مذاکرهکننده ارشد ایران در مذاکرات احیای برجام، رایزنیهای چند روز گذشته در وین را مثبت خواند و گفت در عرصه لغو تحریم‌ها مکاتباتی بین دو طرف انجام شد و پیشرفت‌های به نسبت خوبی در این چند روز آغازین دور هشتم صورت گرفت. مذاکرات از عصر روز دوشنبه ۶ دی ماه آغاز شد و عصر روز پنجشنبه ۹ دی به مناسبت تعطیلات سال نوی میلادی به مدت ۳ روز متوقف شد و هیاتها به پایتخت‌هایشان باز گشتند. قرار است روز دوشنبه ۱۳ دی گفت‌وگوها مجددا در هتل کوبورگ از سر گرفته شود. همگی طرف‌های برجامی ارزیابی نسبتا مثبتی از روند گفت‌وگوها ارائه دادند.
در همین ارتباط، علی باقری رئیس هیات تیم مذاکرهکننده ایران روز پنجشنبه نهم دی ماه در جمع خبرنگاران درباره مذاکراتی که از روز دوشنبه ششم دی ماه در شهر وین بین ایران و گروه ۱+۴ درباره لغو تحریم‌ها آغاز شده، با بیان اینکه تمرکز اصلی مذاکرات در دور هشتم بر لغو تحریم‌ها بود، اظهار کرد: در چند عرصه گفت‌وگوها و تعاملات بین طرف ایرانی با طرف مقابل ادامه داشت، از جمله چند جلسه در موضوع راستی‌آزمایی هم با هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام و هم با طرف اروپایی برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری فارس، مذاکرهکننده ارشد ایران تاکید کرد: در موضوع راستی‌آزمایی نیز جلساتی بین طرف ایرانی با هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک و جلسه جداگانه‌ای نیز با سه کشور اروپایی برگزار شد. علی باقری همچنین گفت در عرصه لغو تحریم‌ها هم مکاتباتی بین دو طرف انجام شد و پیشرفت‌های به نسبت خوبی در این چند روز آغازین دور هشتم صورت گرفت. باقری بیان کرد: امیدواریم پس از بازگشت همکاران غربی و دیگران از تعطیلات سال نو میلادی به وین، کار جدی‌‌تر در موضوع لغو تحریم‌ها توسط طرف‌های مختلف مورد پیگیری قرار بگیرد. وی عنوان کرد که مذاکرات چند روز اخیر (دور هشتم) مثبت بوده است.
باقری پیش‌تر با اشاره به پیشرفت‌های صورت‌‌گرفته در دور پیشین، بر لزوم رفع تحریم‌ها و ارائه تضمین‌‌های عینی و کافی از سوی طرف مقابل و راستی‌آزمایی این اقدامات تاکید کرد و گفت هیات ایرانی مانند دور قبل برای تعامل جدی و پیشبرد گفت‌وگوها آمادگی کامل دارد. او همچنین بارها تاکید کرده که رفع تمامی تحریم‌های آمریکا کلید موفقیت در مذاکرات وین است و هر چه طرف مقابل در این زمینه جدی‌‌تر باشد، مذاکرات در زمان کمتری به نتیجه خواهد رسید. باقری با این حال تاکید دارد، در صورتی که توافق حاصل شود ابتدا طرف نقض‌کننده برجام یعنی ایالات متحده آمریکا باید تحریم را لغو کند و جمهوری اسلامی ایران پس از انجام راستی‌آزمایی، اقدامات هستهای را در چارچوب توافق صورت خواهد داد.
توقف ۳ روزه
مذاکرات به مناسبت آغاز تعطیلات سال نوی میلادی از روز جمعه متوقف و روز دوشنبه مجددا از سر گرفته می‌شود. دور هشتم مذاکرات ایران و گروه ۱+۴ برای رفع تحریم‌ها علیه ایران با برگزاری نشست افتتاحیه کمیسیون مشترک برجام از عصر دوشنبه ششم دی ماه در شهر وین آغاز شد. در این نشست، تمامی هیاتها به پیشرفت حاصل شده در دور پیشین گفت‌وگوها اشاره کرده و برای ادامه رایزنیهای فشرده اعلام آمادگی کردند و همچنین عنوان شد که اغلب پیشنهادهای ایران، در متن جدید گنجانده شده است. در پایان نشست مقرر شد مذاکرات و کار روی متن از روز سهشنبه هفتم دی ماه در سطوح و فرمت‌‌های مختلف ادامه یابد که از روز سهشنبه تا پنجشنبه ادامه داشت.
