همشهری: خبرهای امیدوارکننده‌ای از وین می‌رسد؛ مرتضی افقه، کارشناس حوزه اقتصاد، می‌گوید به دلیل ساختارهای ضد تولید و ضد توسعه حاکم در کشور امید چندانی به اینکه وضعیت به سرعت بهتر شود، نیست، اما اگر تحریم‌ها برداشته نشود وضعیت بسیار بدتر و وخیم می‌شود.
خیابان‌های شهر، پاساژها، مراکز خرید و مردم مدت‌هاست که حال و هوای روزهای آخر سال را ندارند. اغلب مردم برای خالی نبودن عریضه چرخی در خیابان‌ها و مغازه‌ها می‌زنند اما متعجب از قیمت‌ها و ناراحت از اینکه توان خرید لباسی حتی برای بچه کوچکشان را ندارند، دست از پا درازتر راهی خانه می‌شوند. مغازه‌دارها و اصحاب حِرف نیز وضعیتی بهتر از مردم ندارند. شرایط اقتصادی چند سال اخیر مردم را به اولویت‌بندی در نیازها بر اساس قدرت خریدشان وادار کرده است، مردمی که مدام در حال از دست دادن چیزی و امکانی در سبد خانوار خود هستند، حال و هوای عید ندارند! عید برای بسیاری از مردم که دیگر نمی‌توانند برای خوب کردن حال خود یا عزیزانشان به سراغ گزینه خرید کردن بروند، چیزی جز نوستالژی نیست.
«مرتضی افقه»، کارشناس حوزه اقتصاد، در گفت‌وگو با همشهری آنلاین، پیامدهای کاهش قدرت خرید مردم و اثر توافق احتمالی وین بر وضعیت اقتصاد را بررسی می‌کند.
تحریم‌ها، دلیل کاهش قدرت خرید مردم است
افقه در ابتدا به روند کاهش قدرت خرید مردم اشاره کرده و می‌گوید: «قدرت خرید مردم و میزان نقدیندگی آنها در مقایسه با سال‌های گذشته کاهش یافته است، تحریم‌های بین‌المللی و اثرات آن بر اقتصاد و معیشت مردم یکی از دلایل اصلی کاهش قدرت خرید است. سیاست‌های اقتصادی که در دهه‌های پس از جنگ اعمال شد، چندان با توسعه و تولید همسو نبوده، این سیاست‌ها به گونه‌ای بوده که امکان استفاده موثر و کافی از ظرفیت‌ها و نیروی انسانی فراهم نشده است، این ضعف تاریخی سبب شد که اقتصادِ وابسته به نفت و واردات ما در برابر تحریم‌ها، شکننده و آسیب‌پذیر ظاهر شود.»
وی می‌افزاید: «در همین رابطه، شاهدیم که وضعیت معیشت مردم از جمله قدرت خرید آنها به شکل فزاینده و روزافزونی رو به بدتر شدن رفته و دولت‌ها نیز در بودجه‌ریزی که ابزار دولت برای اتخاذ سیاست‌های اقتصادی است، هرچه در توان داشته‌اند برای ممانعت از وخامت وضعیت اقتصادی مردم به کار بسته‌اند. برای جبران کسری بودجه نیز دولت‌های اخیر تا به الان از ابزارهای موجود مانند استقراض از بانک مرکزی، اوراق قرضه و فروش مازاد اموال دولت استفاده کرده و تقریبا امکان و راه‌حل دیگری باقی نمانده؛ بنابراین، در چند سال اخیر هر چه جلوتر آمدیم، وضعیت اقتصادی رو به وخامت رفته و قدرت خرید مردم نیز کاهش یافته است.»
گرفتاری در چرخه رکود
افقه در توضیح پیامدهای کاهش قدرت خرید مردم بر وضعیت بازار و گروه‌های مختلف اجتماعی می‌گوید: «کاهش قدرت خرید مردم اثری دو سویه داشته از یک طرف، مردم نمی‌توانند نیازهایی که سال‌ها بر اساس الگوی مصرف شکل گرفته را برآورده کنند، به همین دلیل تحت شدیدترین فشارها قرار گرفته‌اند؛ این فشار به نوبه خود تبعات فردی و اجتماعی دارد.گروه‌هایی که متاثر از وخامت اوضاع اقتصاد در سال‌های اخیر به زیر خط فقر سقوط کرده‌اند از حیث جسمی و به‌ویژه روحی وضعیت نگران‌کننده‌تری دارند.»
این تحلیل‌گر مسائل اقتصادی در توضیح سویه دوم پیامدهای اجتماعی کاهش قدرت خرید مردم می‌افزاید:«سویه دیگر این وضعیت این است که کاهش قدرت خرید به کاهش تقاضا در بازار منجر شده. کاهش تقاضا به این معنا است که تولیدکنندگان نمی‌توانند طبق روال پیشین کالاهای خود را به فروش برسانند و مجددا وارد چرخه تولید شوند. بروز این وضعیت به معنای رکود است. کاهش تولید به نوبه خود به کاهش حاشیه سود تولیدکننده و در ادامه تعدیل نیرو و اخراج کارگران منجر شده است.»
وضعیت بدتر نشود، موفقیت بزرگی است!
خبرهای امیدوارکننده‌ای درباره احتمال احیای توافق برجام به گوش می‌رسد. افقه درباره اثر این توافق احتمالی بر وضعیت اقتصاد به همشهری آنلاین می‌گوید: «به دلیل ساختارهای ضد تولید و ضد توسعه حاکم بر کشور، امید چندانی به اینکه وضعیت اقتصاد بهتر از وضع کنونی شود، نیست، اما از طرف دیگر اگر تحریم‌ها برداشته نشود وضع بسیار بدتر می‌شود و همین که با احیای برجام، وضع وخیم نشود موفقیت بزرگی است.
با این پیش‌فرض که اختلافات رفع شود و مذاکرات وین به ثمر برسد، اقدام مهم و فوری‌ای که باید همراستا با احیای برجام انجام شود عضویت ایران در اف‌ای‌تی‌اف است وگرنه با وجود موانع پیش روی مبادلات بین‌المللی بانکی و پولی باز دچار مشکل خواهیم شد. در مورد اثرات فوری احیای برجام می‌توان به آزاد شدن پول‌های بلوکه‌شده ایران در کشورهای دیگر اشاره کرد که البته با توجه به عمق مشکلات در بخش اقتصاد، این رقم‌ها ناچیز محسوب می‌شود و در زندگی مردم اثر چندان مشهودی نخواهد گذاشت. اما از آنجا که به دلیل جنگ روسیه و اوکراین، قیمت نفت افزایش یافته، در صورتی که مدیریت درستی اعمال شود و مسئولان از این فرصت تاریخی استفاده کنند می‌شود امیدوار بود که ظرف شش ماه تا یک سال دیگر اوضاع کمی بهتر از وضعیت الان شود.»