خودروهای کم کیفیت به عنوان متهم ردیف اول، کشور را از صادرکننده بنزین به واردکننده تبدیل کردند و روایت شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران، قابل تامل است که اگر خودروهای با استاندارد داشته باشیم مصرف بنزین به ۶۰ میلیون لیتر در روز کاهش می‌یابد و می‌توان روزانه ۵۰ میلیون لیتر صادر کرد.
اگر تولید خودرو، یک فناوری پیشرفته در برخی کشورها و برندهاست، یک سوال مهم مطرح است که آیا خودروهای تولیدی کشور ما هم از فناوری های مدرن برخوردار است؟
برای پاسخ به یک بخش از این پرسش، اظهارنظر اخیر جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران، قابل تامل است که می گوید: «اگر خودروهای کشور با استاندارد بین‌المللی تولید می‌شد، مصرف بنزین به ۶۰میلیون لیتر در روز کاهش می‌یافت و می‌توانستیم روزانه ۵۰میلیون لیتر صادرات داشته باشیم.» در حال حاضر، حدود 100 میلیون لیتر مصرف روزانه بنزین در کشور است که گاهی به 140 میلیون لیتر هم می رسد.
اضافه شدن سالانه 2 میلیون خودرو و...
حال به فقدان فناوری موتورهای کم مصرف در خودروهای داخلی و ماجرای غمانگیز «خارج نشدن خودروهای فرسوده»، این را هم باید اضافه کرد که این مسئول به آن اشاره می کند: «سالانه 2میلیون خودرو به تعداد خودروهای کشور اضافه می‌شود که معادل 5 تا 6میلیون لیتر به مصرف بنزین اضافه می‌کند. این عدد معادل تولید یک روز پالایشگاه تهران است، لذا باید به سمت بهینه‌سازی مصرف سوخت، بهسازی و نوسازی ناوگان عمومی و جاده‌ای حرکت کنیم.»
بلای ناترازی بنزین هم هست
قصه خودروهای بیکیفیت، آن قدر غصهها بر دل این مردم و کشور گذاشته است که ناترازی بنزین، به عنوان یک محصول راهبردی کشور هم به آن اضافه شده است: شواهد تابناک اقتصادی نشان از روند صعودی مصرف بنزین در کشورمان دارد؛ به طوری که حدود یک دهه قبل، روزانه ۷۰ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف می‌کردیم و الان به بالای ۱۰۰ میلیون لیتر در روز رسیده و گاه رکورد مصرف ۱۴۰ میلیون لیتر در روز را هم رد می‌کنیم.
ایمان زنگنه، عضو انجمن اقتصاددانان ایران، این طور می گوید: خودروهای ساخت داخل سهم بسیاری در افزایش مصرف بنزین در کشور دارند. آن ها کیفیت خوبی ندارند و گاه تا دو برابر استاندارد جهانی مصرف بنزین دارند. علاوه بر افزایش مصرف بنزین که بر اثر کیفیت پایین خودروها بروز کرده است، شاهد اثرات زیست محیطی و آلایندگی این خودروها هستیم که به مشکلاتی مانند آمار بالای سرطان در کشور منجر شده است.
خودروهای ما ، خودرو های آن ها
آمار عجیبی که پیش از این سالاری معاون وزیر نفت هم به آن اشاره کرده، این است که خودروهای کنونی کشور به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر تردد ۱۶ لیتر سوخت مصرف می‌کنند. این در حالی است که بنا بر یکی از آخرین اطلاعات منتشرشده در آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، میانگین مصرف جهانی سوخت برای خودروهای سبک 2/7لیتر در هر 100 کیلومتر است.
واردکننده بنزین شدیم
این ناترازی، ایران را به واردکننده بنزین تبدیل کرده و دولت را مجبور به پیش بینی بودجه ای بیش از ۳ میلیارد دلار برای هزینه در زمینه واردات بنزین در لایحه 1403 کرده است. جوکار، رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شورا‌های مجلس، پیشنهادش برای این آسیب چیست؟ «در سطح مدیریت صنعت خودروسازی کشور باید تحولی اساسی رخ دهد. مدیریت در این صنعت نتوانسته است طوری عمل کند که خودروسازی را به سمت نوآوری، خلاقیت و استفاده از فناوری‌های روز دنیا سوق دهد.»
جالب است بدانیم که کشور در سال 1401 اگرچه طبق برنامه نتوانست به تمام درآمد حاصل از صادرات بنزین برسد اما فقط در 6 ماهه نخست این سال ۴ میلیارد و ۵۳۵ میلیون دلار کسب کرد که البته روند کاهش تولید و افزایش بنزین نیز آغاز شده بود. وزیر نفت، بهمن سال 1400 هم این هشدار را داده و بیان کرده بود که «در دو تا سه سال آینده با توجه به این روند مصرف بنزین و نفت گاز در کشور جزو کشورهای واردکننده فراورده‌های نفت گاز و بنزین خواهیم شد.» اما سویه این هشدارها کجا بود و متهم ردیف اول ناترازی بنزین هیچ‌کس نبود جز خودروهای کم کیفیت و البته نبود برنامه.
برنامه داریم؟
مصطفی نخعی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، در این باره توضیح می دهد: «ما در صنعت خودروسازی با مشکل خودروهای بی کیفیت با مصرف سوخت بالا مواجه هستیم. در یک بازه زمانی طرحی به نام طرح سی ان جی شروع شد و تعدادی جایگاه سی ان جی را در اقصی نقاط کشور افزایش داد، اما در ادامه این روند کند شد. در چند سال گذشته تمرکزها روی خودروهای فرسوده بود و تا مقطعی این طرح پیشرفت خوبی داشت، اما بعدها رها شد که متأسفانه این روند هنوز هم ادامه دارد و به نظر می‌رسد دولت برنامه مشخصی برای مدیریت مصرف سوخت ندارد.»
بنزین در شکم صنعت 15 میلیاردی
برای یافتن یک پاسخ، به سراغ محمود مختاری، کارشناس انرژی می رویم و این پرسش را با او در میان می گذاریم که صنعت کنونی خودروی کشور، آیا توان تولید خودروی باکیفیت را دارد، یا نه، که این را می شنویم: «صنعت خودرو در ایران، صنعتی 15 میلیارد دلار در سال است اما ما هنوز نمی توانیم خودرویی را داشته باشیم که 50 میلیون لیتر در روز را اضافه بر سازمان مصرف نکنیم و این ظرفیت را به بخش صادرات وارد کنیم.»از مختاری درباره خودروهای برقی و جایگزینی برای خودروهای بنزینی می پرسیم که می‌گوید: «این بحث اکنون مطرح است اما هیچ کس نمی گوید، در شرایطی که برخی مناطق کشور در تعدادی از فصول با کمبود برق مواجه هستند، برق لازم برای این خودروها را از کجا تامین کنیم؟»/ خراسان