شرایط این روزهای اینترنت در کشورمان به نوعی است که نه می‌توان آن را قطعی کامل نامید و نه آزادی دسترسی کامل! هرچند اینترنت در دسترس است اما استفاده مداوم از فیلترشکن ها برای به روزرسانی پلتفرم های خارجی و شبکه های اجتماعی، کندی سرعت اینترنت را به دنبال داشته است؛ موضوعی که موجب گلایه کاربران و کسب و کارهای اینترنتی شده است.
هرچند که همه کسب و کارها وکاربران دلخوش به این هستند که سرعت ناچیز و محدودیت در دسترسی به شبکه های اجتماعی و... برای همه یکسان است اما متن آیین نامه حمایت از فریلنسرها که از دو روز پیش هم در فضای مجازی خبرساز شده، گمانه هایی را درباره اجرای طرح اینترنت تخصصی شاید هم اینترنت طبقاتی در پی داشته است. می دانید ماجرای آیین نامه جنجالی «حمایت از آزادکاران یا فریلنسرها» چیست و چرا عبارت «اینترنت طبقاتی» یا «اینترنت تخصصی» در آن خبرساز شده است؟ این طرح چه تاثیری بر استفاده کاربران و کسب و کارهای اینترنتی دارد و چرا خطرناک است؟ این گزارش را بخوانید.
حمایت از فریلنسرها؛ آیین نامه ای جنجالی!
با انتشار تصویر آیین نامه حمایت از فریلنسرها که به تایید رئیس جمهور هم رسیده است، گمانه های زیادی درباره یک عبارت نوشته شده در این آیین نامه در فضای مجازی و سایت های خبری مطرح شده است. چندی پیش در زمان رونمایی از طرح حمایت از کسب‌و‌کارهای اینترنتی، «عیسی زارع‌پور» در جمله‌ای کوتاه اعلام کرد به دنبال تدوین طرحی برای حمایت از آزاد‌کارها یا همان فریلنسرها هستند. حال با انتشار این آیین‌نامه نکات بیشتری از آن مشخص شده است. به‌عنوان مثال بحث بیمه افراد فریلنسر که سالیان سال چالش خاصی را برای این اقشار ایجاد کرده بود یا موضوع بازاریابی برای این افراد توسط نهادهای دولتی و... از جمله این موارد است.
با این حال نکاتی مستتر در این طرح وجود دارد که مهم‌ترین آن ها به ماده ۸ این آیین‌نامه برمی‌گردد. در ماده ۸ آیین‌نامه حمایت از فریلنسرها به طور مشخص به بحث سطح دسترسی اینترنت اشاره شده است. در این ماده تأکید شده که وزارت ارتباطات مکلف است تا زیرساخت‌های دسترسی به اینترنت پرسرعت و پایدار با «سطح دسترسی مناسب» را برای فریلنسرهایی که اعتبارسنجی شده‌اند، فراهم کند. در واقع بر‌اساس همین آیین‌نامه، قرار است پایگاهی برای شناسایی فریلنسرها ایجاد شود و همگی در آن ثبت نام کنند تا بتوانند از خدمات حمایتی دولت بهره‌مند شوند.
با ثبت نام در این پایگاه و احراز هویت و اعتبارسنجی فریلنسرها، به آن ها اینترنت پرسرعت با سطح دسترسی مناسب اعطا خواهد شد که احتمالاً منظور از سطح دسترسی مناسب، باز بودن برخی سایت‌های فیلتر شده است. از آن جا که بحث «اعتبارسنجی» نیز در این بند از آیین‌نامه مطرح شده، احتمالاً قرار است به‌جز احراز هویت معمول، اقداماتی برای اعتبارسنجی فریلنسرها انجام شود و بر‌اساس اعتباری که به دست می‌آورند، سطح دسترسی‌شان به اینترنت تعریف شود. این حمایت از آزادکاران یا فریلنسرها در حالی است که برخی کاربران با بازنشر اظهارات رئیس جمهور نوشته اند که اینترنت طبقاتی و سطح دسترسی های مختلف با وعده های دولت سیزدهم برای ارائه اینترنت باکیفیت، امن و پرسرعت در تضاد است.رئیس جمهور در ایام تبلیغات انتخاباتی با بستن و محدودسازی فضای مجازی مخالفت کرده بود. رئیسی در ایام انتخابات گفته بود: « اتهامی است که برخی آقایان به‌خاطر منافع شان می زنند. فضای مجازی زمینه کسب و کار مردم است. فضای مجازی امروز ابزار کار مردم شده و از این طرق کسب درآمد می کنند. آیا کسی می آید محل درآمد مردم را تعطیل کند.»
