رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی گفت: «شمال هند که به رشته کوه هیمالیا منتهی می‌شود، منطقه‌ای است که در طول تابستان آنقدر بارندگی دارد که از پر بارش‌ترین مناطق دنیا است، مثلاً «چراپونچی» در هندوستان سالانه حدود ۱۰ هزار میلیمتر باران دارد و اصلاً قابل مقایسه با بارش ۲۳۰ میلیمتری متوسط سالانه در کشور ما نیست، عمده این بارش‌ها در هند هم اثرات مونسونی است که حالا به ایران رسیده است.»
سایه «مونسون» بر آسمان جنوب و جنوب شرقی ایران پهن شده است، سیلاب به پا می‌کند و تلفات می‌گیرد. پدیده‌ای که اگر «چراپونچی» در شمال هندوستان را تبدیل به یکی از پرباران‌ترین مناطق جهان کرده است، حالا سبب‌ساز هجوم بارش‌های رگباری در جنوب ایران شده، بارش‌هایی که به‌نظر می‌رسد تا اوایل هفته بعد ادامه داشته باشد.
مونسون چیست؟
مونسون سوغات هند است، اغلب مسیرش از شبه قاره هندوستان به سمت مناطق جنوبی ایران کج می‌شود، محصول رطوبت اقیانوس و گرمای خشکی است که در یک فرآیند تبدیل به ابرهای بارشی می‌شود. احد وظیفه، رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی درباره شکل‌گیری مونسون به خبرآنلاین می‌گوید: «مونسون بیشتر در شبه قاره هند رخ می‌دهد جایی که دو سطح آب و خشکی کنار یکدیگر قرار دارند؛ در تابستان که با چرخش زمین زاویه میل خورشیدی کاهش پیدا می‌کند و تقریباً عمودی می‌شود، زمین انرژی زیادی را می‌گیرد، از آن‌جایی که سطح زمین پوشیده از خاک و سنگ گرما در زمین جذب می‌شود و دمای آن را بالا می‌برد درحالی‌که در آب این‌طور نیست و سبب تبخیر می‌شود. این وضعیت در منطقه شبه قاره هند هند سبب می‌شود آب و خشکی دمای متفاوتی داشته باشند.»
او ادامه می‌دهد: «گرمای زیاد در زمین سبب کاهش فشار می‌شود و کمک می‌کند هوا به لایه‌های بالاتر جو برود، از طرفی یک هوای دیگر باید بیاید جای آن را بگیرد، این هوا از منطقه اقیانوس و سطح آب می‌آید که البته با خودش رطوبت هم می‌آورد، این رطوبت در خشکی تبدیل به ابر می‌شود که اصطلاحاً آزاد شدن گرمای نهان می‌گویند، چنین پدیده‌ای سبب ایجاد ابرهای انفجاری روی خشکی می‌شود و به آن طوفان‌های تندری هم می‌گویند، این روند فرآیند شکل‌گیری مونسون است.»
این کارشناس هواشناسی بیان می‌کند: «مونسون فقط در هند نیست در چین هم شاهد آن هستیم، اما مهمترین منطقه‌ای که مونسون شکل می‌گیرد شبه قاره هند، پاکستان و تا حدودی جنوب شرق ایران است، که البته در ایران خیلی ضعیف‌تر از هند است. این جریان‌های اقیانوسی از شرق سومالی، یعنی جنوبی‌ترین مناطق اقیانوس هند تا شرقی‌ترین مناطق اقیانوس هند به سمت شبه قاره هند روانه می‌شوند و این پدیده را شکل می‌دهند.»
مونسون چه موقع به سمت ایران می‌آید؟
چند روزی است مونسون در مناطق جنوبی ایران خودنمایی می‌کند، این‌که این پدیده در چه شرایطی راه خودش را از سمت شبه قاره هند به سمت ایران کچ می‌کند بستگی به عوامل زیادی دارد، وظیفه درباره این عوامل به خبرآنلاین می‌گوید: «اگر روی کشور ما در ترازهای میانی جو، جریان‌های شمالی ضعیف شوند و جریان‌های جنوبی تقویت شوند، طوری‌که بتوانند از شمال اقیانوس هند و خلیج فارس رطوبت را به سمت فلات ایران منتقل کنند، بعدازظهرها رگبار و رعدوبرق در مناطق جنوبی ایران هم شکل می‌گیرد، بارندگی در چنین وضعیتی ساعت مشخصی دارد، به‌طور معمول از ساعت سه و چهار بعدازظهر تا اوایل شب احتمال بارندگی وجود دارد که عمدتاً هم حدود بیست دقیقه تا نیم ساعت است و اصلاً این‌طور نیست که ساعت‌ها بارندگی داشته باشیم. این بارش‌های رگباری در ساعت‌های بعدازظهر شکل می‌گیرد و از آن‌جایی که در مناطق کوهستانی هستند تبدیل به سیلاب می‌شوند.»
رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی می‌گوید: «قوی بودن و ضعیف بودن مونسون در ایران بسته به این دارد که چه مقدار جریان‌های مرطوب بتوانند از منطقه شبه قاره هند و پاکستان به سمت ایران نفوذ کنند، هر موقع نفوذ رطوبت قوی‌تر باشد بارندگی‌های جنوب شرق ایران هم قوی‌تر می‌شود، مانند امسال که انتظار آن را داشتیم.»
مونسون تا چند روز در آسمان ایران است؟
حالا که بارش‌های مونسونی به ایران رسیده به نظر می‌رسد همچنان بارندگی‌های خود را ادامه دهد. وظیفه درباره این‌که مونسون چند روز در ایران است و کدام را می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد به خبرآنلاین می‌گوید: «این پدیده در هفته جاری و احتمالاً در هفته بعد و در مناطق جنوب و جنوب شرقی ایران ادامه دارد و همان‌طور که گفتم بیشتر در ساعات بعدازظهر رخ می‌دهد. مهمترین منطقه‌ی بارش‌های مونسونی در ایران جنوب سیستان و بلوچستان و حوزه رودخانه سرباز است. بعد از جنوب سیستان بلوچستان، شرق هرمزگان و جنوب شرق کرمان مستعد اثرپذیری از مونسون هستند. بعد از این استان‌ها در اواخر تیرماه، آهسته آهسته مناطق جنوب فارس و شرق بوشهر جزو عمده‌ترین مناطقی هستند که در گیر مونسون می‌شوند، بقیه مناطق ایران هم تقریباً تحت تاثیر این آن قرار نمی‌گیرند.»
هشدار؛ در مسیر سیلاب قرار نگیرید
دیدن تصاویر گرفتار شدن مردم در سیلاب تلخ است، مردمی که برای تفریح تصمیم داشتند اندک زمانی در طبیعت سپری کنند، اما اشتباه آن‌ها این است که بستر رودخانه را انتخاب کردند چراکه برای مونسون کسری از دقیقه لازم است تا تفریح آن‌ها را بهم بریزد، وقتی جاری شود دیگر پیاده و سواره نمی‌شناسد، سنگ و کلوخ و خار و خاشاک را برمی‌دارد و با خود می‌برد. وظیفه با اشاره به همین مسئله می‌گوید: «هم وطنان دقت کنند، بارندگی‌ها در تابستان به صورت رگبار و ناگهانی است، بارش‌های رگباری در تابستان به راحتی تبدیل به سیلاب می‌شوند، علت هم این است که سطح زمین به خصوص در مناطق شیب دار پر از گرد و خاک است و نفوذپذیری خاک کم می‌شود، بنابراین بارش‌های رگباری را تبدیل به سیلاب می‌کند، سیلابی که با حل شدن خاک زیادی همراه است و چگالی بالایی دارد.»
او ادمه می‌دهد: «حجم زیاد آب، شیب زمین و سرعت زیاد آب خطرات زیادی را ایجاد می‌کند، از طرفی سیلاب‌ها معمولاً گل آلود هستند بنابراین کسی قادر نیست عمق آب را حدس بزند، لذا مردم فکر نکنند با ماشین شاستی بلند می‌توانند از رودخانه عبور کنند، حتما باید از ورود به سیلاب پرهیز کرد حتی با ماشین، چراکه در این سیلاب‌ها گرد و خاک زیادی حل شده و حتی سنگ با خود حمل می‌کند که به راحتی می‌تواند یک ماشین را واژگون کند، حتی اگر آب فقط به اندازه چرخ‌های ماشین بالا آمده باشد.»
رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در پایان به خبرآنلاین می‌گوید: «مردم هرگز در بستر رودخانه نروند و ماشین آنجا پارک نکنند، عمده‌ترین تلفات روزهای اخیر برای کسانی بود که به بستر رودخانه رفته بودند ، کسانی که سوار بر ماشین منتظر سیلاب شدند دیدند که آب خودشان را به همراه ماشین‌شان برد و آن‌ها غافلگیر شدند.»