حوادث رکنا: وقتی واژه ازدواج به گوش ما می خورد آنچه به ذهن ما خطور می کند ازدواج دائم یا موقت است که در شرع و قانون مورد پذیرش قرار گرفته و احکام حریم به درستی مشخص شده است،اما ازدواج سفید پدیده ای نوظهور بوده که کمتر افرادی با آن آشنا می باشند.
ازدواج سفید برخلاف دو ازدواج قبلی جایگاه شرعی و قانونی ندارد.در واقع در ازدواج سفید عقد و نکاح شرعی خوانده نمی شود.ریشه چنین ازدواجی در سنت و فرهنگ کشور ما نشات ندارد و برگرفته از کشور آمریکا بوده و بعدها در کشورهای اروپایی گسترش یافته است.در سال های اخیر در کشور ماهم چنین ازدواجی به دلایل مختلف از جمله مسائل اقتصادی،بالارفتن سن ازدواج ، عدم تعهد و... شکل گرفته است.در کشور ما در خصوص ازدواج سفید صراحتا جرم انگاری نشده است اما با توجه به اینکه همزیستی دو نامحرم بدون مشروعیت زیر یک سقف را می توان از باب زنا در صورت اثبات جرم انگاشت می توان از طرق دیگر چنین عمل خلاف شرع و قانونی را مجازات کرد.مجازات ازدواج سفید می تواند حد یا تعزیر باشد بسته به اینکه زنای اثباتی از نوع محصنه یا غیر محصنه باشد کیفیت حد متفاوت است.
ازدواج سفید چیست؟
ازدواج سفید ازدواجی است که شروع و تشکیل پیوند زناشویی بین یک زن و مرد دارای وجاهت قانونی و شرعی و همچنین مدت زمان مشخص نمی باشد.در ازدواج سفید صیغه نکاح جاری نمی شود و همین امر سبب می شود که مشروعیت لازم را نداشته باشد.همچنین براساس قانون مدنی ازدواجی صحیح است که متشکل از ایجاب و قبولی باشد که صراحتا دلالت بر قصد ازدواج طرفین کند.در ازدواج سفید با توجه به اینکه قصد طرفین ازدواج نمی باشد می توان گفت که چنین ازدواجی وجاهت قانونی لازم را دارا نمی باشد.در واقع زن و مرد در ازدواج سفید بدون ثبت رسمی و قانونی ازدواج و بدون گذراندن آداب و رسوم مرسوم یک ازدواج رسمی و بدون در نظر گرفتن مسائل شرع زندگی‌شان را زیر یک سقف شروع می‌کنند. طبعا در چنین ارتباطی طرفین تعهد قانونی و شرعی نسبت به یکدیگر ندارند و نمی‌توانند مدعی حق و حقوقی نسبت به هم باشند. در واقع یکی از عوامل گرایش افراد به ازدواج سفید همین تعهد نداشتن طرفین نسبت به یکدیگر است.
آیا ازدواج سفید جرم است؟
برای اینکه ازدواج منعقد شده بین طرفین دارای وجاهت و ارزش قانونی باشد می بایست اصول و مقررات قانونی در آن رعایت شود وگرنه ازدواج صورت گرفته مورد حمایت قانون قرار نمی گیرد.در خصوص ازدواج سفید از منظر قانون باید گفت که باتوجه به اینکه در چنین ازدواجی اصول شرعی و قانونی رعایت نمی شود چنین ازدواجی از لحاظ قانون رسمیت نداشته و چنین رابطه ای بر پایه رابطه نامشروع و زنا قابل مجازات می باشد.
براساس ماده ۲۲۱ قانون مجازات اسلامی زنا عبارت است از مباشرت جنسی مرد و زنی که رابطه زوجیت بین آنها نبوده است. باتوجه به اینکه ازدواج سفید در قانون ما با عنوان رابطه زوجیت مورد قبول نیست بنابراین چنین رابطه‌ای اگر اثبات شود، میتواند با عنوان زنا مورد بررسی قرار بگیرد و برای طرفین آن مجازات تعیین شود. همچنین اگر یکی از طرفین یا هر دوی آنها متاهل باشند و در چنین رابطه‌ای قرار بگیرند، به مجازات سنگین‌تر از باب زنای محصنه (سنگسار) محکوم می‌شوند.
تفاوت ازدواج سفید در ایران و اروپا
پدیده ازدواج سفید در کشورهای اروپایی به دلیل سنگینی بار هزینه های زندگی،تنهایی و نداشتن سرپناه شکل گرفت که براساس آن زن و مرد با یکدیگر هم خانه شدند البته مبنای چنین ازدواجی هم زیستی با یکدیگر بدون داشتن رابطه زناشویی بود و دلیل نامیدن سفید برچنین ازدواجی هم همین بود.کم کم چنین ازدواجی در کشورهای غرب رواج پیدا کرد و حتی چنین ازدواجی مقدمه ای برای ازدواج رسمی قلمداد گردید که می تواند چنین ازدواجی به ازدواج دائم ختم شود یا اینکه منجر به جدایی گردد.در کشور ما چنین ازدواج های مقدمه ای برای ازدواج رسمی یا سفید نگه داشتن رابطه جنسی نمی باشد بلکه چنین ازدواج هایی برای برآورده کردن نیاز جنسی و نداشتن مسئولیت های زندگی مشترک می باشد.
بنابراین ازدوج سفید دو معنا میتواند دادشته باشد، معنای اول عبارت است از: هم خانگی که ازدواج قانونی بدون ارتباط جنسی است و معنای دیگر عبارتست از هم باشی، که بیانگر ارتباط جنسی میان دو غیر هم جنس بدون ازدواج رسمی است.
