وضعیت بازار محصولات کشاوزری متشنج است. صادرات غلات از روسیه و اوکراین به دلیل جنگ متوقف شده است. تأثیر آن روی تأمین غلات در اتحادیه اروپا و بهای محصولات تولید شده با آن چیست؟
تحولات اخیر اوکراین و تأثیر آن بر بازار غلات، می‌تواند پیامدهای سنگینی برای تأمین مواد خوراکی مورد نیاز در کشورهایی چون مصر و سودان به همراه داشته باشد. روسیه و اوکراین مشهور به انبار غله اروپا و صادرکننده غلات به بسیاری از کشورها هستند. بخش اعظم این صادرات از طریق دریای سیاه صورت می‌گیرد که اکنون با توجه به حمله روسیه به اوکراین، این راه به عنوان یکی از مهم‌ترین مسیرهای بین‌المللی تجارت غلات مسدود شده است.
برپایه اطلاعات شرکت آلمانی "بی‌وا" (Baywa)، بزرگ‌ترین شرکت آلمانی در حوزه تجارت محصولات کشاورزی، صادرات گندم از اوکراین و روسیه از طریق دریای سیاه تا حد زیادی متوقف شده است. این شرکت می‌گوید هیچ صادراتی از بنادر اوکراین صورت نمی‌گیرد. از سوی دیگر هرچند هنوز فعالیت‌های صادراتی از مبدأ روسیه وجود دارد، اما این صادرات به گفته "بی‌وا" بسیار محدودند.
گندم صادراتی روسیه و اوکراین از طریق دریای سیاه، ۳۰ درصد از تقاضای جهانی را پوشش می‌دهد.
روسیه اخیرا با اعلام اینکه صادرات گندم، جو، چاودار و سایر غلات را محدود می‌کند، شوک بزرگی به بازار کشاورزی وارد کرد.
دلیل این تصمیم از سوی روسیه، اطمینان از تأمین نیاز داخلی و جلوگیری از افزایش قیمت برای تولیدکننده و مصرف‌کننده اعلام شده است. در پی این اعلام، کمیسیون اتحادیه اروپا تأکید کرد که خطری فوری امنیت غدایی این اتحادیه را تهدید نمی‌کند.
کاهش صادرات از روسیه بیش از همه شامل کشورهای جنوب اروپا می‌شود. بر پایه اطلاعات سازمان ملل در سال ۲۰۲۰، چهل درصد از گندم مصرفی در مصر، ترکیه، آذربایجان و سودان از روسیه بوده است.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در همین باره گفته بود: «باید هر چه در توان داریم به کار بندیم تا از توفان قحطی و فروپاشی سیستم تغدیه جهانی جلوگیری کنیم.»
حذف صادرات اوکراین؛ ۲۰ تا ۲۵ میلیون تن گندم در سال
کارشناسان تجارت محصولات کشاورزی در آلمان معتقدند که محدودیت‌های اعلام شده از سوی روسیه در حوزه صادرات غلات، بیشتر کشورهای همسایه روسیه در محدوده اوراسیا را شامل می‌شود.
به گفته این کارشناسان، اساسا در چارچوب سهمیه‌ای مشخص در روسیه، باید مجوزهای صادراتی ثبت شوند.
ایمرتس، یکی از مدیران بی‌وا تأکید می‌کند: «به همین دلیل به نظر می‌رسد همچنان در این سیستم می‌توان به صادرات ادامه داد. این به این معناست که اثرات ملموس و مشخص بر روی بازار هم قابل کنترل است.»
به گفته بی‌وا، در حال حاضر آنچه نگران‌کننده‌تر به نظر می‌رسد پیامدهای مستقیم حمله روسیه برای بخش کشاورزی اوکراین است.
روسیه در سال ۸۰ میلیون تن گندم تولید و ۳۰ میلیون تن از آن را صادر می‌کند.
صادرات گندم از اوکراین در سال ۲۰ تا ۲۵ میلیون تن است.
در سایه جنگی که معلوم نیست تا کی ادامه خواهد داشت، وضعیت بخش کشاورزی اوکراین هم در سال جاری نامشخص است. مدیر بی‌وا معتقد است که تولیدات کشاورزی در اوکراین بیشتر در خطرند و می‌گوید: «در اوکراین، گندم در پاییز کشت شده و اکنون زمان کوددهی زمین‌های تحت کشت است. ذرت هنوز کشت نشده و اگر نتوان آن را کاشت مسلما برداشتی هم وجود نخواهد داشت.»
جنگ باعث افزایش بهای غلات در هفته‌های گذشته در سراسر جهان شده است.
خطر کمبود در کمین مصرف‌کنندگان در اتحادیه اروپا؟
کارشناسان می‌گویند از آنجا که حجم گندم تولید شده شده در اتحادیه اروپا بیش از نیاز شهروندان این اتحادیه است، نگرانی بابت کمبود گندم در این اتحادیه وجود ندارد. اتحادیه اروپا سالانه حدود ۳۰ میلیون تن گندم صادر می‌کند.
اما این مسئله شامل حال همه انواع غلات نمی‌شود. برای مثال کشوری مانند آلمان به واردات ذرت وابسته است و غلات ارزان قیمت‌تر را از روسیه به ویژه به منظور تغذیه دام وارد می‌کند.
واکنش اتحادیه مرکزی نانوایان در آلمان هم نسبت به تهدیدهای روسیه بدون هیجان و آرام است. چرا که به گفته کارشناسان این حوزه، توقف صادرات از سوی روسیه در ابتدا تأثیر مستقیمی بر بازار آلمان و اتحادیه اروپا نخواهد داشت. چرا که این اتحادیه در مورد برخی غلات در وضعیت خودکفایی تا حتی بیش از صد در صد قرار دارد.
این اتحادیه اما همزمان تأکید کرده است: «البته بحران جاری و توقف صادرات در کوتاه مدت بهای غلات را افزایش خواهد داد و به تغییراتی در مسیر و زنجیره تأمین این مواد منجر خواهد شد و به این ترتیب قیمت‌های جهانی، قیمت‌ها در آلمان را هم تغییر خواهند داد.»