استمرار غیررسمی رایزنی‌ها
با وجود اعلام وقفه در گفت‌وگوهای وین، رایزنیهای غیررسمی و تبادل متون در جلسات غیررسمی با هیاتهای مستقر در وین ادامه دارد. هیات مذاکرهکننده ایران در فرصت تنفس مذاکرات در وین است و رایزنی‌ها و تبادل متون به‌طور غیررسمی ادامه دارد.
در وین شاهد پیشرفت بوده‌‌ایم
همزمان با این تحولات، سرپرست هیات روس در مذاکرات رفع تحریم‌ها گفت، ارزیابی‌‌های عمومی از وضعیت مذاکرات حاوی مولفه‌های مثبت محتاطانه است که معنی آن پیشرفت واقعی مذاکرهکنندگان در مسیر توافق است. به گزارش خبرگزاری فارس، «میخائیل اولیانوف» روز جمعه گفت، برای نخستین بار از ماه ژوئن ارزیابی‌‌ها حاوی مولفه‌های مثبت محتاطانه درباره مذاکرات وین هستند. این دیپلمات ارشد روس در واکنش به اظهارات سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا مبنی بر «پیشرفت نسبی» در مذاکرات وین گفت: «به‌‌درستی، ما شاهد پیشرفت در دو مسیر هستیم: بر سر میز مذاکره و در ارزیابی‌‌های عمومی از وضعیت مذاکرات وین.» اولیانوف افزود: «اکنون برای نخستین بار از ماه ژوئن، این ارزیابی‌‌ها حاوی مولفه‌های مثبت محتاطانه‌‌ای هستند. این بدان معنا است که مذاکرهکنندگان واقعا در حال حرکت به جلو هستند.»
ارزیابی مثبت آلمان از روند مذاکرات
از سوی دیگر، خبرگزاری آلمان نوشته گفت‌وگوها در فضایی سازنده پیش می‌‌روند. به گزارش خبرگزاری فارس، منابع نزدیک به مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین به یک رسانه غربی گفته‌‌اند این گفت‌وگوها در «فضایی سازنده» پیش می‌‌روند. خبرگزاری آلمان به نقل از منابع مطلع نوشت مشخص شده که ایران بر دریافت ضمانت‌‌هایی درباره پابرجا ماندن توافق در آینده اصرار دارد. همه طرف‌‌ها این موضع را به رسمیت می‌‌شناسند، اما می‌گویند اجرایی کردن آن دشوار است. به نوشته خبرگزاری آلمان، در کل گفت‌وگوها از شتاب لازم برای اینکه طی چند هفته آتی به نتیجه برسند برخوردار نیستند.
آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری «دونالد ترامپ»، با نقض تمامی تعهداتش از برجام که به تایید شورای امنیت رسیده بود خارج شد. در این میان صحبت از بازگشت ایران به برجام و ابراز نگرانی درباره توسعه برنامه هستهای ایران در حالی به میان می‌آید که ایران با گذشت یک سال از خروج آمریکا از توافق هستهای در سال ۲۰۱۸ - توافقی که به موجب آن ایران برنامه هسته‌ای‌اش را در ازای لغو تحریم‌هایش محدود کرده بود- متحمل شدن تحریم‌های اقتصادی و بدعهدی کشورهای اروپایی در یافتن راهکارهایی عملی برای کاهش تاثیر تحریم‌ها و عادی‌سازی روابط تجاری با ایران، اعلام کرد در چند گام تعیین شده از تعهدات هستهای داوطلبانه‌اش در توافق فاصله می‌گیرد. این اقدامات شامل مواردی از جمله نصب سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته در برخی تاسیسات اتمی ایران و افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم بوده است. با وجود این، مقامات ایران طی این مدت تاکید کرده‌اند در صورت بازگشت آمریکا به توافق، لغو تحریم‌های یک‌جانبه و غیرقانونی و اجرای تعهدات برجامی از سوی تمامی طرفین برجام، این اقدامات انجام شده را به حالت قبل باز می‌گردانند. مذاکرهکنندگان در وین در تلاشند با دستیابی به متنی مشترک و نهایی، از طریق انجام دادن اقدامات هستهای و لغو تحریم‌ها برجام را به مسیر اصلی خود بازگردانده و آن را اجرایی کنند.