مضررات ازدواج سفید برای طرفین و جامعه
ازدواج سفید جدا از مضرراتی که برای طرفین دارد جامعه را نیز درگیر کرده و بر ان تاثیرات منفی می گذارد که در ادامه به نمونه هایی از این مضررات می پردازیم:
اثرات مخرب روحی بر طرفین بعد از جدایی،زیرا چنین ازدواج هایی با هدف سرگرمی بوده و تعهد و مسئولیتی را شکل نمی دهد.
خیانت طرفین به یکدیگر با توجه به متعهد نبودن در قبال هم
طرد شدن طرفین از سوی خانواده ها
رواج فساد در جامعه و کم اهمیت شدن بنیان خانواده
عدم ثبت قانونی و محق نشدن افراد
کاهش ارزش ازدواج رسمی
کاهش میل به ازدواج رسمی
عدم برقراری توارث بین طرفین
دلایل گسترش ازدواج سفید در ایران
ازدواج سفید در ایران دارای گستردگی زیادی نمی باشد به دلیل اینکه چنین ازدواج هایی دارای مقبولیت شرعی و قانونی نمی باشد بیشتر در کلان شهرها شاهد چنین ازدواج هایی هستیم.دلایلی که سبب چنین ازدواج هایی در سال های اخیر گشته از قرار ذیل است:
1 . مشکلات اقتصادی
نداشتن شغل مناسب و بالارفتن بار هزینه های زندگی مثل تهیه منزل ،لوازم منزل ،هزینه های مراسم و... سبب شده است که جوانان نتوانند ازدواج دائمی را شکل دهند و برای رفع نیاز جنسی خود به ازدواج سفید روی آورده اند.
2 . بالارفتن سن ازدواج
در صورتی که ازدواج در دوره زمانی مشخصی روی ندهد سبب بالارفتن سن ازدواج و همچنین سخت گیری افراد می گرد که می تواند زمینه ساز روی آوردن به ازدواج سفید گردد.
البته افزایش سن ازدواج، نتیجه مشکلات اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی و اقتصادی است که بررسی و رفع عوامل آن به سادگی ممکن نیست .
3 . بالارفتن آمار طلاق
در سال های اخیر آمار طلاق فزونی یافته است و همین امر سبب ترس و بی میلی افراد نسبت به ازدواج می گردد و زمینه را برای شکل گیری ازدواج سفید مهیا می کند.
4 . شناخت بیشتر
یکی از روش های جدید جهت جلوگیری از ازدواج های نافرجام هم زیستی طرفین قبل از ازدواج در قالب ازدواج سفید می باشد.
5 . شانه خالی کردن از مسئولیت
با توجه به اینکه در ازدواج سفید مسئولیت بر دوش طرفین نمی باشد همین امر بهانه ای برای روی آوردن به چنین ازدواج هایی بدون توجه به معایب چنین ازدواج هایی شده است.
6 . نداشتن اعتقاد مذهبی
ضعیف بودن پایه مذهبی و اعتقادی یا نداشتن اعتقاد مذهبی سبب روی آوردن عدهای به چنین ازدواج هایی شده است.
وضعیت و حقوق فرزندان حاصل از ازدواج سفید
باتوجه به اینکه ازدواجی که خارج از اصول شرعی و قانونی منعقد شود مورد حمایت قانون نمی باشد لذا فرزندان حاصل از چنین ازدواج هایی هم مورد حمایت قانون نمی باشند و از حقوق قانونی بی بهره می مانند همچنین با توجه به اینکه طرفین در این ازدواج ها زیر بار پدر و مادر بودن نمی روند به لحاظ روحی و جسمی تبعات جبران ناپذیری برچنین فرزندانی بار می شود.
نکته :باتوجه به این نکته ضروری است که براساس بند الف ماده 1 قانون ثبت احوال سال ۱۳۵۵ صدور شناسنامه برای فرزندان متولد ایران از پدر ایرانی را یکی از وظایف سازمان ثبت احوال کشور تعیین کرده است. در متن قانون مذکور هیچ تفاوتی بین فرزند حاصل از رابطه نامشروع و سایر فرزندان قائل نشده است و گرفتن شناسنامه برای طفل نامشروع از وظایف پدر است.
مجازات قانونی ازدواج سفید چیست؟
درست است که ازدواج سفید به طور دقیق جرم انگاری نشده است اما این به معنای مجازات نکردن طرفین نمی باشد و می توان براساس سایر مواد قانونی شکل دهندگان چنین ازدواج هایی را مجازات کرد.
در کشور ما با توجه به اینکه ازدواج می بایست برپایه اصول شرعی و قانونی شکل بگیرد در صورتی که طرفین برمبنای ازدواج سفید با یکدیگر زندگی کنند از باب روابط نامشروع ( زنا و مادون زنا) قابل مجازات هستند مجازات ازدواج سفید بسته به اینکه زنای محصنه یا غیرمحصنه اثبات شود در کیفیت حد اثر می گذارد.البته ازدواج سفید از باب عدم ثبت واقعه ازدواج هم قابل پیگیری می باشد زیرا براساس قانون درصورتی که زوج ازدواج را ثبت نکند محکوم بوده و مجازات خواهد شد.
سخن پایانی
ازدواج سفید با توجه به اینکه براساس قانون و شرع صورت نگرفته است مورد حمایت قانون نمی باشد و همین نداشتن وجاهت قانونی بر روابط طرفین و فرزندان حاصل از چنین ازدواج هایی اثر گذاشته و آنها از حقوق قانونی من الجمله ارث محروم می نماید، از طرفی نبود وجهاهت قانونی سبب مجازات شدن طرفین از باب روابط نامشروع می گردد. کیفر ازدواج سفید به لحاظ اینکه رابطه نامشروع از چه درجه ای باشد متفاوت بوده و شامل حد و تعزیر می باشد.