اردیبهشت ماه بود که شاخص مدیران خرید (شامخ) در بالاترین رقم خود از ابتدای محاسبه یعنی 44 ماه اخیر ایستاد. با این حال، پس از آن، روند نزولی به خود گرفته است. تازه ترین گزارش ها نیز نشان می دهند که این شاخص در تیرماه، به مرز شرایط حساس 50 نزدیک شده و آن گونه که اتاق بازرگانی ایران اعلام کرده کاهش سفارش های جدید، کاهش موجودی مواد اولیه و کاهش فروش از چالش‌های اصلی بنگاه‌های اقتصادی در این بازه زمانی بوده است.
شامخ چیست؟
مهرماه 97 بود که اتاق بازرگانی ایران نخستین بار، شاخص شامخ را برای بخش صنعت منتشر کرد. از آن تاریخ به بعد نتایج این شاخص هر ماه منتشر می شود و پس از مدتی، شامخ کل اقتصاد نیز به آن اضافه شد. این شاخص که یکی از سریع ترین برآوردکننده های وضعیت اقتصاد است، شامل 12 زیرشاخص بوده، بر اساس پایش پرسش نامه ای از مدیران بنگاه ها محاسبه می شود و رقمی بین صفر تا 100 به خود می گیرد. در صورتی که عدد شامخ یا زیرشاخص های آن کمتر از 50 باشد، به معنی بدتر شدن وضعیت بنگاه نسبت به ماه قبل است. عدد 50 به معنی تغییر نیافتن وضعیت نسبت به ماه قبل بوده و ارقام بین 50 تا 100 نیز به معنی بهتر شدن وضعیت بنگاه نسبت به ماه گذشته به شمار می رود.
سیاه و سفید شامخ تیرماه
تازه ترین گزارش شامخ نشان می دهد که در چهل و ششمین دوره محاسبه آن در تیرماه امسال، روند نزولی آن ادامه پیدا کرده و آن را به سطح 50.63 معادل با کمترین مقدار 6 ماه خود از بهمن 1401 (غیر از فروردین) رسانده است. این در حالی است که اردیبهشت ماه امسال، شامخ به بالاترین میزان خود از ابتدای محاسبه تاکنون افزایش یافته بود. رسیدن شامخ به 50.63 به این معناست که وضعیت اقتصاد در تیرماه در مرز رکود و رونق قرار گرفته است. با این حال، یک نکته وجود دارد که از میزان منفی بودن بار نزول شاخص می کاهد. با رصد وضعیت شامخ از ابتدا تاکنون ملاحظه می شود که روند نزولی این شاخص در سال های گذشته نیز در بازه زمانی بعد از اردیبهشت ماه تا حداقل تیرماه ادامه داشته است. با این حساب، شامخ تیرماه امسال از بقیه ارقام شامخ در تیرماه سال های قبل یعنی 99 تاکنون بالاتر نیز است.
محاصره بنگاه ها بین کاهش تقاضا و افت سرمایه در گردش
بررسی های اتاق بازرگانی ایران نشان می دهد که در تیرماه، شاخص میزان سفارش های جدید بنگاه ها به کمترین مقدار 6 ماه (به‌غیراز فروردین) رسیده است. کاهش تقاضای ناشی از بی‌ثباتی نرخ ارز و کمبود نقدینگی ناشی از تورم بالای ماه‌های گذشته، نیز بی‌تأثیر نبوده و علاوه بر کاهش تقاضا، مشکلاتی مانند کاهش سرمایه در گردش برای تأمین لوازم و مواد اولیه باعث کاهش فعالیت‌های کسب‌وکارها در آستانه مرزی 50 شده است.
صادرات سخت شد، مواد اولیه گران
در بخش تجارت خارجی نیز صادرات کالا و خدمات به دلیل قوانین و مقررات محدودکننده بانک مرکزی و همچنین مشکلات انتقال ارز با کاهش روبه رو بوده و به کمترین میزان طی 5 ماه اخیر (به‌غیراز فروردین) رسیده است. علاوه بر این مشکلات مربوط به واردات مواد اولیه و ترخیص کالا از گمرک و تعرفه‌های بالا توسط گمرک و همچنین تخصیص نیافتن ارز طی ماه‌های گذشته، باعث شده تا موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری شده به کمترین میزان پنج‌ماه خود از بهمن (به‌غیراز فروردین) برسد. در همین حال قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم موردنیاز نیز در مقایسه با خردادماه با شدت بیشتری افزایش داشته است.
به گزارش خراسان، البته همه این ها در حالی است که در تیرماه، روند نرخ ارز، نوسان و افزایش درخور توجهی را نشان نمی دهداز این رو این که مثلاً قیمت خرید مواد اولیه با شدت بیشتری افزایش داشته، نیازمند رسیدگی دولت به این مسئله است.
افت شدید فروش به کمترین میزان 6 ماه ؛ افت انتظارات برای چهارمین ماه متوالی
با کاهش تقاضای مشتریان (46.38) و کاهش میزان صادرات (47.12)، میزان فروش کالاها یا خدمات (44.73) در تیرماه نسبت به ماه گذشته به‌شدت کاهش داشته و به کمترین میزان 6 ماه از بهمن‌ماه رسیده است. درنهایت، انتظارات فعالیت کسب‌وکارها برای ماه آینده در تیرماه برای چهارمین ماه متوالی کاهش داشته است. بخشی از این کاهش خوش‌بینی کسب‌وکارها، ناشی از تعطیلات تابستانی شرکت‌هاست که نگرانی فزاینده درباره شرایط قیمتی بازار نیز آن را تشدید کرده است.
پای قطعی برق هم در میان است
بر اساس نظرات فعالان اقتصادی قطعی برق، کمبود شدید نقدینگی و منابع مالی شرکت‌ها و همکاری نکردن بانک‌ها در ارائه تسهیلات به‌منظور تأمین مواد اولیه موردنیاز عوامل دیگری هستند که بر تولید و هزینه‌های شرکت‌ها، فشار مضاعف وارد کرده‌اند. بسیاری از کسب‌وکارها به دلیل کاهش تقاضای مشتریان، به رغم افزایش پیوسته هزینه‌های تولید طی ماه‌های گذشته قیمت‌ها را افزایش ندادند، به‌طوری‌که شاخص قیمت فروش در تیرماه کندترین رشد را طی 11 ماه گذشته از شهریورماه به ثبت رسانده است./ خراسان