پریسا عباسی: در حال حاضر کشورهای آمریکا و روسیه، هر یک دارای هزاران بمب اتمی هستند. ادامه تهاجم روسیه به اوکراین این نگرانی را افزایش می‌دهد که در نهایت ممکن است، چنین بمب‌هایی مورد استفاده قرار گیرند.
در این مقاله نگاهی به قوی‌ترین انفجارهای بمب‌های اتمی می‌اندازیم، خصوصا آنهایی که قدرتی بالاتر از ۱۰ مگاتن داشته‌اند. این عدد را با انفجار بمب اتمی منفجر شده در هیروشیما که قدرتی برابر با ۱۵ کیلوتن داشت مقایسه کنید. در اسناد وزارت انرژی ایالات متحده و وزارت دفاع روسیه، انفجارهای عظیم هسته‌ای زیادی ثبت شده است. اما قدرت برخی از این انفجارها مشخص نیست. بنابراین در اینجا فقط به آن دسته از انفجارهایی می‌پردازیم که با اطمینان قدرت آنها را می‌دانیم.
بمب تزار(TSAR BOMBA)
در ۳۰ اکتبر ۱۹۶۱، اتحاد جماهیر شوروی، قوی‌ترین بمب اتمی که تاکنون منفجر شده است را به مجمع‌الجزایر نوایا زملیا در قطب شمال پرتاب کرد و این بمب در آنجا منفجر شد. انفجار این بمب، نیرویی معادل ۵۰ مگاتن داشت که گفته می‌شود حدود ۳۳۰۰ برابر قوی‌تر از بمب ۱۵ کیلوتنی است که بر هیروشیما انداخته شد. این بمب هیدروژنی که با نام «RDS-۲۲۰ اتحاد جماهیر شوروی» شناخته می‌شود، نام‌های دیگری مانند «ایوان بزرگ» و «وانیا» نیز دارد. ولی محبوب ترین نام آن بمب تزار (به معنی شاه بمب‌ها) است.
الکس ولرستین، مدیر برنامه مطالعات علمی و فناوری موسسه فناوری استیونز، در مقاله‌ای که در سال ۲۰۲۱ منتشر کرد، گفت: این بمب می‌توانست قوی‌تر باشد. به گونه‌ای طراحی شده بود که انفجاری با قدرت ۱۰۰ مگاتن را ایجاد کند. توپ آتش(یا فایربال) حاصل از انفجار این بمب، حدود ۹.۷ کیلومتر قطر داشت که می‌توانست تمام مناطق مرکزی شهرهای واشنگتن یا سانفرانسیسکو، و یا حتی تمام منهتن و حومه آن را تخریب کند.
تست ۲۱۹
بر اساس مقاله‌ای که در سال ۲۰۲۱ در مجله نیچر منتشر شد، اتحاد جماهیر شوروی در ۲۴ دسامبر ۱۹۶۲، بعنوان هدیه کریسمس، یک بمب اتمی را در مجمع‌الجزایر نوایا زملیا، که دومین مجموعه یخچال‌های طبیعی در قطب شمال است منفجر کرد. قدرت این بمب برابر با ۲۴.۲ مگاتن، یعنی نصف قدرت بمب تزار بود. اما همچنان دومین بمب اتمی بزرگی بود که تاکنون منفجر شده و ۱۶۰۰ برابر قوی‌تر از بمبی بود که در هیروشیما منفجر شده است.
از آنجایی که قدرت این بمب نصف بمب قبلی بود، بنابراین نام جذابی مانند «بمب تزار» برای آن انتخاب نشد و فقط عنوان «تست ۲۱۹» را گرفت. تست ۲۱۹ آخرین بمب اتمی بود که توسط اتحاد جماهیر شوروی، به طور هوایی پرتاب شد، زیرا معاهده ممنوعیت این آزمایش‌ها در سال ۱۹۶۳، انجام آزمایشات اتمی بر روی زمین را ممنوع کرد و آزمایشهای بعد از آن در زیر زمین انجام شد.
