در بررسی کلی بازار سرمایه باید گفت در چند ماه اخیر روزهای بدی را گذراندیم. حتی با درنظر گرفتن سال 99 نیز با توجه به شیب بازار و همچنین انطباق آماری میزان افت شاخص و پرتفویی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها سهامداران افت بیشتری را نسبت به نماگر اصلی تجربه کردند. علاوه‌بر این در بررسی اخبار می‌بینیم که اتفاقات بدی نیز در این چند ماهه به بازار مخابره شده‌است.
از نرخ خوراک پتروشیمی‌ها گرفته تا عوارض معدن، فلزات، عوارض صادراتی و... در عین‌حال یکی از بدترین اتفاق‌هایی که همچنان نیز ادامه دارد قیمت‌گذاری دستوری در حوزه صنعت خودروسازی است، با این‌وجود شاهد افت سنگینی در بازار سرمایه بودیم که فارغ از هر مساله بنیادی و همچنین فاکتورهای سودآوری شرکت‌ها اگر ارزش جایگزینی و ارزش دارایی شرکت‌ها را نیز درنظر بگیریم، شاهد خواهیم بود که سهام به طرز عجیبی زیر ارزش ذاتی خود در حال معامله هستند و این مساله به‌تدریج و خودبه خود ایجاد رغبت‌کرده و پالس ارزندگی را به بازار مخابره می‌کند.
بنابراین تداوم این شرایط فارغ از اینکه اتفاق خاصی بیفتد یا نه، بالاخره تمام خواهد شد. چه قانون‌گذار به‌دنبال اتفاقات خوب باشد و خبرهای خوب به بازار بدهد و چه ندهد، بازار برمی‌گردد، اما در کوتاه‌مدت و بر اساس ارزش معاملات اتفاقات خوبی در بازار نخواهد افتاد. باید این را درنظر داشت که در شرایط فعلی و با توجه به ابهامات و در عین‌حال عدم‌شفافیت موجود در بازار نمی‌توان به‌دنبال اتفاقات خوب بود.
در عین‌حال در بررسی معاملات می‌بینیم که خصوصا در نمادهای موثر بازار مانند نمادهای خودروسازی و شستا به‌نوعی مهندسی صورت می‌گیرد و روند به‌طوری کنترل می‌شود که نمادها در دامنه محدودی قابل‌نوسان باشند و تحرکات حقوقی‌ها نیز در این دامنه کاملا کنترل شده‌است و در عین‌حال ارزش معاملات حتی در این نمادهای مهم نیز کاهش پیدا کرده‌است.
بنابراین در کوتاه‌مدت نمی‌توان انتظار اتفاق خاصی را داشت مگر اینکه ارزش معاملات رشد خاصی از خود نشان دهد اما در میان‌مدت باید دید آیا مجلس به وعده‌های خود عمل خواهد کرد یا نه، یعنی آیا نرخ خوراک پتروشیمی به نفع بازار سرمایه تغییر می‌کند؟ در عین‌حال کمیسیون اقتصادی مجلس در مورد تجدید ارزیابی دارایی شرکت‌ها به‌صورت اجباری هم صحبت‌هایی کرده و باید دید آیا این مساله عملیاتی می‌شود یا نه.
چنانچه این دو اتفاق رخ دهد خبرهای خیلی خوبی برای بازار خواهد بود. علاوه‌بر این طی چند وقت اخیر فعالان بازار سرمایه نسبت به روسا و مسوولان سازمان بورس نیز انتقادات زیادی داشتند و به‌نظر می‌رسد اگر تغییراتی در سطوح تصمیم‌گیری سازمان ببینیم یا تغییر عملکردی در سازمان شاهد باشیم، برای بازار اتفاق خوبی است. بازار در انتظار یک اتفاق خوب است و به شرط آنکه رشد ارزش معاملات که قطعا باید با خریدهای حقوقی‌ها آغاز شود، نوسان مثبت قابل‌توجهی داشته‌باشد، امید به بازار برمی‌گردد.
از طرفی نرخ دلار و همچنین سیاستگذار عوامل تاثیرگذار جدی در بازار سرمایه هستند اما کنترل آنها دید کلان‌تری دارد. برای مثال نرخ دلار در بازار سرمایه تاثیرگذار است و اگرچه صورت‌های مالی شرکت‌ها و تولیدکنندگان بازار سرمایه بر اساس دلار نیمایی و دلار بازار مبادله محاسبه می‌شود اما چنانچه دلار بازار آزاد نوسان رو به بالایی داشته‌باشد نشان‌دهنده پتانسیل بالقوه برای افزایش سودآوری شرکت‌ها است، اما نباید فراموش کرد که بازار سرمایه حتی با رشد دلار تا این محدوده نیز خود را منطبق نکرده و رشد خود طی چند هفته را نیز از دست داده‌است و در حال‌حاضر نیز با وجود افزوده‌شدن شرکت‌های متنوع عملا ارزش دلاری بازار به سال1400 برگشته است.
بنابراین هرچند دلار تاثیر روانی در بازار سرمایه دارد اما اگر به آن بعد تحلیلی بدهیم خواهیم دید که شاید بازار در کوتاه‌مدت خود را با رشد دلار تطابق می‌دهد اما با هر نوسان رو به پایینی، رشدی که داشته را از دست خواهد داد.
در مورد تاثیر سیاستگذار همان‌طور که اشاره شد در بررسی روند معاملات نمادهای بزرگ می‌بینیم که برنامه خاصی با محدودیت‌های نوسانات برای نمادهای تاثیرگذار درنظر گرفته‌شده‌است اما آنچه تابلوخوانی بازار نشان می‌دهد این است که کنترل‌هایی در بازار اتفاق می‌افتد که از نوسانات رو به بالا جلوگیری می‌کند و در عین‌حال اجازه نوسانات منفی شدیدی را نیز نمی‌دهد، بنابراین احتمالا دستکم در کوتاه‌مدت اتفاق خوبی را از سمت سیاستگذار شاهد نخواهیم بود.
با توجه به اینکه سهامداران تاثیرگذار بیش از 80درصد شرکت‌های بازار سرمایه ایران نهادی هستند، اگر آنها تصمیم بگیرند از بازار حمایت کنند قطعا بازار پتانسیل رشد دارد ولی المان‌های مختلف اقتصادی نشان می‌دهد شرایط فعلی نمی‌تواند زیاد پایا باشد و هرقدر هم که بازارها کنترل شوند در ماه‌های آینده قطعا پویایی خاصی را در کلیت بازارها خواهیم دید که بازار سرمایه نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود، چراکه ارزندگی شرکت‌ها پالسی است که در نهایت مخابره می‌شود و به خودی خود توان جذب سرمایه‌ها را نیز دارد و در عین‌حال نوسانات دلار نیز با توجه به اتفاقات خوب در حوزه آزادسازی ارزی نتوانست اثر خاصی را ثبت کند و این موضوع نیز‌بار روانی خاصی خواهد داشت.
حسن حسیننیا/ تحلیلگر بازار سرمایه