اینترنت طبقاتی چیست و چرا نگران کننده است؟
بحث «اینترنت طبقاتی» یا «اینترنت تخصصی» از سال‌ها پیش مطرح بوده است. با این حال طی یکی دو ماه اخیر و فیلترینگ گسترده پلتفرم‌های بین‌المللی، بار دیگر صحبت از اینترنت طبقاتی شده است. قبل از انتشار این آیین نامه هم برخی رسانه‌ها مانند سایت زومیت و اقتصادآنلاین از شروع تست و خطا برای فیلترینگ طبقاتی خبر دادند. اینترنت طبقاتی، یعنی اینترنتی که هر دسته از عامه مردم، به یک سری چیزها دسترسی داشته و از یک سری چیزها محروم باشند. مثلا دانشگاهیان به یوتیوب دسترسی داشته باشند ولی برای عموم مردم، یوتیوب فیلتر باشد. دانشجویان و محققان به برخی سایت‌ها و سرویس‌ها دسترسی داشته باشند ولی مردم عادی از این سرویس‌ها محروم باشند. طرحی که طبق آن دانش‌آموزان و دانشجویان به یک اینترنت، کسب‌وکارها به یک اینترنت دیگر، سیاسیون و مدیران و مسئولان به شکل دیگری از اینترنت و خلاصه هر طیف و طبقه از مردم به سطحی از اینترنت دسترسی پیدا کنند.
موضوعی که از حدود 10 سال پیش مطرح شد. برای مثال، در سال ۱۳۹۸، آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم در اظهارنظری گفت: «بدون سامان دهی نمی‌شود موضوع فیلترشکن‌ها را بررسی کرد. نمی‌شود سطح دسترسی برای پزشک، برای استاد دانشگاه یا برای خبرنگار با یک کودک هشت، نه ساله برابر باشد.» در فروردین ماه ۱۴۰۰ زمزمه‌هایی از دسترسی دانشجویان و خبرنگاران به یوتیوب بدون فیلتر شنیده شد و حتی دادستان کل کشور این خبر را تایید کرد و گفت که رفع فیلتر برای دستگاه‌ها در کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه تصویب شده است. حدود 5 ماه پیش هم، عیسی زارع‌پور گفت: برخی پلتفرم‌های فیلتر شده برای برخی اقشار جامعه باز می‌شوند و دو هفته بعد اعلام شد اینترنت بدون فیلتر به استادان دانشگاه تعلق گرفت تا عملا بخش‌هایی از اینترنت طبقاتی اجرایی شده باشد.
معاون وزیر ارتباطات: یک سری از دسترسی های بیشتری برخوردارند اما برای عموم جامعه دسترسی ها ثابت است
ماجرای اینترنت طبقاتی یا اینترنت تخصصی با توجه به این که محدودیت های جدی در دسترسی افراد مختلف به اینترنت ایجاد می کند، از چند روز پیش خبرساز شده است. برای پیگیری بیشتر به سراغ معاون وزیر ارتباطات و رئیس سابق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی رفتیم.
دکتر صادق عباسی شاهکو به خبرنگار خراسان می گوید: «من باید اصل این آیین نامه را ببینم تا اظهار نظری دقیق تری درباره یکی از بندهای آن داشته باشم.» او در پاسخ به این سوال که در کشورمان برنامه ای برای دسترسی ها با سطوح مختلف برای هر فردی وجود دارد یا خیر، می گوید: «بالاخره در اپلیکیشن ها یا دامنه های مدیریت معمولا دسترسی ها را متناسب با مسئولیت هر کسی تعیین می کنیم بنابراین این که یک سری افراد به اینترنت دسترسی بیشتری داشته باشند، صحت دارد اما به صورت عمومی و برای همه کاربران نمی توانم اظهار نظر کنم چون تخصصی در این موضوع ندارم اما سامانه های اداری و مدیریتی کاملا متناسب با اختیارات هرکسی، سطح دسترسی های مختلفی تعریف می کنند.» او در پاسخ به این سوال که برای اقشار مختلف جامعه سطح دسترسی های مختلفی هم داریم یا خیر، می گوید: «تا به حال چنین چیزی نداشتیم و لازم است که باز هم آیین نامه حمایت از فریلنسرها را بخوانم تا اظهارنظر دقیق تری درباره این موضوع داشته باشم.»در ادامه این گزارش هم سهیل یحیی زاده عضو کمیسیون تخصصی فنی اقتصادی تنظیم مقررات گفت: «تا حالا چیزی درباره تفاوت سطح دسترسی افراد نشنیدم اما این که اطلاع ندارم به معنای تکذیب این موضوع نیست و باید درباره آن مطالعه کنم.»
یک نکته
به طور کلی قرار بر این بوده که اینترنت در شرایط عادی و نه خاص یا امنیتی به جز برخی پلتفرم های خاص یا سایت های غیراخلاقی در دسترس باشد و محدودیت دسترسی حداکثر بر اساس سن تعریف شود و در همین راستا باید با ایجاد بسترهای شناسایی هویتی استفاده کنندگان از اینترنت به جز کودکان و نوجوانان همه افراد بالای 18 سال امکان دسترسی به اینترنت را داشته باشند و طبیعتا همچون سایر کشورها کاربران درباره عملکرد خود در فضای مجازی پاسخگو باشند. البته در طرف دیگر هم دولت ها موظف هستند بسترهای اینترانت یا شبکه ملی اطلاعات را فراهم کنند تا دولت الکترونیک و سامانه های حاکمیتی نه بر بستر های خارجی بلکه بر بسترهای داخلی باشند تا امکان هک یا موارد مشابه یا اختلال فراهم نباشد و در همین راستا باید بسته های حمایتی برای استفاده از شبکه ملی اطلاعات داخلی به گونه ای طراحی شود که تولیدکنندگان محتوا و بخش‌های خصوصی استفاده از بسترهای داخلی را به طور طبیعی و نه اجباری به بستر های خارجی ترجیح دهند.