تست ۱۴۷
اتحاد جماهیر شوروی در تاریخ ۵ آگوست ۱۹۶۲، بمبی دیگر با قدرت ۲۱.۱ مگاتون را بر فراز مجمع‌الجزایر نوایا زملیا پرتاب کرد. این بمب ۱۴۰۰ برابر قدرتمندتر از بمبی بود که در هیروشیما انداخته شد. با اینکه این بمب سومین انفجار هسته‌ای قدرتمند در تاریخ است، اما لقب خاصی دریافت نکرد و آن را به سادگی با نام «تست ۱۴۷» می‌شناسند.
طبق مقاله‌ای که توسط الکس والراستین درNukemap منتشر شد، این بمب اتمی اگر برفراز سنترال پارک نیویورک منفجر می‌شد، توپ آتشی آن به وسعت تمام پارک می‌بود و تشعشعات حرارتی آن می‌توانست تمام شهر را در برگرفته و تا استمفورد نیویورک نیز برسد.
تست ۱۷۳
اتحاد جماهیر شوروی در تاریخ ۲۵ سپتامبر ۱۹۶۲، یک بمب اتمی با قدرت ۱۹.۱ مگا تن را بر فراز مجمع‌الجزایر نوایا زملیا پرتاب کرد. این بمب چهارمین بمب اتمی قدرتمندی است که تاکنون منفجر شده و حدود ۱۲۷۰ برابر قوی‌تر از بمب هیروشیما بود. این بمب با نام «تست ۱۷۳» شناخته می‌شود و نام مستعاری ندارد.
چند هفته پس از پرتاب این بمب یادداشتی با عنوان «بحران موشکی کوبا» منتشر شد که اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا را به آستانه جنگ هسته‌ای کشاند. در طول این بحران، اتحاد جماهیر شوری موشک‌های هسته‌ای خود را به کوبا منتقل کرده و در آنجا مستقر کرد. جان اف کندی رییس‌جمهور آمریکا، احتمال حمله به این سایت‌ها را داد و دستور محاصره دریایی برای جلوگیری از رسیدن سلاح‌های اتمی به کوبا را صادر کرد. در نهایت اتحاد جماهیر شوروی با درخواست خروج از کوبا به شرطی موافقت کرد به شرطی که آمریکا نیز موشک‌های هسته‌ای خود را که در ترکیه مستقر کرده بود، از آنجا خارج کند.
کسل براوو (CASTLE BRAVO)
در تاریخ اول مارس ۱۹۵۴، ایالات متحده آمریکا یک بمب هسته‌ای با قدرت ۱۵ مگاتن را در آتول بیکینی، در جزایر مارشال منفجر کرد. اسم رمز این آزمایش اتمی، «کسل براوو» بود. این بمب که پنجمین انفجار هسته‌ای قدرتمند در تاریخ بود، بجای اینکه از هوا بر روی زمین پرتاب شود، بر روی زمین قرار داشت و سپس منفجر شد.
بر اساس مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۷ توسط «بنیاد میراث اتمی» منتشر شد، قدرت این بمب اتمی، دو و نیم برابر بیشتر از حد انتظار بود و منجر به انتشار ذرات اتمی در منطقه‌ای در حدود ۱۸.۱۳۰ کیلومتر مربع در سرتاسر اقیانوس آرام شد. ساکنان جزیره مارشال، پرسنل ارتش ایالات متحده و خدمه یک کشتی ماهیگیری ژاپنی، همگی در معرض تشعشعات بالایی قرار گرفتند. برخی از ساکنان مجبور به تخلیه شدند و مردم جزیره مارشال از نرخ بالای سرطان رنج می‌برند.
آزمایش کسل براوو و آسیب‌هایی که به ساکنان این منطقه وارد شد، باعث اعتراضات جهانی بر علیه آزمایش بمب‌های هسته‌ای شد. در دهه‌های بعدی دولت ایالات متحده به ساکنان جزیره غرامت پرداخت کرد. همچنین پرسنل نظامی بازنشسته ایالات متحده در سال ۱۹۸۴ پرونده‌ای را بر علیه دولت آمریکا به راه انداختند و ادعا کردند که دولت خطر تشعشعات اتمی را کم اهمیت جلوه داده است.
