آرمان ملي: با گذشت سه ماه از تعطيلي مذاکرات نهايتا مذاکرات ايران و غرب در دوحه قطر کليد خورد. مذاکراتي که بيشتر پيرامون چالش انرژي در بازار جهاني و نقش ايران در کاهش التهاباتي بود که با جنگ روسيه و اوکراين اقتصاد کشورهاي غربي را تحت الشعاع قرار داده است. در واقع عبور قيمت هر گالن بنزين از مرز 5 دلار در آمريکا و بحراني که اروپا در زمينه تامين نيازهاي نفتي و گازي خود با آن دست و پنجه نرم مي‌کند سران کشورهاي گروه 7 را بر آن داشته تا به فکر منابع نفتي جايگزين بيفتند در اين راستا ابتدا تحريم‌هاي نفتي ونزوئلا از سوي آمريکا کمرنگ شد و حال نوبت به ايران رسيده تا تحريم کنندگان براي استفاده از نفت ايران فرش قرمز پهن کنند آنچه در اين بين حائز اهميت است ظرفيت ايران براي تامين نياز کشورهاي اروپايي و زيرساخت‌هايي است که استفاده حداکثري از اين موقعيت را با اما و اگرهايي همراه مي‌کند.
در واقع در حال حاضر ايران امکان توليد.3.5 ميليون بشکه در روز را دارد که 1.5 ميليون بشکه آن مي‌تواند راهي بازارهاي صادراتي شود. اما قطعا اين ميزان صادرات گزينه دندانگيري نه براي ايران و نه براي متحدان اروپايي نبوده و سياست نفتي کشور بايد به سمت افزايش توليد و صادرات تا بيش از 5 ميليون بشکه حرکت کند موضوعي که به اعتقاد کارشناسان تحقق آن اگرچه به لحاظ ذخاير و ظرفيت‌هاي توليدي فراهم است اما به سرمايه‌گذاري در احياي ميادين نفت و گاز وابسته بود که در خلال سال‌هاي تحريم به ناچار مغفول مانده‌اند.به گفته تحليلگران دستيابي به اين ميزان توليد در کوتاه مدت به شاخصه‌هاي زيادي وابسته است که تجربه سياست‌هاي دولت نشان داده معمولا در اين نوع رويکرد لنگ مي‌زند. حال بايد منتظر شد و ديد آيا سياستگذار نفتي کشور مي‌تواند از تمامي ابزارها براي استفاده از فرصتي طلايي بهره گيري کند يا باز بايد در سال‌هاي آينده براي فرصت سوزي‌ها آه حسرت بکشيم؟
ايران بازارهاي قديمي خودش را پس مي‌گيرد؟
نرسي قربان کارشناس بازار انرژي دراين خصوص به «آرمان ملي» گفت: قبل از تحريم‌ها 4 ميليون بشکه بود که تا حدود 2 تا 5/2ميليون بشکه آن صادر مي‌شود اما اگر بخواهيم از 4 ميليون بشکه به روزانه 5 ميليون بشکه برسيم نياز به سرمايه‌گذاري‌هاي عمده‌اي داريم البته زيرساخت‌ها بايد ساليانه تعمير، نگهداري و احيا شوند و نبايد به حال خود رها شوند اما براي افزايش توليد نسبت به دوران قبل از تحريم‌ها نياز به توليد8/3 تا 4 ميليون بشکه وجود دارد که از اين ميان نيمي از آن صادر مي‌شد و صادرات به اروپا قبل از تحريم‌ها حدود 500 هزار بشکه بود که پس از تحريم‌هاي آمريکا کشورهاي غربي از ترس فشار آمريکا از ايران نفت نخريدند و درحال حاضر پالايشگاه‌هايي که سال‌ها از ايران خريد مي‌کردند دوباره به ايران بازگشتند و در واقع ايران بازار جديدي به دست نياورده بلکه بازارهاي خودش را پس مي‌گيرد و ما کاري به بازارهاي کشورهاي ديگر نداريم.
