جوزپ بورل، هماهنگکننده برجام دیروز در توییتی از توقف مذاکرات احیای برجام در وین «به‌دلیل عوامل خارجی» خبر داد.
همزمان «ایرنا» خبرگزاری رسمی دولت جمهوری اسلامی به نقل از یک منبع آگاه گزارش داد که وقفه اعلام‌شده در مذاکرات به پیشنهاد هماهنگکننده برجام انجام می‌شود و طرفها در نظر دارند بعد از این وقفه، مذاکرات را ادامه دهند. خبرگزاری فارس هم در گزارشی نوشت که طرفها بعد از این وقفه تصمیم دارند روند مذاکرات را ادامه دهند و در همین زمینه نیز رایزنیها به صورت فعال از پایتختها ادامه خواهد یافت.
همزمان با سکوت خبری مرتبط با گفت‌‌‌و‌‌‌گو‌‌‌های هستهای وین، طرف‌های برجامی از نیاز به وقفه در مذاکرات سخن گفته‌اند. یک منبع نزدیک به تیم هستهای ایران اما در رابطه با انتشار خبر وقفه یا «مکث» در مذاکرات به «ایرنا» گفت که همچنان معتقد است عدم‌تصمیم‌گیری و درخواست‌‌‌های جدید آمریکا، روند جمعبندی مذاکرات را با چالش روبه‌‌‌رو کرده است.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران هم در این باره گفت: ««وقفه اعلام شده در مذاکرات وین می‌تواند زمینه‌‌‌ساز حل موضوعات باقیمانده و بازگشت نهایی باشد.» در همین خصوص خبرنگار فارس مطلع شد که این وقفه اعلام شده به پیشنهاد هماهنگ کننده گفتوگوها صورت می‌گیرد و طرفها بعد از این وقفه هم تصمیم دارند روند مذاکرات را ادامه دهند و در همین زمینه نیز رایزنیها به صورت فعال از پایتختها ادامه خواهد یافت. همزمان و در ادامه مواضع جدید مسکو در مذاکرات احیای برجام، رئیسجمهوری روسیه اعلام کرد که واشنگتن با وجود اعمال تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران و ونزوئلا، اکنون برای حل مشکلات خود با این دو کشور تلاش می‌کند و حاضر به توافق به هر قیمتی (با ایران) است. اشاره پوتین به افزایش قیمت نفت و مساله واردات احتمالی نفت ایران و ونزوئلا از سوی آمریکا به خاطر جنگ اوکراین است.
نیاز به وقفه در مذاکرات
همزمان با این تحولات، مسوول روابط خارجی اتحادیه اروپا در توییتی اعلام کرد که به دلیل «عوامل خارجی»، مذاکرات وین به یک وقفه نیاز دارد. به گزارش «ایرنا»، جوزپ بورل روز جمعه ۲۰ اسفند در ادامه توییت خود نوشت: متن نهایی اساسا آماده و روی میز است. هماهنگکننده اروپایی مذاکرات برجام تاکید کرد که به همراه همکارانش در تماس با همه اعضای برجام و آمریکا خواهد بود تا توافق نهایی شود. پیش‌تر وزیر خارجه ایران در گفت‌وگوی تلفنی با جوزپ بورل تاکید کرد که اگر واقع بینی بر رفتار همه طرفها حاکم باشد، همچنان به نقطه وصول توافق خوب و قوی نزدیک هستیم.
شماری از کارشناسان استفاده از عبارت «عوامل خارجی» در وقفه در مذاکرات را به شرط روسیه برای تضمین کتبی از وزیر خارجه آمریکا مرتبط دانسته‌‌‌اند. سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امورخارجه ایران نیز در واکنش به اعلام تنفس در مذاکرات وین در توییتی نوشت: وقفه اعلام شده در مذاکرات وین می‌تواند زمینه‌‌‌ساز حل موضوعات باقیمانده و بازگشت نهایی باشد. وی افزود: دستیابی به موفقیت در گفتوگوها تمرکز اصلی همه طرفها خواهد بود. هیچ عامل خارجی‌‌‌ای بر اراده مشترک ما برای حرکت به سمت یک توافق جمعی اثر نخواهد گذاشت.
