اعلام موضع و واکنش‌های مختلف کشورهای به ظاهر هم پیمان علیه ایران دایره تعاملات اقتصادی – سیاسی را برای ما محدود می‌سازد درحالیکه تعامل چندی پیش ونزوئلا با آمریکا با هدف افزایش سهم این کشور از بازار انرژی بین‌المللی و اعلام موضع چین در تعامل با کشورهای عضو خلیج فارس علیه ایران از جمله مواردی است که در سایه نبود دیپلماسی مطلوب شکل گرفته است.
کارشناسان معتقدند بسنده کردن ایران در تعاملات بین‌المللی فقط به افزایش سرمایه‌گذاری افغانستان محدود شده است.
سیدداوود آقایی، کارشناس حوزه بین‌الملل در این خصوص به «آرمان ملی» گفت: فقدان دیپلماسی مطلوب در حوزه اقتصادی به ویژه انرژی باعث از دست رفتن فرصت‌های بیشتری در زمینه‌های مختلف می‌شود و در سایه اتخاذ سیاست‌ها و تصمیمات حاکم بر سیاست خارجی اِعمال تحریم‌ها در حوزه‌های مختلف دایره تعاملات خارجی ایران تنگ‌تر می‌شود و موانع پیش روی کشور افزایش می‌یابد.
او درباره توسعه روابط ونزوئلا و آمریکا گفت: ونزوئلا پس از تحمل یک دوره طولانی تحریم‌ها و محدودیت‌ها در عرصه بین‌المللی سرانجام با تغییر در سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های خود توانست سهم خویش از بازار انرژی را افزایش دهد این در حالی است که پیش از این ونزوئلا یکی از هم پیمان‌های اصلی ایران به ویژه در مقابل آمریکا به شمار می‌آمد. آقایی افزود: از دست دادن بازار انرژی برای ایران و متضرر شدن صنعت حمل و نقل نفت و فرآورده‌های نفتی از طریق دریا به معنای از دست دادن درآمدهایی است که دامنه اختیار و اِعمال قدرت برای عملیاتی ساختن پروژه‌های مختلف عمرانی را در داخل کشور محدود ساخته و تمامی اینها در سایه نبود دیپلماسی فعال اقتصادی صورت می‌گیرد.
ترکتازي افغانستان در ايران!
اين کارشناس اضافه کرد: کاهش تعاملات خارجي به جايي رسيده که بنا بر آمار موجود بيش‌ترين سرمايه‌گذاري خارجي درايران توسط افغانستان اجرايي شده است در حالي که بايد بررسي کنيم که افغانستان چه آورده‌اي براي ايران داشته است که بيش‌ترين نرخ سرمايه‌گذاري در کشور را به خود اختصاص داده است؟ او افزود: تعاملات بين‌المللي ايران در سال‌هاي اخير به چند کشور منطقه محدود شده بود که آن هم با سنگ اندازي‌هايي مانند قطع گاز از سوي کشور ترکمنستان در اوج سرما براي ايران يا محدود کردن تعاملات اقتصادي و سياسي از سوي عراق به کمترين سطح خود کاهش يافته است، اين امر براي هم پيمانان بزرگ‌تري مانند چين و روسيه نيز صادق است، چرا که چين با موضع گيري مشترک با کشورهاي حاشيه خليج فارس عليه ايران نيز نشان داد که به دنبال منافع خود در هر شرايطي است و هيچگاه نمي‌توان به دنبال سياست حمايتي پايدار از اين کشور بود.
اعتماد به روسيه در دايره تعاملات سياسي - اقتصادي
آقايي درباره قابل اطمينان بودن سياست‌هاي روسيه در قبال ايران گفت: روسيه تاکنون بارها در بزنگاه‌هاي مختلف نشان داده است که دوستي قابل اطمينان در عرصه‌هاي مختلف نبوده و علاوه بر آن روسيه در شرايط کنوني چيزي براي عرضه براي ايران ندارد از سويي به زعم اکثر کارشناسان اصلي‌ترين مانع در نهايي شدن برجام سياست‌هاي روسيه بوده است، چراکه باور دارد در صورت نهايي شدن برجام، در فرآيند افزايش تعاملات ايران با ديگر کشورها بسياري از منافع خود از محدود بودن دايره ارتباطي با روسيه را از دست خواهد داد.