کسل یانکی (CASTLE YANKEE)
در تاریخ ۵ ماه می سال ۱۹۵۴یک بمب اتمی دیگر در کنار یک بارج (دوبه یا کرجی) در جزیره بیکینی آتول منفجر شد. قدرت انفجار آزمایش قلعه یانکی ۱۳.۵ مگاتن بود. این ششمین انفجار قدرتمند اتمی ثبت شده در تاریخ است و تقریبا ۹۰۰ برابر قدرتمندتر از بمبی بود که در هیروشیما منفجر شد. در سالهای بعد، فشارهای جهانی برای اعمال ممنوعیت آزمایشهای اتمی افزایش پیدا کردند.
بیکینی آتول یک جزیره صخره‌ای مرجانی است که داخل آن یک تالاب وجود دارد. قبل از انجام آزمایشهای هسته‌ای این جزیره مسکونی بود. اما با انجام این آزمایش‌ها مردم دیگر نتوانستند به آنجا بازگردند، زیرا این جزیره هنوز آلوده به بقایای رادیواکتیو است.
تست ۱۲۳
اتحاد جماهیر شوروی در تاریخ ۱۳ اکتبر سال ۱۹۶۱، یک بمب اتمی ۱۲.۵ مگاتنی را بر مجمع‌الجزایر نوایا زملیا انداخت که قدرت آن ۸۳۰ برابر بمب هیروشیما بود. این بمب هفتمین بمب قدرتمند منفجر شده در طول تاریخ است. این آزمایش که بعدها به تست ۱۲۳ معروف شد، مقدمه‌ای برای پرتاب «بمب تزار» بود که فقط یک هفته بعد و در همان منطقه منفجر شد.
براساس مقاله‌ای که در مجله «جغرافیای قطبی» در سال ۱۹۹۶ منتشر شد، قبل از انجام آزمایشات هسته‌ای، این مجمع‌الجزایر دارای جمعیت کمی بودند و ساکنین این منطقه به شکار و صید مشغول بودند.
کسل رومئو (CASTLE ROMEO)
در ۲۶ مارس ۱۹۵۴، یک بمب اتمی در یک کشتی و در نزدیکی جزیره بیکینی منفجر شد. قدرت این انفجار اتمی ۱۱ مگاتن و ۷۳۰ بار قوی‌تر از بمب هیروشیما بود. این آزمایش با نام رمزی«کسل رمئو» و تنها چند هفته پس از آزمایش کسل براوو انجام شد و باعث پخش ذرات رادیواکتیو در سرتاسر جزایر مارشال شد.
به گفته Nukemap، شدت انفجار این بمب اتمی به اندازه‌ای بود که اگر در سنترال پارک نیویورک اصابت می‌کرد، توپ آتشی آن به وسعت تمام پارک بود، و موج تشعشعات حرارتی شدید آن تا دوردست‌ها گسترش می‌یافت.
آیوی مایک(IVY MIKE)
در تاریخ ۱ نوامبر سال ۱۹۵۲، اولین بمب هسته‌ای حرارتی(بمب هیدورژنی) با نام «آیوی مایک» یا «مایک» منفجر شد. قدرت این بمب برابر ۱۰.۴ مگاتن بود، چیزی در حدود ۶۹۰ برابر قدرت بمب هیروشیما. این انفجار در سطح جزیره مرجانی انوتاک آتول در جزایر مرجانی مارشال منفجر شد. در زمان این انفجار جنگ کره بالا گرفته بود و بین ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی، رقابتی سخت بر سر تسلیحات هسته‌ای وجود داشت.
مقاله‌ای در وب‌سایت بنیاد میراث اتمی، به این موضوع اشاره می‌کند که تصمیم ساخت بمب هیدروژنی به موضوعی داغ در دولت ترومن، رئیس جمهور وقت آمریکا، تبدیل شده بود. و عده‌ای اصرار به ساخت بمب داشتند و در مقابل عده‌ای به دولت فشار می‌آوردند که این بمب ساخته نشود. نهایتا دولت ترومن تصمیم به ساخت بمب هیدروژنی گرفت.