روغن یکی از کالاهای اساسی کشاورزی محسوب می‌شود که کشورمان در تأمین آن 10 درصد خودکفا بوده و وابستگی 90 درصدی به واردات آن داشته است، با این حال وزارت جهاد کشاورزی تلاش دارد با حمایت از کشاورزان و افزایش نرخ خرید تضمینی دانه‌های روغنی از جمله کلزا (که با شرایط آب و هوایی و اقلیمی کشورمان سازگارتر است) میزان وابستگی در تأمین روغن به واردات را به 50 درصد برساند. با این حال برای تنظیم بازار کالاهای اساسی از جمله روغن، از ابتدای سال تاکنون هر روز یک کشتی در بنادر شمالی و جنوبی کشورمان پهلو گرفته است به همین دلیل شاهد ثبات بازار روغن در کشورمان هستیم.
واردات 750 هزار تن روغن به کشور
آمارهای گمرک در هفت ماه نخست سال نشان می‌دهد تاکنون 755 هزار و 574 تن روغن به ارزش یک میلیارد و 383 میلیون و 110 هزار دلار وارد کشور شده، این در حالی است که در هفت ماه نخست سال 1400 حدود یک میلیون و 327 هزار و 173 تن روغن به ارزش یک میلیارد و 800 میلیون دلار وارد کشور شده بود. این آمار حاکی از آن است که واردات روغن در هفت ماه نخست سال‌جاری نسبت به بازه زمانی مشابه در سال گذشته به لحاظ وزنی کاهش 43 درصدی و به لحاظ ارزشی کاهش 23 درصدی را به خود دیده است. از طرف دیگر این آمار نشان دهنده آن است که اصلاح ارز ترجیحی سبب شده که طی این بازه زمانی شاهد کاهش واردات 600 هزار تنی روغن خام به کشور و صرفه‌جویی 417 میلیون دلاری این محصول باشیم.
پس از اصلاح ارز ترجیحی مصرف روغن در سراسر کشور منطقی و قاچاق این کالای اساسی به همسایگان نیز متوقف شده، از طرف دیگر قیمت روغن در بازار با کاهش محسوسی روبه‌رو شده است به طوری که بسیاری از فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای و خرده‌فروشی‌ها تخفیفات زیادی را برای فروش این محصول ارائه داده‌اند.
نیاز سالانه کشور به 1 میلیون و 400 هزار تن روغن
طبق آمارها کشورمان سالانه به یک میلیون و 400 هزار تن روغن خام نیاز دارد که بر اساس آمار شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران ذخایر روغن خام کشور نیز موجود است، اکنون ظرفیت ذخیره‌سازی روغن خام کشور در بخش خصوصی و دولتی با افزایش ۱۲۵ هزارتنی به یک میلیون و 400 هزار تن رسیده است.
از طرف دیگر تا قبل از اصلاح ارز ترجیحی، سرانه مصرف روغن خوراکی در ایران 21 کیلوگرم در سال بود در حالی که سرانه جهانی مصرف این ماده خوراکی 12 کیلوگرم است به همین دلیل بیشتر کارشناسان صنایع غذایی معتقدند اصلاح ارز ترجیحی بهترین تصمیم برای بازار این کالای اساسی بوده به طوری که هم‌اکنون سرانه مصرف این محصول به 15 کیلوگرم برای هر ایرانی رسیده است. به‌طوری که میزان مصرف روغن در کشور قبل از تخصیص ارز 4200 تومانی کمتر از4/1 میلیون تن بوده اما بعد از تخصیص ارز 4200 تومانی افزایش یافته و به طور متوسط 2 میلیون و 200 هزار تا 2 میلیون و 400 هزار تن روغن در کشور تولید و توزیع شده است، حال اما کارشناسان این حوزه معتقدند مصرف روغن کشورمان به مانند سال‌های قبل از تخصیص ارز ترجیحی برمی‌گردد.
کمبودی در بازار وجود ندارد
در همین خصوص محمد جعفری، کاهش تقاضا و مصرف منطقی روغن در بازار را علت اصلی کاهش واردات روغن خام، دانه‌های روغنی و کنجاله نسبت به سال قبل دانست و گفت: بخشی از واردات روغن خام، دانه‌های روغنی و کنجاله در گمرکات مانده و هنوز ترخیص نشده است، اما با این حال هیچ کمبودی در بازار وجود ندارد.
