دور جدید همه‌گیری ویروس کرونا در چین سبب شد فعالیت بنادر چین با وقفه روبه‌رو و صادرات و واردات این کشور دچار اختلال شود؛ این امر توانسته دوباره به زنجیره تأمین جهانی ضربه بزند.
خبرگزاری‌های رسمی چین از چند هفته پیش اعلام کردند که با موج جدید ویروس کرونا، رانندگان باید تست‌های ویروس را انجام دهند که این موضوع باعث تأخیر تحویل کالا از سوی کامیون‌ها می‌شود و قاعدتاً نرخ حمل و نقل کانتینری به دلیل آنکه کشتی‌ها ساعت‌ها در بنادر منتظر می‌مانند تا عملیات بارگیری را انجام دهند، افزایش پیدا می‌کند. چین حدود یک‌سوم تولید جهانی را به خود اختصاص داده است، لذا اختلال در عملیات تخلیه و بارگیری کالا بشدت بر اقتصاد چشم‌بادامی‌ها و کشورهایی که به سرزمین اژده‌ها صادرات (بخصوص صادرات مواد اولیه) دارند، اثر می‌گذارد.
خبرگزاری‌های رسمی چین اعلام کردند که سه‌شنبه گذشته بیش از 5000 مورد جدید آلوده به ویروس کرونا تأیید شده که البته این رقم در مقایسه با بسیاری از کشورهای پر جمعیت ناچیز است. با این حال، سیاست پاکسازی صفر اتخاذ شده توسط چین و آزمایش گسترده ویروس سبب شده که کارخانه‌ها و شبکه حمل و نقل که ستون فقرات بخش تولید چین هستند، آسیب ببینند؛ چندین شهر صنعتی بزرگ این کشور اکنون در حال مبارزه با شیوع این بیماری هستند.
اتفاقات اخیر سبب شده هزینه حمل و نقل محموله کانتینری از آسیا به سواحل غربی ایالات متحده از 16155 دلار در هفته قبل، تا روز جمعه، پیش از آخرین دور محدودیت‌های چین برای ویروس کرونا، اندکی به 16353 دلار افزایش پیدا کند. بر این اساس باید گفت نرخ حمل و نقل کانتینری نسبت به یک سال گذشته تقریباً سه برابر و نسبت به دو سال قبل 12 برابر شده است.
جولی، مدیر اجرایی یک شرکت زنجیره تأمین گفت: در حال حاضر کشتی‌ها با تأخیر حداقل 12 ساعته وارد بنادر می‌شوند و بزودی ممکن است تا دو هفته نیز طول بکشد، زیرا ترافیک کامیون‌هایی که کالاها را به پایانه‌ها می‌آورند مختل شده است. حتی کسب‌وکارهایی که بهترین آمادگی را دارند تحت تأثیر قرنطینه‌های جدید در چین قرار خواهند گرفت، زیرا انعطاف‌پذیری بسیار کمی در زنجیره تأمین وجود دارد.
در این میان سراف کانروی، یک شرکت مشاوره زنجیره تأمین، گفت: اگر کارخانه‌ها به‌طور موقت تعطیل شوند، بحران در زنجیره تأمین همچنان قابل مدیریت است، اما مسأله مهم‌تر، بسته شدن بندر است. حمل کالا به خارج و داخل چین، به دلیل محدودیت‌ها در بنادر بسیار دشوار شده است.چین برخی عملیات تولیدی خود را به سایر کشورهای آسیایی در ویتنام برون سپاری کرده است اما برای حمل یک کانتینر از ویتنام به بندری در چین، 3000 دلار باید پرداخت.
بر اساس اطلاعات به دست آمده از 18 ژانویه، عملیات چندین بندر مهم در چین که شامل تیانجین، نینگبو، شنژن و البته سایر بنادر تا حد زیادی تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا قرار گرفته و این بنادر در قرنطینه کامل به سر می‌برند.
باید تأکید کرد که محدودیت‌ها با شدت کمتر در بنادر دالیان، چینگدائو، شانگهای و شیامن هم وجود دارد. این اتفاقات سبب شده که چین شاهد ازدحام و صف‌کشی کشتی‌ها برای تخلیه کالا باشد.
با توجه به شرایطی که بنادر چین پیدا کرده است، تمام کشورها در صادرات کالا به چین دچار معضل شدند و در این میان واردکنندگان کالا از چین نیز با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند که مهم‌ترین آن تأمین قطعات الکترونیکی برای خودروها و تلفن همراه است.
با وجود شرایط خاصی که چین دارد، گمرک این کشور اعلام کرد مبادلات تجاری چین با ایران در ۱۱ ماهه سال‌جاری میلادی (قبل از اوج‌گیری دوباره ویروس کرونا) با رشد ۱۱ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده و به ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسیده بود.