اين کارشناس انرژي بيان کرد: 3 ماه از جنگ روسيه و اوکراين گذشته و ما 3 ماه است که از ظرفيت صادرات محروم هستيم و بايد جلوتر از اين به فکر مي‌افتاديم و سعي در پس گرفتن بازارهاي خود مي‌کرديم بازارهايي که در اروپا داشتيم را به‌خاطر تحريم‌ها از دست داديم حال بايد تلاش کنيم که از فرصت پيش آمده استفاده کنيم و از اين شرايط جهاني به نفع خود بهره برداري کنيم. سيد حميد حسيني رئيس اتحاديه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشيمي دراين خصوص به «آرمان ملي» گفت: طبق ادعاي وزارت نفت درحال حاضر روزي 5/3ميليون بشکه توليد نفت داريم که از اين ميزان 5/1 ميليون آن صادر مي‌شود به عبارتي ديگر 200/2 بشکه آن به مصرف داخلي مي‌رسد و 200/1 ميليون بشکه آن سهم صادرات است و از آنجا که ميعانات مختلفي روي آب داريم احتمال زياد بتوانيم توليد نفت را درصورت گشايش تحريم‌ها به روزانه 3 ميليون و 700 هزار بشکه در روز برسانيم البته با تسهيلاتي که قبلا از صندوق توسعه ملي گرفته شده بود که اين تسهيلات از زمان زنگنه آغاز شد و روزانه 600 هزار بشکه توليد را افزايش داده و تاکنون نيز ادامه‌دار است از سوي ديگر تجربه ما درسال‌هاي گذشته و پس از برداشته شدن تحريم‌هاي دور قبل نشان مي‌دهد که قادر خواهيم بود که روند توليد را افزايش داده و به بازار قبل از تحريم‌ها بازگرديم.
حسيني ادامه داد: شرکاي خارجي و شرکت‌هاي نفتي با ايران تمايل به همکاري دارند دليل آن هم اين است که دنيا به انرژي ايران نياز دارد و درحاليکه با آغاز مذاکرات در دوحه خيلي‌ها منتظر کاهش قيمت نفت در بازار جهاني بودند، اما اين اتفاق رخ نداد و قيمت نفت از روز دوشنبه روند افزايشي به خود گرفت و روز گذشته به 118 دلار رسيد علت افزايش قيمت نفت چند دليل اساسي دارد اول آنکه مکرون با شيخ محمد در دبي صحبت داشت و ديدگاه او اين بود که امارات و عربستان ظرفيت توليد اضافي را ندارند دليل دوم به ذخاير نفتي آمريکا که 6 ميليون و 900 هزار بشکه کاهش پيدا کرده است برمي‌گردد اين درحالي است که اين رقم حتي يک روز آمريکا را جواب نمي‌دهد و سابق بر اين آمريکا روزانه 17 تا 18 ميليون بشکه در روز توليد مي‌کرد که اين خود فشار مضاعفي به آمريکا وارد مي‌کند و دليل سوم به ارزش دلار جهاني برمي گردد و نهايتا با شروع فصل تابستان و افزايش قيمت بنزين فشار زيادي به بازار مي‌آيد و کشورهاي اروپايي به آمريکا فشار مي‌آورند که حداقل مقداري از کسري را از نفت ايران بتوانند جبران کنند و با برگرداندن ايران به بازار جهاني بخشي از اين کمبود را جبران کنند.
رئيس اتحاديه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشيمي گفت: با تعمير و بازسازي زيرساخت‌هاي نفتي که سال گذشته صورت گرفت توليد 2 ميليون و 500 هزار بشکه‌اي در روز به ميزان 3 ميليون و 500 هزار بشکه رسيد و براي رسيدن به 4 ميليون بشکه در روز که به ميزان قبل از تحريم‌هاست فاصله چنداني نداريم و دراين مدت مي‌توانيم از ذخاير چاه‌هاي جديد و فعال کردن آنها استفاده کنيم. حسيني درخصوص ميادين مشترک با قطر و عراق و استفاده از ظرفيت اين ميادين گفت: به گفته مدير پروژه غرب کارون روزانه 340 هزار بشکه نفت از اين ميدان توليد مي‌شود و اين ظرفيت از توليد عراق بسيار بيشتر است همچنين گفته شده که قرار است به توليد روزانه 530 هزار بشکه در آينده بسيار نزديک برسد همچنين در ميدان پارس جنوبي که با قطري‌ها ميادين مشترک داريم بر اين ادعا هستند که قراردادي بسته‌اند که بعيد مي‌دانم چنين اتفاقي رخ داده باشد، چراکه نياز به تکنولوژي قوي دارد اما بايد گفت که در اين ميدان از قطري‌ها عقب‌تر هستيم و اگر تحريم‌ها برداشته شود امکان فعاليت بيشتر براي حضور شرکت‌هاي ديگر دراين ميدان فراهم مي‌شود.
