پیشروی قیمت ها، عقبگرد قدرت خرید

با وجود کاهش قدرت خرید مردم، ابزارهایی نظیر کالابرگ الکترونیک با استقبال چندانی مواجه نشده است، مجلس نیز در نشست دیروز خود وضعیت بازار کالاهای اساسی را با حضور وزیر جهاد کشاورزی بررسی کرد، اوضاع قیمت ها و قدرت خرید مردم چگونه است؟

اگرچه آمارها روی کاغذ، کاهش نرخ تورم را نشان می دهد، اما تحمل این وضعیت پس از ماه ها تورم بالا و به خصوص برای قشرهای کم درآمد دشوار شده است. ویژگی بارز معیشت قشرهای جامعه را باید تمرکز بر تامین کالاهای خوراکی دانست، اما قیمت این کالاها نیز این روزها به سوی مرزهای جدید پیشروی کرده است. در این میان، دولت محافظت از سبد هزینه قشرهای کم درآمد را با کالابرگ الکترونیک در پیش گرفته که هنوز آن طور که باید در بین مردم جا نیفتاده است و انتظار می رود در دوران گذر از قله تورم به سمت افزایش قدرت خرید، اثربخشی این طرح افزایش یابد یا تدبیر بهتری برای حمایت از قشرهای آسیب پذیر اتخاذ شود.

تورم بالا و مزمن بلای جیب مزدبگیرها و حقوق بگیرها

آخرین آمارهای تورمی منتشر شده، نشان می دهد که پس از آرام شدن وضعیت نرخ ارز از اوایل امسال روند کاهش تورم ماهانه رقم خورده است. این در حالی است که دولت برنامه های انضباط بخشی به وضعیت مالی خود و همچنین استقرار نظم پولی در نظام بانکی را در پیش گرفته است و امید می رود در پایان امسال طبق اظهارات رئیس سازمان برنامه 10 درصد کاهش یابد؛ یعنی اگر تورم سال گذشته طبق گزارش مرکز آمار، 45.8 درصد بوده، احتمالاً به 35.8 درصد خواهد رسید و این روند در سال بعد نیز ادامه خواهد یافت. با این حال، هنوز نمی توان نرخ تورم را پایین دانست. بماند این که قدرت خرید کارگران در سال 1402 با افزایش کمتر از 30 درصد، نسبت به تورم سال گذشته هنوز عقب ماندگی دارد. همچنین باید توجه داشت که از سال 97 تاکنون اقتصاد ایران وارد یک دوره 5 ساله تورم بالای 40 درصد شده که این مسئله اثر خود را بر قدرت خرید جمع زیادی از مردم گذاشته است.

تهدید تورم خوراکی ها برای قشرهای کم درآمد

در این حال، افزایش قیمت کالاهای خوراکی موجب شده است مزد بگیران بیش از پیش تحت فشار قرار بگیرند. ارقام جدید قیمت، نیاز به گفتن ندارد. قیمت مرغ در شرایطی به بیش از 90 هزار تومان در برخی فروشگاه ها رسیده است که قرار بود با نرخ مصوب 73 هزار تومان عرضه شود. این یعنی یک مرغ دو کیلویی به راحتی حدود 40 هزار تومان بالاتر از قیمت مصوب به مصرف کننده عرضه می شود. از سوی دیگر گوشت گوسفند نیز وارد مراحل جدیدی از قیمت شده است به طوری که برخلاف بهمن سال گذشته که گوشت 500 هزار تومانی یک قیمت حاشیه ای در بازار محسوب می شد، هم اینک بیش از پیش به قیمت نسبتا عرف در بازار نزدیک شود، اما در این خصوص نگاهی به آمارهای رسمی تورم این دو کالا نشان می دهد که گوشت قرمز و مرغ، از خرداد سال گذشته تا امسال بیش از 90 درصد افزایش قیمت را به خود دیده است. در مجموع نیز مشاهده می شود کالاهای خوراکی در بازه زمانی یادشده بیش از 42 درصد افزایش قیمت داشته و این ارقام به عنوان مثال همگی بیش از افزایش دستمزد کارگران است.

