سیاست امنیتی و دفاعی مشترک اتحادیه اروپا

مردم دانمارک به‌تازگی با شرکت در همه پرسی به پیوستن به «سیاست امنیت مشترک و دفاع اروپا» رای مثبت دادند. اما این برنامه چیست؟

سیاست امنیتی و دفاعی مشترک اتحادیه اروپا (سی‌اس.دی.پی) امکان اعزام نیروی نظامی و غیر نظامی و ماموریت‌ها و عملیات‌های برون مرزی را در چارچوب اتحادیه اروپا و به طور مشترک میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا ممکن می‌سازد. ابعاد این اختیارات در چارچوب معاهدات اتحادیه اروپا تعریف شده است. در چارچوب این سیاست مشترک برنامه‌هایی نظیر اقدامات پیشگیرانه در راستای ترویج صلح و جلوگیری از منازعات احتمالی، صلح‌بانی، مدیریت بحران، برنامه‌های خلع سلاح مشترک و مشاوره نظامی و همچنین همیاری در برنامه‌های بشردوستانه، امداد، ترویج صلح و پایداری در مناطق بحرانی و در فضای پسا بحران صورت می‌پذیرد.

اولین ماموریت‌ در چارچوب این سیاست مشترک در سال ۲۰۰۳ انجام پذیرفت. ماموریتی در قالب صلح‌بانی و عملیات نظامی در بوسنی و هرزگوین و مقدونیه شمالی بود. از آن زمان تا امروز اتحادیه اروپا ۳۷ عملیات و برنامه را در سه قاره بر پایه این سیاست مشترک به اجرا گذاشته است. در حال حاضر ۱۸ عملیات در جریان است که ۱۱ عملیات غیر نظامی و ۷ عملیات نظامی است.

در حال حاضر نزدیک به ۴۰۰۰ زن و مرد اروپایی در این عملیات‌ها در خاک اروپا و همچنین همسایگی اتحادیه اروپا نظیر آفریقا، غرب بالکان، شرق اروپا و خاورمیانه مشغول به کار هستند. این نیرو متشکل از نیروهای نظامی و غیر نظامی است که تحت فرماندهی ساختار سیاست امنیتی و دفاعی مشترک اتحادیه اروپا مشغول به کار هستند. اهداف این نیروها بر پایه نیازهای منطقه عملیاتی‌شان و در راستای تقویت ثبات در کشورهای همسایه و متعاقبا تامین امنیت در اتحادیه اروپا برنامه ریزی شده است.

سیاست‌گذاران این برنامه معتقد‌ند آنچه ورای مرزهای اتحادیه رخ می‌دهد مستقیما بر امنیت شهروندان اروپایی تاثیرگذار است. سیاست‌گذاران اروپایی معتقد‌ند که برنامه‌ها و عملیات‌های سی.دی.پی.ای (سیاست امنیتی و دفاعی مشترک اتحادیه اروپا) ابزاری منحصر به فرد برای تامین امنیت بین الملل و داخلی اروپا است. این چارچوب مشترک از بروز منازعات جلوگیری کرده، توانایی‌های امنیتی کشورهای عضو را ارتقا بخشیده و حافظ امنیت اتحادیه اروپا و شهروندانش خواهد بود.

عملیات‌ و برنامه‌های اتحادیه اروپا در چارچوب این برنامه راهبردی مشترک، معمولا بر اساس درخواست کشور طرف همکاری یا بر پایه قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و با رعایت کامل قوانین بین المللی طراحی و اجرا می‌شوند. این تصمیمات بر پایه منافع امنیتی اتحادیه اروپا، برنامه‌های راهبردی کلان و منطقه‌ای اتحادیه شکل می‌گیرند و از لحاظ مکانیسم اجرایی با دقت به نیازهای محلی و راهکار مورد نیاز بر اساس موضوع طراحی می‌شوند.

روند تصمیم‌گیری و اقدام در هر موردی که اتحادیه اروپا نیاز به مداخله و همیاری را لازم بداند بر اساس تایید کشورهای عضو در شورای اتحادیه اروپا صورت می‌گیرد و برنامه‌ریزی اجرایی بر اساس روند مدیریت بحران اتحادیه صورت می‌پذیرد.

نیازهای کلی در هر عملیات و برنامه اجرایی، نیروها، اعم از نظامی و غیرنظامی همگی توسط کشورهای عضو تامین می‌شود.

ساختار فرماندهی در طول عملیات‌ نظامی و برنامه‌های اجرایی غیرنظامی تحت نظارت و فرماندهی کمیته سیاسی و امنیتی اتحادیه که تمام کشورها در آن عضو هستند انجام می‌شود. این عملیات‌ مستقیما زیر نظر شورای اروپا و نماینده ارشد اتحادیه در روابط خارجه و سیاست‌های امنیتی اتحادیه اروپا اداره می‌شوند.

هر عملیات به طور جداگانه‌ تحت ساختار فرماندهی مختص و تعریف شده مجزا قرار دارد تا از امنیت و بازدهی لازم اطمینان حاصل شود.

برای برنامه‌های نظامی با اهداف خاص (نظیر عملیات «ایرینی» که وظیفه اجرای تحریم‌های تسلیحاتی لیبی را از ۲۱ مارس ۲۰۲۰ تاکنون به عهده دارد) یک مقر فرماندهی مشخص توسط کشوری که مدیریت اجرایی را به عهده دارد ارائه می‌شود.

همچنین اتحادیه اروپا در صورت نیاز می‌تواند یا بر پایه توافقنامه برلین پلاس در این موارد با ناتو همکاری کند (نظیر آنچه در بوسنی و هرزگوین شاهد بودیم) و یا مرکز عملیات (نظامی) اتحادیه اروپا را فعال سازی کند.

آموزش‌های نظامی نظیر آنچه در جمهوری آفریقای مرکزی، مالی و سومالی به اجرا گذاشته شد مستقیما تحت فرماندهی ساختار برنامه ریزی و عملیات نظامی (ام.پی.سی.سی) در سرویس اقدام خارجی اروپا (سرویس دیپلماتیک و وزارت ترکیب شده خارجه و دفاع اتحادیه اروپا- ای.ای.اِی.اس) صورت می‌گیرد تا از هماهنگی لازم میان دو بخش نظامی و غیرنظامی مشغول در عملیات اطمینان حاصل شود.

تمامی عملیات‌ غیرنظامی تحت نظارت بخش برنامه‌ریزی و اقدامات غیرنظامی (سی.پی.سی.سی) سرویس اقدام خارجه طراحی و اجرا می‌شوند.

بودجه این عملیات‌ و اقدامات از محل بودجه سیاست خارجی و امنیت مشترک اتحادیه اروپا (سی.اف.اس.پی) تامین می‌شود.

اما بر طبق قوانین مخارج مشترک عملیات‌ نظامی نمی‌تواند از بودجه جاری اتحادیه اروپا تامین شود و توسط اعضای اتحادیه به طور جداگانه و از طریق آنچه مکانیسم آتن نامیده میشود تامین می‌شود.

مکانیسم آتن جهت تامین مالی هزینه‌های مشترک مربوط به عملیات نظامی اتحادیه اروپا تحت برنامه سیاست مشترک امنیتی و دفاعی اتحادیه اروپا (سی.اس.دی.پی) طراحی شده است.