شناسان
گفته می‌شود «ایران از مدت‌ها قبل به‌عنوان مرکزی برای جراحی‌های زیبایی شهرت داشته و سالانه ده‌ها هزار نفر در جست‌وجوی دستیابی به چهره‌ای ایده‌آل زیر تیغ جراحی می‌روند؛ اما افزایش قابل توجه تعداد این عمل‌ها در سال‌های اخیر پزشکان را نگران تاثیرات آن بر سلامت بیماران و حتی هویت ایرانی کرده است.» در واقع بیش از هر گروه مرجعی در جامعه این جامعه‌شناسان و روان‌شناسان هستند که به افزایش عمل‌های زیبایی واکنش نشان داده و بارها و بارها در رسانه‌ها این مساله را به چالش کشیده‌اند. این‌بار اما به این گروه‌های مرجع طیفی از پزشکان هم اضافه شده‌اند. بابک نیکومرام، رئیس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران یکی از آنهاست که عنوان کرده: «چهره اصیل ایرانی از طریق اعمال جراحی گسترده در حال تحریف است.» او تاکید کرده: «استاندارد‌های زیبایی نامتجانس غربی بر ایرانیان تحمیل شده است.» اعمال زیبابی به حدی شایع شده که اواخر سال گذشته وزیر کشور هم گفته، افرادی که چهره خود را نسبت به حالت اولیه تغییر زیادی داده باشند، باید برای دریافت مدارک هویتی جدید اقدام کنند.
انگیزه‌های برآمده از شبکه‌های اجتماعی
به گزارش فایننشال‌تایمز، زنان که بر اساس آمارها ۸۰درصد متقاضیان جراحی‌های پلاستیک در ایران را تشکیل می‌دهند، دلایل مختلفی از جمله وجود این طرز تلقی که افراد زیباتر مزیت‌های (شغلی و غیره) بیشتری دریافت می‌کنند و افزایش تعداد دنبال‌کنندگان در شبکه‌های اجتماعی را به‌عنوان انگیزه اصلی تن دادن به این نوع اعمال جراحی عنوان می‌کنند. آمار‌های انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران نشان می‌دهد، صد‌ها هزار ایرانی صفحات مجازی بلاگر‌های زیبایی را دنبال می‌کنند و حدود ۶۰۰۰ حساب در اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی به تبلیغ خدمات جراحی پلاستیک مشغولند؛ اما متخصصان و روان‌شناسان در پاسخ به این سوال که «چرا آمار جراحی‌های زیبایی روزبه‌روز در حال افزایش است؟» معمولا دو عامل را عنوان می‌کنند؛ عامل اول، عوامل روان‌شناختی، اجتماعی و الگوگیری‌های اجتماعی است.
عوامل روان‌شناختی مثل نارضایتی از ظاهر و تصویر ذهنی منفی از جسم، اختلال بدشکلی یا بدریخت انگاری؛ عوامل اجتماعی و بین فردی مثل‌اینکه فرد ظاهر خودش را ازنظر دیگران آزاردهنده فرض می‌کند و الگوگیری‌های اجتماعی مثل سابقه جراحی در خانواده و دوستان و تاثیرات تبلیغات رسانه‌ای در تلویزیون، ماهواره، مجلات، سوپراستار‌ها یا همان افراد معروف سینمایی. عامل دوم را مافیای پزشکی می‌دانند. آنها بر این عقیده هستند مشاوره‌هایی که اغلب توسط جراحان پلاستیک، پوست، گوش و حلق و بینی و حتی جراحان عمومی انجام می‌شود، بیشتر از آنکه جنبه مشاوره و راهنمایی داشته باشد، اغواکننده و تبلیغاتی است. به‌طور خلاصه باید بگویم که علت اصلی گرایش به جراحی‌های زیبایی عوامل روان‌شناختی است که به‌دلیل عزت‌نفس پایین، فقدان تصورات مثبت از خود، بدریختی بدنی و کسب توجه عمومی انجام می‌شود. حال باید دید که راهکاری برای نجات از این وضعیت آشفته می‌توان پیدا کرد یا اینکه با چهره اصیل ایرانی باید خداحافظی کنیم؟