سبد خوراکی ها از نمایی نزدیک تر

بگذارید از نمایی نزدیک تر  به سبد هزینه خوراکی های خانوار نگاهی بیندازیم. فارغ از قیمت های میدانی که ارقام متنوعی را برای سبد هزینه خانوار نشان می دهد، رسمی ترین گزارش هایی که سبد هزینه خوراکی های خانوار را در ماه های گذشته محاسبه کرده اند، مربوط به وزارت رفاه است. بر این اساس، قیمت 11 قلم کالای خوراکی به میزان مکفی برای هر نفر و شامل شیر کم چرب، پنیر، تخم مرغ، گوشت مرغ، روغن مایع، ماکارونی، برنج، ماست، قند و شکر، حبوبات و گوشت منجمد گوساله (البته با تغییراتی جزئی) در اردیبهشت سال گذشته حدود 439 هزار تومان و اردیبهشت امسال 846 هزار تومان بوده که نشان می دهد این سبد کالا، رشد قیمتی در حدود دو برابر داشته است.

حمایت دولت از غذای خانوار: از یارانه نقد تا کالابرگ

این ارقام، مربوط به مقایسه سبد خوراکی های ضروری یک نفر قبل از تغییرات یارانه ها و حدود یک سال بعد از آن است. در این مدت، دولت ابتدا اقدام به افزایش و یکپارچه سازی رقم یارانه ها کرد و بر  این اساس، یارانه دهک ها به 300 و 400 هزار تومان افزایش یافت. با این حال، ثابت ماندن این رقم و افزایش قیمت کالاهای خوراکی به این شرح ، به نظر می رسد اثربخشی آن را تا حد زیادی کاهش داده باشد.

اما در میانه راه، دولت چند ماهی است که کالابرگ الکترونیک را به اجرا گذاشته که دارای مزیت های کلان بیشتری برای اقتصاد نسبت به یارانه های نقد و همچنین مزیت های بیشتری برای استفاده کنندگان از آن است. به موجب این طرح، تورم کالاهای خوراکی پوشش داده شده و مردم اقلام اساسی را بر مبنای قیمت اردیبهشت سال گذشته خریداری خواهند کرد.

دولت همچنین طرح اعتبار تشویقی در ذیل طرح کالابرگ الکترونیک برای سه دهک کم درآمد را تعریف کرده و احتمالاً تا ماه های آینده دهک های جدید نیز به آن اضافه خواهد شد. با این حال، آمارها نشان می دهد که به رغم رشد متقاضیان، جامعه هدف آن طور که باید، از این طرح استقبال نکرده اند. عسکریان معاون وزیر رفاه بر این نکته صحه گذاشته و گفته است: استقبال مردم از طرح کالابرگ الکترونیک در کل شاید کم بوده، اما شیب آن قابل قبول است.

لزوم سرعت و اثربخشی بیشتر در حمایت از امنیت غذایی خانوارها

با اذعان به پیشرفت تدریجی طرح کالابرگ، به نظر می رسد طرح کالابرگ به هر دلیل اعم از کم اطلاعی خانوارها، توسعه کند زیرساخت این طرح در بین فروشگاه ها، دشوار بودن انتخاب کالا یا حساب و کتاب مربوط به این طرح در اذهان مصرف کنندگان و ... موجب شده است همچنان تورم سنگین کالاهای غذایی خارج از این طرح، پیش روی خانوارها خودنمایی کند. برای همین انتظار می رود دولت برنامه اصلاحی یا برنامه های جدیدتری را برای دوران گذار از این تورم های بالا تا افزایش تدریجی قدرت خرید در سال های آینده به اجرا درآورد.