به طور معمول با آغاز فصول سرد سال و از نیمه‌های پاییز محصولات جالیزی مانند سیب‌زمینی، پیاز و گوجه فرنگی با افزایش قیمت همراه می‌شوند. طی هفته‌های گذشته هم قیمت این محصولات پرمصرف خانوارها با افزایش روبه‌رو شدند که مسئولان صنفی رشد قیمت دلار و به تبع آن افزایش تمایل به صادرات کالا و نهایتاً کمبود عرضه در بازار را مهم‌ترین دلایل افزایش قیمت پیاز و سیب‌زمینی در روزهای اخیر عنوان کردند.
سیب‌زمینی، پیاز و گوجه فرنگی جزو محصولات جالیزی هستند که در فصل تابستان با افزایش تولید مواجه هستند اما ماه‌های سرد سال زمان کاهش برداشت این محصولات محسوب می‌شوند و به طور گلخانه‌ای تولید می‌گردند، بنابراین چنانچه افزایش نرخ ارز باعث رشد صادرات در فصل کاهش برداشت شود، بازار داخلی با کمبود و گرانی این محصولات روبه‌رو می‌شود.
اصغر یاوری مدیرعامل اتحادیه بارفروشان پیش‌تر به صادرات روزانه 50 تریلی پیاز از بناب به پاکستان اشاره کرده و همین امر را باعث افزایش قیمت این محصول عنوان کرد. به عبارتی این موضوع باعث شد قیمت‌ها در برخی محصولات تا 100 درصد افزایش پیدا کنند.
افزایش تعرفه‌های گمرکی
از ابتدای آبان ماه وزارت صمت برای کنترل بازار و صادرات محصولات گوجه فرنگی، پیاز و سیب‌زمینی عوارض جدید تعیین کرد که اقدام این وزارتخانه به منظور تنظیم بازار داخلی این محصولات پرمصرف و پیشگیری از نوسان قیمت و کنترل مقدار صادرات انجام شد. مدیرکل دفتر صادرات گمرک ایران نیز در بخشنامه‌ای به گمرکات اجرایی جزئیات عوارض صادراتی چند محصول کشاورزی را ابلاغ کرد. بر این اساس برای صادرات گوجه فرنگی غیرگلخانه‌ای، ۱۰۰ درصد قیمت پایه، صادرات سیب‌زمینی ۷۰ درصد از قیمت پایه و برای صادرات پیاز ۱۲۰ درصد از قیمت پایه صادراتی عوارض لحاظ شد. اعمال این عوارض گمرکی می‌تواند اهرم مهمی برای کاهش قیمت این اقلام در بازار باشد.
کاهش قیمت 15 درصدی پیاز و سیب‌زمینی
حالا و بعد از گذشت یک هفته از ابلاغ وزارت جهاد کشاورزی تعرفه و محدودیت صادراتی برای پیاز، سیب‌زمینی و گوجه فرنگی بوته‌ای، قیمت این اقلام در بازار داخلی 10 تا 15 درصد کاهش یافته است. از اواسط آبان ماه بود که قیمت این محصولات جالیزی با افزایش روبه‌رو شد، به طوری که قیمت پیاز سفید و شیری در مغازه‌های سطح شهر تهران به 16 هزارتومان و پیاز قرمز به 22 هزارتومان رسید. همچنین قیمت گوجه فرنگی نیز طی یک ماه اخیر با افزایش بیش از 100 درصدی از کیلویی 9 هزار تومان، به بیش از 20 هزار تومان رسیده و قیمت سیب‌زمینی نیز از 18 هزار تومان عبور کرده بود.اکنون و بعد از اعمال تعرفه و محدودیت‌های صادراتی قیمت هر کیلوگرم پیاز قرمز بالای 15 هزار تومان، پیاز شیری 12 هزار تومان، پیاز سفید 14 هزار تومان، پیاز زرد 12 هزار تومان، سیب‌زمینی 10 تا 13 هزار تومان و گوجه فرنگی به 5 تا 10 هزار تومان رسیده است. آخرین آمارهای رسمی متعلق به مهرماه امسال، رشد تقریباً ٢٠ درصدی قیمت پیاز و سیب‌زمینی را از ابتدای سال تأیید می‌کند و بررسی‌ها نشان می‌دهد همین دو قلم ظرف یک ماه گذشته در میادین تره‌بار بیش از ٣٠ درصد افزایش قیمت داشتند. در همین راستا قیمت پیاز در آخرین آمارهای رسمی در حدود کیلویی ۱۰ هزار و ۹۰۰ تومان بود.
مرکز آمار ایران اواسط آبان امسال گزارشی درباره متوسط قیمت اقلام خوراکی در مناطق شهری منتشر کرد که براساس آن متوسط قیمت یک کیلو پیاز درمهر ماه ۱۰ هزار و ۹۰۰ تومان بوده که این رقم نسبت به شهریور (۱۱ هزار تومان) اندکی کاهش داشت. ضمن اینکه همین آمار‌ها نشان می‌دهد ابتدای سال قیمت پیاز به‌طور متوسط تقریباً کیلویی ۹ هزار تومان بوده است.
براساس این گزارش قیمت یک کیلو سیب‌زمینی در مهرماه امسال به‌طور میانگین به ۱۷ هزار و ۷۰۰ تومان رسید. ابتدای سال یعنی در فروردین قیمت یک کیلو سیب‌زمینی تقریباً ۱۴ هزار و ۹۰۰ تومان و یک سال قبل هفت هزار و ۸۰۰ تومان تخمین زده شده است.
از زمانی که روند افزایش قیمت پیاز، سیب زمینی و گوجه فرنگی شدت گرفت، کمبود محسوسی در عرضه محصول در بازار نبود و برخی از کشاورزان با اشاره به بیش‌بود محصول‌شان، از قیمت پایین خرید نیز گلایه داشتند.
از سوی دیگر علی‌رغم رشد نرخ ارز و بالا رفتن انگیزه‌های صادرات، در این ایام سال به طور معمول بار جدید از شهر‌های جنوبی به تهران می‌رسد که این فرایند به طور تقریبی دو هفته تا یک ماه طول می‌کشد. انتظار می‌رود با ورود بار جدید محصولات جالیزی منتظر کاهش قیمت پیاز، سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی باشیم.