تفاوت آماري
وزير نفت اخيرا ميزان توليد نفت را 3 ميليون و 800 هزار بشکه در روز عنوان کرده و تاکيد کرده حجم توليد به پيش از تحريم‌ها رسيده است موضوعي که کارشناسان اين اظهارات جواد اوجي را چندان با واقعيت منطبق ندانسته و حجم توليدات نفتي ايران را در خوش بينانه‌ترين حالت بين 3 تا 5/3 ميليون بشکه در روز برآورد مي‌کنند. در اين رابطه وزير نفت درخصوص ظرفيت توليد نفت خام ايران مي‌گويد: ظرفيت کنوني توليد نفت به پيش از تحريم‌ها و به بيش از سه ميليون و 800 هزار بشکه در روز رسيده است و با انجام اقدام‌هاي مؤثر در ميدان‌هاي نفتي خشکي و دريايي، حفاري چاه‌هاي جديد، تعمير چاه‌ها و تعميرات، بازسازي و نوسازي تأسيسات، مراکز جمع‌آوري نفت، ظرفيت کنوني توليد نفت به پيش از تحريم‌ها يعني به رقم روزانه بيش از سه ميليون و 800 هزار بشکه نفت رسيده است و در عملکرد اين مقدار توليد مشکلي نداريم همچنين در بخش گاز با اقدام‌هاي خوبي که در شرکت‌هاي ملي نفت و گاز ايران در فصل زمستان انجام شد بالاترين رقم برداشت گاز از ميدان مشترک پارس جنوبي به مقدار 705 ميليون مترمکعب در روز رقم خورد.
جواد اوجي در ادامه افزود: ظرفيت صادرات نفت به‌ويژه ميعانات گازي سال گذشته پايين‌تر از ميزان فعلي بود و اما با تلاش همکاران در اين بخش توانستيم امسال به ارقام بالاتري در زمينه صادرات نفت خام، ميعانات گازي و ديگر فرآورده‌هاي نفتي و محصولات پتروشيمي دست يابيم همچنين افزايش روزانه 32 هزار بشکه‌اي نسبت به رقم تعيين شده براي ماه گذشته ميلادي در نظر گرفته شد و همه اعضا با اين تصميم موافقت کردند و مقرر شد اعضاي اوپک‌پلاس به دقت شرايط بازار جهاني نفت را رصد کنند و وقوع تنش‌هاي سياسي و امنيتي که در مناطق نفت‌خيز جهان رخ داد سبب افزايش نگراني شد اما افزايش قيمت‌هاي نفت از سوي کارشناسان اوپک‌پلاس رصد مي‌شود. او بيان کرد: با توجه به دغدغه‌هاي تأمين گاز براي شمال‌شرق کشور در هشت ماه فصل گرم امکان ذخيره‌سازي داريم که روزانه بيش از 20 ميليون مترمکعب در مخزن شوريجه گاز تزريق مي‌شود که در چهار ماه فصل سرد روزانه 40 ميليون مترمکعب گاز برداشت مي‌شود و اين براي پشتيباني شبکه گاز در بخش شمال و شمال‌شرق کشور به‌ويژه استان‌هاي خراسان رضوي، مرکزي، جنوبي و شمالي خواهد بود و توربوکمپرسورهاي 330 بار توسط شرکت‌هاي دانش‌بنيان در کشور طراحي و ساخته شد.