موضع نماینده روسیه
بعد از اعلام ایجاد وقفه در مذاکرات وین، نماینده روسیه در مذاکرات به خبرنگاران گفت: اطلاعی از وجود هیچ بن‌‌‌بستی ندارم و تماس‌‌‌ها ادامه می‌‌‌یابد. به گزارش خبرگزاری فارس، «میخائیل اولیانوف» روز جمعه در جمع خبرنگاران ضمن بیان اینکه اطلاعی از وجود بن‌‌‌بست در مذاکرات ندارد، افزود: تماس‌‌‌ها ادامه می‌‌‌یابد. او در ادامه گفت که «نهایی شدن توافق تنها به روسیه بستگی ندارد و بازیگران دیگری هستند که به زمان بیشتری نیاز دارند و نگرانی‌های بیشتری دارند... [موضوعات باقیمانده] هیچ ارتباطی با روسیه ندارد.» اولیانوف در پاسخ به این پرسش که این وقفه چقدر طول خواهد کشید گفت: می‌توانم بگویم که ما خواستار به نتیجه رسیدن مذاکرات در زودترین زمان ممکن هستیم و نهایت تلاش خود را می‌‌‌کنیم.
در حالی که جوزپ بورل از ضرورت وقفه در مذاکرات وین به دلیل عامل خارجی سخن گفت، خبرنگار فارس مطلع شد که این وقفه به معنای توقف در مذاکرات نیست و رایزنیها کماکان از پایتختها ادامه خواهد داشت. خبرنگار اعزامی «ایرنا» به وین هم در این خصوص در توییتی نوشت: در حالی که مذاکرهکننده ارشد روسیه در حال ملاقات با مورا، هماهنگکننده مذاکرات است، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در توییتی اعلام کرد که «به دلیل عوامل خارجی» در مذاکرات وین وقفه ایجاد خواهد شد، که به نظر می‌رسد اشاره ضمنی به تقاضای اخیر روسیه در مذاکرات داشته باشد.
با این حال منبع نزدیک به تیم مذاکرات ایران با بیان اینکه عدم‌تصمیم‌گیری و درخواست‌‌‌های جدید آمریکا روند جمعبندی مذاکرات را با چالش روبه‌‌‌رو کرد، گفت: پیش‌بینی می‌شود پس از توقف مذاکرات، رایزنیها برای حل مسائل باقیمانده ادامه یابد.
این منبع آگاه افزود: پیش از شروع این دور از مذاکرات و بعد از بازگشت باقری به تهران، هیات مذاکرهکننده ایران مواضع و دیدگاه‌‌‌های خود در مورد آخرین جزئیات متن را به طرف مقابل اعلام کرده و در صورتی که از سوی طرف مقابل تصمیم‌‌‌‌های مقتضی اتخاذ شود، توافق در دسترس است. ایران جمعبندی نهایی خود را پیرامون مذاکرات انجام و آن را به طرف مقابل ارائه داده است و انجام توافق در گرو تصمیم طرف‌های مقابل و به‌ویژه آمریکاست.
این منبع آگاه تاکید کرد: آمریکا با پاسخ‌‌‌های خود با طرح مسائل جدید، چالش‌هایی را در مرحله نهایی مذاکرات ایجاد کرده است. وی ادامه داد: در این بین برخی مسائل مانند موضوعات فی‌‌‌ما‌‌‌بین روسیه و آمریکا نیز وجود دارد که البته به مساله مذاکرات ایران با کشورهای ۱+۴در وین بی‌‌‌ارتباط خواهد بود و مساله‌ای است که لازم است آمریکا و روسیه آن را میان خود حل کنند. همزمان سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم با بیان اینکه مسائل دشوار کمی در مذاکرات وین باقی مانده است از مشارکت‌‌‌کنندگان در مذاکرات خواست روی حل‌‌‌وفصل مشکلات نهایی جهت حصول توافق تمرکز کنند.
در ادامه انریکه مورا هماهنگکننده اتحادیه اروپا در مذاکرات وین نسبت به ازسرگیری سریع گفتوگوها ابراز امیدواری کرد. نماینده چین در مذاکرات وین نیز نسبت به ازسرگیری مذاکرات در عرض دو روز آینده ابراز امیدواری کرد.
