روز گذشته در پی تقاضای وزیر تحول دیجیتال اوکراین برای برخورداری کشورش از اینترنت ماهوارهای استارلینک، ایلان ماسک به سرعت پاسخی مثبت به او داد و محموله‌ای از تجهیزات مخصوص دریافت این اینترنت را به اوکراین فرستاد.
بشقاب‌های ارسال شده که «ترمینال» یا پایانه نام دارند شبیه آنتن‌های ماهواره خانگی هستند و می‌توانند با اتصال به ناوگان ماهوارهای در مدار پایین خدمات اینترنتی نسبتاً سریعی را با استانداردهای مسکونی ارائه دهند. با این حال سوال‌هایی درباره امنیت استفاده توسط کاربران و توانایی روسیه برای ایجاد اختلال در ان مطرح است.
اینترنت ماهوارهای می‌تواند در اوکراین فراگیر شود؟
بشقاب‌های دریافت خدمات اینترنتی استارلینک قیمتی حدود ۵۰۰ دلار دارند و ماهانه ۱۰۰ دلار هزینه خدمات آن است. هرچند هنوز مشخص نیست چه تعداد از آن‌ها قرار در اختیار اوکراین قرار خواهد گرفت، به نظر می‌رسد فعلا قیمت آن در درجه اول اهمیت قرار نداشته باشد.
این بشقاب‌ها باید در چند صد کیلومتری ایستگاه‌های زمینی باشند که با ماهواره‌های استارلینک ارتباط برقرار می‌کنند. چنین ایستگاه‌هایی در حال حاضر در داخل اوکراین وجود ندارند، اما در کشورهای همسایه آن هستند و در نتیجه مشکلی از این لحاظ برای ارائه خدمات به کاربران در اوکراین نیست.
در همین حال یک چالش پیش روی عملیاتی شدن اینترنت ماهوارهای نقل و انتقال تجهیزات آن است؛ راندن یک کامیون حمل بار پر از تجهیزات اینترنت ماهوارهای در یک منطقه جنگی کار لجستیکی آسانی نیست.
کارشناسان می‌گویند اینترنت ماهوارهای به صورت موقت و در شرایطی که زیرساخت‌های مخابراتی از بین رفته‌اند می‌تواند مفید واقع شود، با این وجود نمی‌توان در حال حاضر روی آن به عنوان جایگزینی برای اینترنت زمینی در مقیاس بزرگ حساب کرد.
استارلینک پیش از این موفقیت‌های محدودی در کمک به حفظ ارتباط اینترنتی در بحران‌های بشردوستانه داشته است اما این اولین باری است که در یک درگیری در چنین مقیاسی به کار گرفته می‌شود. مدتی قبل‌تر و پس از فوران آتشفشان و وقوع سونامی در نزدیکی جزیره تونگا که کابل‌های زیر دریا را قطع کرد، استارلینک ۵۰ ترمینال ماهوارهای را برای این کشور کوچک به صورت رایگان ارسال کرد. اما مورد اوکراین مسئله به مراتب بزرگ‌تر است.
تبدیل کاربران اینترنت ماهوارهای به هدفی برای نیروهای نظامی روسی؟
استفاده از اینترنت ماهوارهای در ظاهر امن است. با این حال بشقاب‌های آن به سهولت قابل ردیابی هستند.
مشکل از آنجا ناشی می‌شود که به هنگام استفاده از شبکه‌های تلویزیونی ماهوارهای کاربران هیچ داده‌ای ارسال نمی‌کنند و تنها دریافت کننده امواج در هوا هستند. به همین خاطر ردیابی آن‌ها امکان‌پذیر نیست. اما در اینترنت ماهوارهای کاربر به محض اتصال قابل ردیابی است چرا که علاوه بر دریافت داده، خود نیز اقدام به ارسال داده می‌کند.
جان اسکات ریلتون، محقق ارشد پروژه آزمایشگاه شهروندی دانشگاه تورنتو، در این خصوص می‌گوید: «اگر پوتین آسمان اوکراین را در اختیار داشته باشد، استفاده از اینترنت ماهوارهای کاربران را به اهدافی برای حملات هوایی تبدیل می‌کند.»
تجهیزات نظامی مخابراتی ماهوارهای، که از روشی مشابه اینترنت ماهوارهای استفاده می‌کنند، از گذشته وجود داشته‌اند و روسیه تجربه‌ای ده‌ها ساله در ردیابی و ضربه زدن به افراد از طریق هدف قرار دادن ارتباطات ماهوارهای آن‌ها را دارد.
آقای اسکات-ریلتون می‌گوید: «خطر این است که ارسال‌های ماهوارهای از زمین در اوکراین توسط ارتش روسیه هدف قرار بگیرد. این کشور قبلا از این تکنیک برای ضربات مرگبار در چچن و سوریه استفاده کرده است.»
از همین رو هرچند ممکن است ایده اینترنت ماهوارهای در درگیری‌ها فرشته نجات به نظر برسد، با این حال همزمان نقاط ضعف و آسیب‌پذیری خود را دارد و می‌تواند کاربر را به هدف ضربات مرگبار تبدیل کند.