آرمان‌ملی: طرح بنزین برای همه که به‌گفته طراحان آن با قصد توزیع عادلانه یارانه انرژی به تمام جامعه قرار است به‌صورت پایلوت در 2 جزیره کیش و قشم به اجرا گذاشته شود با وجود اعلام جزئیات طرح که قرار است به هر کدملی ماهانه 15 لیتر بنزین با قیمت 1500 تومانی تعلق بگیرد تا افراد فاقد خودرو نیز بتوانند با فروش بنزین خود از این یارانه پنهان بهره‌مند شوند، همچنان با اظهارنظرات زیادی همراه است به‌گونه‌ای که برخی از کارشناسان اساسا در شرایط کنونی اجرای این طرح به‌واسطه فراهم‌نبودن زیرساخت توزیع و نظام بانکی امکان‌پذیر ندانسته و معتقدند حتی در صورت اجرای زمینه شکل‌گیری بازار دلالی 80 میلیون نفری را فراهم می‌کند.
از سوی دیگر به‌گفته تحلیلگران فارغ از تبعاتی که می‌تواند این طرح در افزایش میزان مصرف سوخت و یا حتی قاچاق معکوس داشته باشد به‌نظر می‌رسد دولت بیش از هر موضوعی به برای تامین کسری بودجه خود به افزایش قیمت بنزین فکر می‌کند اما برای جلوگیری از تبعات آن در جامعه قصد دارند تا این افزایش به توجیه و به‌دست خود مردم صورت بگیرد، این در حالیست که اگرچه قیمت بنزین نیاز به اصلاح دارد اما لزوم این اصلاح در اکثر کالاها و خدمات محسوس بوده اما شرایط کنونی و آن هم در زمانیکه بر خلاف اقتصاد کشورهای توسعه یافته خودرو در ایران کالای سرمایه‌ای گران است و نرح حقوق و دستمزد مطابق با تورم نبوده و به کارمند و کار گر تحمیل می‌شود افزایش قیمت بنزین به بهانه اینکه با قیمت فوب خلیج‌فارس فاصله زیادی دارد و به آن نام یارانه می‌گذارند فاقد توجیه است.
دلالی 80 میلیونی
در این رابطه همایون صالحی؛ رئیس کانون جایگاه‌داران سوخت می‌گوید: این طرح بیش از یک‌سال است در کمیسیون انرژی مطرح است و بنا بر این بود که به هر کدملی ۲۰ لیتر سهمیه تخصیص یابد. با رد طرح تغییر سهمیه‌بندی در مجلس، دولت راسا اقدام به اجرای این طرح کرد البته در جزئیات آن تغییراتی لحاظ کرد که مهم‌ترین آن تغییر میزان سهمیه از ۲۰ به ۱۵ لیتر بود. او با بیان اینکه به‌نظر می‌رسد اجرای این طرح با مشکل همراه است، افزود: با توجه به اینکه کارت سوخت خودروها حذف می‌شود و از این به بعد ۸۰ میلیون نفر درگیر ماجرای سهمیه خواهند بود؛ با یک جمعیت بزرگی روبه‌رو خواهیم شد که قرار است وارد بازار بنزین برای خریدوفروش شوند.
از پیش مشخص است که این جمعیت و دلالی‌های صورت گرفته بر سر قیمت و معاملات بنزین چه تخلفات و پرونده‌هایی می‌تواند به‌دنبال داشته باشد. به‌گفته او مشکلات سامانه سوخت نیز مساله دیگری است که می‌تواند اجرای طرح را با مشکل مواجه کند. همین الان بیش از ۲۰ درصد جایگاه‌ها به‌دلیل مشکلات سامانه‌ای غیرفعال هستند. حال اگر با ۸۰ میلیون متقاضی خریدوفروش بنزین مواجه باشیم؛ سامانه سوخت چگونه پاسخ این تقاضا را خواهد داد.