جاي خالي ايران در بازار انرژي
مرتضي بهروزي‌فر، کارشناس حوزه انرژي معتقد است: ايران از فرصت‌هاي پيش روي خود در چند ماه گذشته جهت تخصيص بازار نفت به نحو مطلوب بهره نبرد و تنها دل به اين خوش کرد که اروپا همزمان با جنگ اوکراين و روسيه نياز به نفت ايران پيدا کنند و پاي نفت ايران به بازار اروپا باز شود در حالي که کاملا مشخص بود که اروپا حتي يک قطره نفت ايران را نخواهد خريد و روسيه نيز با ديپلماسي مناسب در راستاي حفظ منافع خود جاي خويش را در بازار نفت و گاز دنيا بهبود بخشيد. او افزود: چين و هند که پيش از اين در زمان تحريم عليه ايران از مشتريان اصلي نفت ايران بودند با وجودي که قيمت نفت ايران کمتر از قيمت جهاني بود، اما به سمت نفت روسيه برگشتند و بازار نفت ايران محدودتر از قبل شد و ايران همراهان پيشين خود (چين و هند) را نيز از دست داد اما بر اساس پيش‌بيني‌هاي صورت گرفته و صدور مجوز فروش نفت به قرار هر بشکه 60 دلار براي روسيه و رفع تحريم‌هاي فروش نفت براي ونزوئلا نيز اهرم‌هاي فشاري براي بازار نفت ايران محسوب مي‌شدند که بيش از پيش صادرات نفت به خارج از کشور را در تنگنا قرار مي‌دهند.
بهروزي‌فر ادامه داد: قيمت‌گذاري روي نفت روسيه، چين و هند را بيش از پيش به سمتِ بازار نفت روسيه متمايل مي‌کند و تنها شانسي که ايران در اين ميان دارد اين است که نفت خود را به قيمتي پايين‌تر از 60 دلار به شرکت‌هاي خرد چين بفروشد و به يقين اين بازار کوچک پاسخگوي توليدات نفت ايران و نياز به تامين ارز معتبر بين‌المللي نخواهد بود. بهروزي‌فر ادامه داد درباره همکاري نفتي ايران و روسيه اظهار داشت: روسيه هيچوقت شريک استراتژيک در بازار انرژي ما نبوده است و يکي از بزرگ‌ترين توليدکننده نفت دنيا و بزرگ‌ترين صادرکننده گاز دنياست، بنابراين شريک تجاري ما در حوزه انرژي نخواهد بود و رقيب جدي ايران است. او افزود: قبل از حمله روسيه به اوکراين مباحثي مطرح بود که همکاري‌هايي در حوزه انرژي داشته باشند، در اين بين دو مساله مطرح است، ابتدا اينکه روسيه هرچند سرمايه و پول دارد، اما در حوزه تکنولوژي نفتي که توسعه دهنده باشد و مشکلات فناوري کشور را حل کند حرفي براي گفتن ندارد ضمن اينکه هيچگاه نمي‌‌خواسته در تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران در مقابل سياست‌هاي واشنگتن قرار بگيرد، اما بعد از اينکه خودشان هم تحريم‌هاي نيم‌بندي را تجربه کردند با تخفيف و هزاران ترفند سراغ بازارهاي ما رفتند، به طوري که شاهديم صادرات ايران به چين به‌شدت کاهش پيدا کرده و دليل آن هم اين است که روسيه با تخفيف بسيار بالا نفت خود را مي‌فروشد حتي به بازارهاي پتروشيمي و فولاد ما هم که طي مدت تحريم به سختي محصولات‌مان را مي‌فروشيم، ورود کرده است.
اين کارشناس حوزه انرژي بيان کرد: ما نبايد روي تکنولوژي روسي براي توسعه ميادين خصوصا در صنعت ال ان جي و خط لوله نورد استريم که در آب‌هاي عميق احداث شده حساب کنيم. از سوي ديگر بايد اين نکته را درنظر داشت که روسيه هيچگاه خود را درگير تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران نکرد و زماني که خود روس‌ها شرايط خوبي داشتند و ايران در تحريم بود کاري به نفع ايران انجام ندادند. بهروزي‌فر گفت: روسيه اروپا را بازار خودش مي‌داند و تمايلي ندارد ايران به افزايش توليد برسد، البته بايد در نظر گرفت که سال 2025 شرايط بازار اروپا و رابطه با روسيه با 2021 متفاوت خواهد بود و اروپا روسيه را کنار نمي‌گذارد واردات نفت و ال ان جي و گاز را صفر نمي‌کند، اما به‌شدت کاهش خواهد داد، بنابراين روسيه مسلما جايگاه خود را در حوزه نفت و گاز اروپا از دست مي‌دهد و در عين حال تمايل دارد ايران به‌عنوان دومين دارنده ذخاير نفت و گاز وارد محدوده بازاري‌اش نشود.