تغيير توافق سياسي به توافق اقتصادي پايدار
به عقيده بسياري از کارشناسان تصويرکلي بازار نفت و گاز نشان مي‌دهد که ايران حالا دست بالا را در مذاکرات دارد، چراکه در حال حاضر نياز به منابع انرژي ايران در بيشترين سطح احساس مي‌شود اين درحالي است که بازار نفت جهاني مسير صعودي در پيش گرفته و قيمت نفت به بيشترين سطح از سال 2008 رسيده و براي اولين‌بار قيمت بنزين در آمريکا از 5 دلار در هر گالن عبور کرده است و همين مساله به تورم در جهان دامن زده است. براي مقابله با بحران موجود چندي پيش دفتر رياست‌جمهوري فرانسه با انتشار بيانيه‌اي خواستار بازگشت نفت ايران و ونزوئلا به بازارجهاني شد از طرفي ماکرون با بايدن در حاشيه نشست گروه 7 دراين خصوص صحبت و به او اعلام کرده که به افزايش توليد امارات و عربستان دل نبندد.
البته بررسي‌ها نشان مي‌دهد که هيچ کشوري به اندازه ايران توان افزايش عرضه نفت و متعادل کردن بازار در بازه زماني 6 ماهه و تا رسيدن به فصل سرما در اروپا را ندارد، چراکه عربستان، امارات، ايران و ونزوئلا تنها گزينه‌هاي آمريکا براي افزايش عرضه نفت هستند و اين کشورها تنها ظرفيت خالي براي افزايش توليد دارند که دراين ميان بنا به گفته وزير نفت کشورمان، توليد طلاي سياه در ايران بيش از3 ميليون بشکه در روز است اين در حالي است که در سال 2020 ميزان توليد تا کمتر از 2 ميليون بشکه در روز کاهش يافته بود و با وجود رشد توليد در ماه‌هاي اخير هنوز بخش زيادي از ظرفيت توليد نفت ايران به بهره‌برداري نمي‌رسد بنابراين ايران مي‌تواند با استفاده از اين فرصت نه تنها از زير بار تحريم‌ها خارج شود بلکه مي‌تواند برجام به عنوان يک توافق سياسي را به يک توافق اقتصادي و پايدار ارتقا دهد؛ موضوعي که پيش‌تر کارشناسان درمورد آن تاکيد کرده بودند و بر اين باور هستند که اگر توافق با غرب به يک توافق اقتصادي ارتقا يابد منافع آن مي‌تواند بلندمدت‌تر از برجام باشد به اين ترتيب که به جاي گرفتن تضمين سياسي براي باقي ماندن طرف آمريکايي در توافق با ايران مي‌توان يکي از بندهاي توافق را جذب مقدار مشخصي سرمايه در بازه زماني معيني در نظر گرفت.
بنابراين اگر در شرايط کنوني ايران بتواند با غرب به توافق برسد نه تنها مي‌تواند به شکل مطلوبي به بازار نفت بازگردد بلکه مي‌تواند توافق‌هايي با شرکت‌هاي خارجي براي افزايش توليد نفت و گاز منعقد کند و به اين ترتيب مي‌تواند بقاي توافق با غرب را تضمين کند البته به عقيده کارشناسان دست بالاداشتن ايران به چند دليل موقتي است اول آنکه تاريخ نشان داده که داشتن دست بالا مي‌تواند يک فرصت زودگذر باشد دوم اينکه اين باور منطقي نيست که به دليل کمبود نفت و گاز غرب به هر بهايي حاضر به مذاکره با ايران هستند همان‌طور که حالا با وجود فشارهاي زياد قيمت بنزين و انرژي حاضر به سازش با روسيه نيستند همين حالا در شرايطي که اروپا هر روز بيشتر از قبل نگران قيمت‌هاي بالاي انرژي و قطع گاز روسيه در زمستان مي‌شود حاضر نيست چوب تحريم را از سر اين کشور بردارد، چراکه تعرض روسيه به خاک اوکراين تهديدي بزرگ‌تري نسبت به قيمت بالاي انرژي براي اروپا است سوم اينکه با فرض اينکه ميزان صادرات نفت ايران در حال حاضر يک ميليون بشکه در روز است، هر روز تحريم به معناي محروم ماندن از 150 ميليون دلار درآمد فروش نفت است.