منافع ثبات قیمت به همه می‌رسد
همچنین غلامحسین حسنتاش؛ کارشناس اقتصادی حوزه انرژی نیز در این رابطه بیان داشت: تاکنون هیچ طرح روشن و شفافی در خصوص تغییر سهمیه‌بندی بنزین منتشر نشده و فقط استناد کارشناسان به مصاحبه‌های مسئولان است، در صورتی‌که یک مساله مهم همین است که در مورد اقدامی که تاثیرات گسترده اقتصادی و اجتماعی دارد باید طرح روشنی منتشر شود و در معرض نقد و بررسی صاحبنظران قرار گرفته و آثار و تبعات آن به‌خوبی بررسی شود. وی درباره مزایا و معایب طرح گفت: در این حدی که این موضوع تاکنون مطرح شده، ممکن است پیشنهاددهندگان نیت خیری داشته‌اند، اما به‌نظر می‌رسد دولتمردان ابزاری پیدا کرده‌اند که به نوعی به‌دست خود مردم بنزین را گران کنند و این آثار تورمی خطرناکی خواهد داشت و اقتصاد را بیش از پیش دچار بحران خواهد کرد.
سابقه ذهنی و تجربه نشان داده که حکومت هرگز نخواسته با مساله انرژی و حل آن برخورد جامع و درستی داشته باشد و تنها هر زمان کفگیر به تهِ‌دیگ می‌خورد دنبال گران‌کردن حامل‌های انرژی و خصوصا بنزین می‌روند، سوابق سی و چند ساله این بحث نشان می‌دهد که برای توجیه افزایش قیمت بنزین مرتبا حرف‌هایی تکرار می‌شود که بهانه عدالت اجتماعی هم در این بین از همه جذاب‌تر است، چون جنبه پوپولیستی هم دارد. در چارچوب آنچه که مطرح شده مزایایی برای این طرح دیده نمی‌شود ولی معایب آن زیاد است و مهم‌ترین عیب آن تشدید همزمان رکود و تورم است. این کارشناس ارشد حوزه انرژی تصریح کرد: در ساختار تورمی دائما سطح عمومی قیمت‌ها بالا می‌رود و قیمت دلار افزایش می‌باید، سپس قیمت بنزین را با قیمت منطقه ای آن (فوب خلیج‌فارس) در نرخ دلار جدید مقایسه میکنند و اسم مابه‌التفاوت آن را یارانه می‌گذارند.
اکنون سوال این است که چرا نرخ دستمزد و حقوق کارمندان و بازنشستگان را نباید با نرخ تورم یا نرخ جدید دلار تطبیق بدهیم؟ چطور می‌شود دائما هزینه‌های مردم و خصوصا اقشار آسیب‌پذیر را زیاد کنیم اما درآمدهای آنها را متناسب زیاد نکنیم؟ وی ادامه داد: هرزمان بعد از افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و افزایش نرخ دلار این بحث مطرح می‌شود که آیا قیمت بنزین و دیگر حامل‌های انرژی را هم با این سطح جدید قیمت‌ها و نرخ ارز تطبیق بدهیم یا خیر، چرا تا به این حد این تصمیم سخت است؟ زیرا همه می‌دانند که این آثار تورمی دارد و همیشه هم آثار تورمی آن بیش از همه به زیان اقشار با درآمد ثابت و فقیر تمام می‌شود.