دبیر انجمن صنفی روغن کشی گفت: تعرفه واردات طی سال‌های گذشته توسط دولت به گونه‌ای تنظیم می‌شد که حمایت از طرح توسعه کشت دانه‌های روغنی در داخل و تولید و اشتغال باشد که تناسبی میان تعرفه واردات دانه، کنجاله و روغن خام برقرار بود و دانه‌های داخلی به طور کامل توسط کارخانجات خریداری می‌شد و کارخانجات روغن‌کشی می‌توانستند با این ظرفیت معقول کار انجام دهند.
بحران جهانی و ضرورت افزایش ذخیره روغن در کشور
با توجه به جنگ جهانی بین اوکراین و روسیه از طرفی و تغییرات گسترده آب و هوایی و خشکسالی در کشورهای تولید کننده غلات و دانه‌های روغنی، کشورهای جهان به سمت افزایش ذخیره‌سازی محصولات اساسی خود رفته‌اند به‌طوری که نیمی از عرضه این محصولات را چین خریداری کرده است. به همین منظور مسئولان کشورمان نیز تلاش می‌کنند با خرید روغن خام و غلات و ذخیره‌سازی این محصولات علاوه بر تنظیم بازار داخل، امنیت غذایی کشورمان در آینده را نیز تضمین کنند، از این‌رو به نظر می‌رسد با توجه به ظرفیت ذخیره‌سازی روغن خام این مهم به وقوع پیوسته است.
استفاده حداکثری از مخازن بخش‌های دولتی و خصوصی برای نگهداری روغن
با بهره‌برداری از دو مجتمع جدید ذخیره‌سازی، ظرفیت نگهداری روغن خام نباتی کشور به یک میلیون و 400 هزار تن خواهد رسید و به این ترتیب، کشورمان بیش از پیش، از شرایط ایده‌آلی برای ذخیره‌سازی این محصول مؤثر تأمین امنیت پایدار غذایی برخوردار خواهد شد.
وجود زیرساخت‌های لازم برای ذخیره‌سازی محصولات پرتقاضا در کشورمان از رویکردهای اصلی در پایداری امنیت غذایی است و بر این مبنا، به حداکثر رساندن میزان موجودی روغن خام نباتی در مخازن نگهداری این کالا در دو بخش دولتی و خصوصی در دستور کار قرار دارد.
مخازن روغن خام نباتی با توجه به پراکنش جغرافیایی اراضی تولید دانه‌های روغنی کشور از یک سو و مبادی ورود روغن خام نباتی و دانه‌های روغنی به کشور از سوی دیگر ایجاد شده‌اند و ظرفیت کارخانجات روغن‌کشی در کنار این مراکز، شرایط اطمینان‌بخشی را برای ذخیره این محصول مهم فراهم کرده است.
مبادی ورود کالاهای اساسی به کشور ازجمله بندر امام خمینی(ره) و بندرعباس در جنوب و بندر امیرآباد در شمال کشور با ظرفیت ذخیره بیش از ۶۴۰ هزار تن روغن خام نباتی در دست بهره‌برداری هستند که روغن‌های وارد شده به کشور از مبادی مذکور، در این مراکز نگهداری می‌شوند.
علاوه بر این، مخازن کارخانجات روغن‌کشی بخش خصوصی نیز با دارا بودن بیش از ۵۳۰ هزار تن ظرفیت، مکمل زیرساخت‌های دولتی نگهداری روغن خام نباتی هستند، ضمن اینکه در حال حاضر، علاوه بر بیش از ۸۰ هزار تن مخازن در دست بهره‌برداری شرکت بازرگانی دولتی ایران، دو مجتمع جدید ذخیره‌سازی این محصول به ظرفیت ۱۰۰ هزار تن نیز در استان‌های تهران و البرز در دست ساخت است.
برنامه‌های تأمین روغن خام نباتی کشور از ابتدای سال‌جاری در مراکز ذخیره‌سازی در دست اقدام است و با وجود بحران‌های بین‌المللی، این محصول در کشورمان به میزان مطمئنی ذخیره شده و ذخایر موجود، علاوه بر اطمینان خاطر به مصرف‌کنندگان، باعث ایجاد تعادل و ثبات عرضه و قیمت این محصول پرمصرف نیز شده است.