موضع پوتین
از سوی دیگر، «ولادیمیر پوتین» رئیسجمهوری روسیه روز پنج‌شنبه ۱۹ اسفند در سخنانی اعلام کرد واشنگتن با وجود اعمال تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران و ونزوئلا، اکنون برای حل مشکلات خود با این دو کشور تلاش می‌کند. به گزارش «ایسنا»، پوتین با بیان اینکه آمریکا به خاطر بحران انرژی، حاضر به توافق با ایران به هر قیمتی است، افزود: آنها حاضرند با ایران و ونزوئلا به صلح برسند و فورا تمام اسناد را امضا کنند.
رئیسجمهوری روسیه تاکید کرد: صادرات نفت روسیه به آمریکا بیشتر از ۲درصد صادرات ما نیست. پوتین با بیان اینکه ما به تامین انرژی اروپا بر اساس توافقات ادامه می‌‌‌دهیم، افزود: من به کشورهای غیردوست می‌‌‌گویم که ما به تعهدات خود در زمینه انرژی پایبند هستیم. او همچنین تحریم‌ها علیه روسیه را غیرقانونی خواند و تصریح کرد: کشورهای غربی مردم خود را فریب می‌دهند. غرب در تلاش است تا ما را مسوول افزایش قیمت انرژی بداند.
اظهارات پوتین در شرایطی مطرح می‌شود که سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه هفته گذشته با موضع‌گیری خود درباره لزوم اخذ تضمین، از موضع جدید مسکو در مذاکرات احیای برجام رونمایی کرد. لاوروف روز یکشنبه ۱۴ اسفند گفت: باتوجه به اینکه تحریم‌های شدید غرب در مورد ایران هنوز تمام نشده است و با توجه به اینکه واشنگتن در این مساله نقش اصلی دارد، از دولت آمریکا خواستیم در سطح وزیر خارجه تضمین کتبی بدهد که در روند کنونی برجام (امضای سند برای اجرای آن) حقوق ما در سرمایه‌گذاری‌‌‌ها و همکاری‌‌‌های اقتصادی با ایران ضایع نمی‌شود. لاوروف با اعلام اینکه تحریم‌ها علیه روسیه به «مشکلی» برای احیای برجام تبدیل شده‌‌‌اند، رسما مذاکرات احیای برجام را به جنگ اوکراین مرتبط کرد.
این موضع‌گیری به سرعت با واکنش‌های گسترده مواجه شد. وزیر امور خارجه آمریکا در واکنش به این سخنان گفت: تحریم‌های اعمالی علیه روسیه هیچ ارتباطی با توافق هستهای با ایران و چشم‌‌‌انداز بازگشت به آن ندارد. فرانسه نیز درباره این موضوع واکنش نشان داد و گفت که مسکو باج‌‌‌خواهی نکند.
سه کشور اروپایی عضو برجام هم روز سه‌‌‌‌‌‌‌‌‌شنبه ۱۷ اسفند در بیانیه مشترکی در جلسه هیات‌‌‌رئیسه (شورای حکام) آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به روسیه هشدار دادند که «افزودن شروط جدید، دستیابی به یک توافق در مورد بحران هستهای ایران را دشوارتر خواهد کرد.» دوشنبه ۱۶ اسفند یک روز پیش از صدور این بیانیه مشترک، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با اشاره به نقش سازنده روسیه در مذاکرات گفت اظهارات آقای لاوروف را در رسانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها دیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم و منتظر هستیم که از طریق مجاری دیپلماتیک جزئیات آن را بشنویم. با این حال، سفیر روسیه در ایران گفت: سوءتفاهمی در این خصوص پیش آمده است، که توضیحات لازم را از طریق منابع دیپلماتیک به طرف ایرانی خواهیم داد.
میخائیل اولیانوف، نماینده ارشد روسیه در مذاکرات وین دیگر مقام روس بود که ادعای تلاش برای گروکشی در مذاکرات برجام را با شوخی و کنایه تکذیب کرد و نوشت: «مخالفان برجام چه در ایالات‌متحده و چه در ایران به طور هماهنگ (که بسیار تکان دهنده است) با این ادعا که روسیه بر مذاکرات وین تسلط دارد، اطلاعات نادرست منتشر می‌کنند. این بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌پایه و اساس است.»