پس ثبات قیمت بنزین به نفع ثبات اقتصادی و به نفع کنترل تورم است، این نوعی مغلطه است که بگویند فقط اقشار مرفه برخوردار می‌شوند، اتفاقا اقشار مرفه که صاحب درآمد ثابت نیستند و می‌توانند به‌راحتی افزایش قیمت‌ها و افزایش هزینه‌های خود را به دیگران تحمیل کنند و هیچ مشکلی با افزایش قیمت‌ها ندارند. وی گفت: موضوع تغییر شیوه توزیع بنزین یک بحث بسیار پیچیده‌ای است. اینکه قیمت بنزین درست است یا نیاز به اصلاح دارد این سوال را ایجاد می‌کند مگر سایر قیمت‌ها درست است؟ مثلا در شرایط فقدان رقابت و وجود انحصارات تولیدکنندگان اتومبیل قیمت‌های‌شان را به مصرف‌کننده تحمیل میکنند. در شرایط بالابودن نرخ بیکاری و فقدان اشتغال که ناشی از عدم سرمایه‌گذار و رکود اقتصادی است، نرخ دستمزد به کارگر و کارمند تحمیل می‌شود. این کارشناس ارشد انرژی تاکید کرد: سیاست‌های اقتصاد کلان باید اصلاح شود، مسیر اقتصاد باید تصحیح شود و تا این اتفاق نیفتد نمی‌شود مساله بنزین را حل کرد، بنابراین نباید چرخه‌های رکود تورمی را تشدید کرد. تجربیات گذشته را باید دقیقا مطالعه و بررسی کرد.
مثلا در همه دنیا اتومبیل به کالای مصرفی تبدیل شده و در همه کشورهای پیشرفته سیاست حاکم عبارت است از خودرو ارزان، سوخت گران و تعمیرات و قطعه‌گران و نتیجه‌اش این است که نگهداری اتومبیل کهنه که مصرف سوختش بالا می‌رود و به‌اصطلاح به خرج می‌افتد، اقتصادی نیست و خودبه‌خود ناوگان اتومبیل‌ها دائما نو می‌شود، صنایع اتومبیل‌سازی کار میکنند و دائما نسل جدید اتومبیل‌ها با مصرف سوخت بهتر جایگزین می‌شود، اما در ایران دقیقا برعکس است اتومبیل بسیارگران، تعمیرات نسبتا ارزان و سوخت نسبتا ارزان، در این شرایط نمی‌شود که هم اتومبیل گران با مصرف بالا را به مردم تحمیل کرد که یک کالای سرمایه‌ای تلقی می‌شود و هم سوخت را گران توزیع کرد، بنابراین سیستم اقتصادی را باید اصلاح کرد. وی خاطرنشان کرد: به‌نظر می‌رسد عده‌ای در دولت به‌دنبال این هستند که به هر شکلی صرفا برای حل مشکلات بودجه‌ای، قیمت بنزین را افزایش دهند و با توجه به تبعات اجتماعی آنکه در سال 98 مشاهده کرده‌اند دنبال راه‌حلی می‌گردند که با کنترل نارضایتی‌های اجتماعی و نوعی مجاب‌کردن مردم این کار را انجام دهند و بقیه حرف‌ها بهانه است.
حسنتاش در ادامه تاکیدکرد: در شرایط فعلی قیمت بنزین نباید تغییر کند، چون آثار تورمی دارد و مردم تحمل تورم بیشتر از این را ندارند. حدود بیست سال قبل که دولت وقت در طمع افزایش قیمت بنزین بود مدیریت انرژی سازمان برنامه، مطالعه‌ای را سفارش داده بود که هدف آن عمدتا توجیه همین مساله بود که یارانه‌های بنزین غیرعادلانه است. بنده هم در جلسه ارائه نتایج دعوت شده بودم، با وجود اینکه مطالعه کاملا جهت‌دار بود ولی جداول، ارقام و شبیه‌سازی‌ها به‌گونه‌ای بود که مجری طرح مجبور شد اعتراف کند که به تعبیر او گرچه نظام توزیع یارانه بنزین ناعادلانه است و صاحبان اتومبیل سهم بیشتری می‌برند، ولی مدل نشان می‌دهد که اگر این یارانه‌ها نبود وضعیت توزیع درآمدی به ضرر اقشار ضعیف و فقیر بدتر از اینکه هست، می‌شد.