تا به حال عبارت دوره کارنس به گوشتان خورده است؟ فرقی نمی‌کند که جواب شما به این سوال چه باشد، و یا حتی فرقی نمی‌کند که شما کشاورز و یا مصرف کننده هستید. دانستن این موضوع برای همه افراد لازم است. این مقاله شما را با مفهوم و اهمیت دوره کارنس و اصطلاحات رایج و مهم در این زمینه آشنا می‌کند.
سمپاشی یکی از عملیات مهم و گاهی ضروری در کشاورزی است. سمپاشی علاوه بر مزایای زیادی که دارد، می تواند در صورت رعایت نکردن اصول ایمنی آسیب‌زا و برای سلامت انسان و حیوان خطرناک باشد. یکی از خطرهای حاصل از سم پاشی باقی ماندن سم بر روی محصولات و مصرف آن‌ها توسط انسان است. این سموم در بدن انسان ممکن است آسیب‌های جدی مانند: سرطان خون و روده، مشکلات کبدی و گوارشی، اختلالات تنفسی و… را سبب شود. توجه به دوره کارنسی یکی از اصول ایمنی است که با رعایت آن می‌توان از خطرات ذکر شده جلوگیری کرد.
دوره کارنس چیست؟
به فاصله بین لحظه پایان سمپاشی تا زمانی که سموم بر روی محصول تا حد قابل اطمینانی از بین رفته و محصول قابل برداشت است، دوره کارنس گفته می‌شود. در دوره کارنس سموم و آفت‌کش‌های استفاده شده در اثر عوامل مختلفی مانند: فرایندهای شیمیایی، نور، دما، آب وهوا تجزیه می‌شوند. مدت زمان دوره کارنس یا زمان قبل از برداشت (Preharvest Interval: PHI) در سم‌های مختلف متفاوت است و با علامت اختصاری PHI بر روی ظروف سموم مختلف درج شده است. دوره کارنس براساس مدت زمان دو نوع است:
دوره کارنس کوتاه مدت: 1 تا 5 روز
دوره کارنس بلندمدت: تا 30 روز و بیشتر
این دوره به پارامتری به نام MRL بستگی دارد.
MRL چیست؟
حداکثر حد مجاز از باقی ماندن سموم و آفت‌کش بر روی محصول،(Maximum Residue Limit) MRL گفته می‌شود. که این مقدار برای مصرف‌کننده خطری ندارد. مقدار باقی‌مانده در یک محصول تحت تأثیر عواملی مانند: رشد محصول، شرایط محیطی، میکروارگانیسم‌های روی گیاهان و خاک قرار می‌گیرد. بنابراین دوره کارنس (PHI) باید به اندازه کافی طولانی باشد تا بقایای سموم در محصول به سطح قابل قبولی کاهش یابد.
REI چیست؟
فاصله ورود محدود (Restricted-Entry Interval: REI) مدت زمانی است که پس از استفاده از یک سم یا آفت‌کش، دسترسی به منطقه تحت درمان محدود می‌شود. در طی این مدت زمان، میزان یاقی‌مانده از سم یا آفت به اندازه‌ای می‌رسد که برای سلامت کارگران و افرادی که در آن منطقه فعالیت می‌کنند، خطری ندارد.
ضرورت رعایت دوره کارنس:
رعایت دوره کارنس برای این که از حد MRL بیشتر نشود بسیار مهم است. زیرا اگر میزان باقی‌مانده بیشتر از حد MRL بر روی مواد غذایی یافت شود، نقض مقررات غذا و دارو بوده و می‌تواند سلامتی مصرف‌کنندگان را به خطر بیندازند. در چنین شرایطی، محصول برداشت شده می‌تواند مصادره، معدوم یا صادرات آن ممنوع شود.
شاید در سال‌های اخیر خبر بازگشت محموله‌های کشاورزی صادر شده از کشور را زیاد شنیده باشید، یکی از دلایل بازگشت محصولات، بی‌توجهی به دوره کارنس و باقی ماندن سموم بیشتر از حد مجاز MRL بر روی محصولات است.
چند نکته مربوط به دوره کارنس:
-
مدت زمان دوره کارنس بر روی بسته‌بندی سموم درج شده است. این مدت زمان باید به طور کامل رعایت شود.
-
همانطور که قبلا ذکر کردیم مدت دوره کارنس دقیقا از زمان استفاده سموم تا زمان برداشت محصول است. بنایراین دوره انبارداری شامل آن نمی‌شود.
-
اکر از چند سم برای یک محصول استفاده شده باشد باید طولانی‌ترین دوره کارنس را در نظر گرفت.
-
شستن و پوست کندن میوه فقط در صورتی میزان آلودگی سمی را کاهش می‌دهد که سموم استفاده شده از نوع سم‌های تماسی (غیر سیستمیک) باشند. اما اگر سم‌های استفاده شده از نوع سموم قابل نفوذ به بافت محصول (سیستمیک) باشند شستن و پوست کندن میوه تاثیری بر کاهش میزان آلودگی ندارد و تنها راه حل آن گذارندن کامل دوره کارنس می‌باشد.
جدول دوره کارنس سموم کشاورزی:
البته به خاطر داشته باشید که دوره کارنس ممکن است بسته به نوع محصول متفاوت باشد. بنابراین باید به برچسب دوره کارنس بر روی بسته‌بندی سموم دقت کرد و آن را مدنظر قرار داد.