مبادلات ایران و چین در ماه‌های ژانویه تا نوامبر سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۱۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار اعلام شده بود. بر اساس این گزارش واردات چین از ایران در ۱۱ ماهه سال‌جاری میلادی ۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱ (قبل از اوج‌گیری دوباره ویروس کرونا) رشد داشته و به ۶ میلیارد و ۵۰ میلیون دلار رسیده است. چین در ماه‌های ژانویه تا نوامبر سال قبل ۵ میلیارد و ۷۵۰ میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده بود.صادرات چین به ایران در ماه‌های ژانویه تا نوامبر ۲۰۲۲ نیز رشد ۱۷ درصدی داشته و به ۸ میلیارد و ۵۵۰ میلیون دلار رسیده است. چین در مدت مشابه سال قبل ۷ میلیارد و ۳۳۰ میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده بود. چین در نوامبر امسال ۳۲۶ میلیون یورو کالا از ایران وارد و ۹۳۵ میلیون یورو کالا به ایران صادر کرده است. واردات چین از ایران در این ماه نسبت به ماه قبل از آن ۱۰ درصد کاهش داشته اما صادرات چین به ایران ۳۹ درصد افزایش داشته است.
از آنجا که طی چند وقت اخیر چین محدودیت‌هایی را برای کشتی‌های ورودی به کشورش وضع کرده است، برخی‌ها بدون آنکه در این‌باره تحقیقی کرده باشند، عنوان کردند که چین، دیگر خریدار کالاهای ایرانی نیست. اما گزارش خبرگزاری‌های رسمی چین و شرکت‌های زنجیره تأمین دنیا نشان می‌دهد که قرنطینه‌ها، باعث شده صادرات کالا از ایران به چین با وقفه روبه‌رو شود.
در روزهای گذشته برخی رسانه‌ها مدعی کاهش چشمگیر صادرات ایران به چین شده‌اند. آنها به آمار گمرک چین اشاره کرده و نوشته‌اند که واردات این کشور از ایران طی ماه گذشته میلادی (نوامبر) به ۳۲۶ میلیون دلار رسیده که کمترین میزان واردات ماهانه از ایران طی دو دهه گذشته بوده است.
مجیدرضا حریری، رئیس اتاق مشترک ایران و چین هم با تأیید صحبت‌ها مبنی بر قرنطینه بنادر چین، بیان کرد که کاهش صادرات ایران به چین به دلیل قرنطینه کامل این کشور بود، هنوز آمارهای جدید را دقیقاً بررسی نکردم ولی عامل مهم در کاهش صادرات قرنطینه چین طی 2 ماه اخیر بوده است. در ماه‌های مهر و آبان چین قرنطینه کامل بود و بنادر هم با ظرفیت کامل کار نمی‌کردند.
سازمان توسعه تجارت نیز اعلام کرد، ایران و چین در مبادلات اقتصادی با مشکلی مواجه نشدند و صحبت‌های عنوان شده در مورد کاهش سطح صادرات ایران به چین جوسازی رسانه‌ای است.
این سازمان اعلام کرد که کاهش صادرات به چین در مورد تمام کشورها بوده است چرا که چین برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا به سمت قرنطینه سختگیرانه حرکت کرده لذا طبیعی است که صادرات ایران و تمام کشورها به چین کاهشی شود.
علی ظفرنیا از صادرکنندگان کالا به چین گفت: بیش از دو ماه است که صادرات کالا به چین با اختلال مواجه شده است، این کشور هیچ ریسکی را نمی‌پذیرد به همین دلیل، برخی صادرکنندگان ترجیح دادند در مقطعی که بنادر چین در قرنطینه کامل است، صادرات خود را متوقف کنند تا کالاهای صادراتی دچار مشکل نشود.
او ادامه داد: تمام شرکای تجاری چین به خاطر اتفاقی که در بنادر این کشور رخ داده، گلایه‌مند هستند اما باید پذیرفت که رعایت پروتکل‌ها از موضوع صادرات و واردات از/به کشورها ارجح است.
این فعال اقتصادی و عضو اتاق بازرگانی ایران گفت: به نظر می‌رسد که چین، تا حداقل دو ماه آینده به قرنطینه ادامه دهد لذا طی این مدت صادرات و واردات کالا از/ به دچار مشکل خواهد شد و آمار تجاری نزولی می‌شود.
جمشید نفر، عضو اتاق بازرگانی ایران درباره اینکه آیا این احتمال وجود دارد که چین دیگر شریک اول تجاری ایران نباشد، گفت: این امر امکانپذیر نخواهد بود و چین همچنان شریک ایران خواهد بود.
او با بیان اینکه کالاهای مختلفی از ایران به چین صادر می‌شود و خوشبختانه تجار ایرانی توانستند حضور ماندگاری در بازار چین داشته باشند، افزود: باید پذیرفت که در تجارت مشکلاتی پیش می‌آید لذا در این برهه زمانی چالش شیوع ویروس کرونا است که دوباره در چین شدت گرفته است از همین رو به غیر از ایران تمام کشورها در مبادلات تجاری خود با چین دچار مشکل شدند.
عضو اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: با فروکش شدن همه‌گیری ویروس کرونا در چین و رعایت قرنطینه‌ها بزودی مشکلات حل خواهد شد و روند تجارت مجدداً افزایشی می‌شود.