الجزیره: روند مثبت است
همچنین طبق گزارش «الجزیره»، منابع اروپایی نزدیک به مذاکرات وین روند این گفت‌وگوها را مثبت ارزیابی کردند اما مدعی شدند هنوز تا رسیدن به توافق فاصله زیادی وجود دارد. به گزارش خبرگزاری فارس، طبق این گزارش، منابع مذکور گفتند «تعهدات هستهای (ایران) در مسیر خوبی پیش می‌‌رود اما اختلاف بر سر رفع تحریم‌ها همچنان عمیق است.» منابع مورد اشاره الجزیره در ادامه مدعی شدند «ما همچنان پایین‌‌تر از سطح کار لازم برای احیای توافق هستهای هستیم.» بر اساس این گزارش، آنها افزودند: تعیین چارچوب زمانی برای مذاکرات غیرممکن است، اما ما درباره آن هفته‌ها صحبت می‌کنیم.
گفت‌وگوی بلینکن با تروئیکای اروپا
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا هم در بیانیه‌ای از گفت‌وگوی تلفنی وزیر امور خارجه این کشور با وزرای امور خارجه تروئیکای اروپا (آلمان، فرانسه و انگلیس) درباره موضوعاتی از جمله ایران خبر داد. به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه اینترنتی وزارت امور خارجه آمریکا، ند پرایس در بیانیه‌ای نوشت: وزیر امور خارجه آنتونی بلینکن با ژان ایو لودریان وزیر امور خارجه فرانسه، آنّالِنا بِربوک وزیر امور خارجه آلمان و الیزابت تراس وزیر امور خارجه انگلیس گفت‌وگو کرد. پرایس با اشاره به دیگر محورهای گفت‌وگوی تلفنی آنها مطرح کرد: وزیر امور خارجه و همتایانش همچنین درباره نگرانی‌های مشترک‌‌شان درباره سرعت پیشرفت برنامه هستهای ایران در حالی که زمان برای بازگشت تهران به برجام کوتاه‌تر می‌شود، گفت‌وگو کردند.
گفت‌وگوی روسیه با تروئیکای اروپایی
نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین نیز در توییتی از دیدار برجامی خود با هیاتهای فرانسه، انگلیس و آلمان خبر داد. به گزارش «ایسنا»، میخائیل اولیانوف، روز پنجشنبه در توییتی نوشت: با همتایان انگلیسی، آلمانی و فرانسوی دیدار کردم تا نتایج حاصله را در بخش ابتدایی در دور هشتم مذاکرات وین بر سر برجام بررسی کنیم. این مرتبه توانستیم باکمک یکی از کارمندان هتل عکسی بیندازیم. اولیانوف همچنین روز چهارشنبه در توییتر نوشته بود: مشارکت‌‌کنندگان در برجام (بدون ایران) و آمریکا عصر امروز دیدار کردند و درباره شرایط کنونی مذاکرات وین به تبادل نظر پرداختند. تمامی آنها با خشنودی از روند مثبت و جو اداری مذاکرات جاری یاد کردند.
گفت‌وگوی ایران با تروئیکای اروپایی
در ادامه هیات مذاکرهکننده ایرانی در وین در راستای رفع تحریم‌های آمریکا، روز پنجشنبه در نشستی با حضور نمایندگان سه کشور اروپایی و «انریکه مورا» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا شرکت کرد و به گفت‌وگو پرداخت. پیش از این نشست هم جلسه دوجانبه‌‌ای بین باقری و انریکه مورا برگزار شد. همزمان جلسات در سطح کارشناسی نیز به صورت دو و چندجانبه ادامه داشت.
ادعای موشکی عربستان
تحولات و رخدادهای برجامی در شرایطی است که شاه عربستان سعودی در بخشی از یک سخنرانی ضمن مطرح کردن ادعاهایی علیه نقش ایران در منطقه، گفت کشورش با نگرانی برنامه هستهای و موشکی ایران را دنبال می‌کند. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری رویترز، ملک سلمان بن عبدالعزیز در سخنرانی سالانه در مجلس شورای سعودی ادعا کرد امیدوار است ایران «رفتارش» در منطقه را تغییر دهد و گفتمان و همکاری را برگزیند. او با طرح ادعاهایی علیه نقش ایران در منطقه، ادامه داد: «ما سیاست ایران را که کارشکنی در امنیت و ثبات منطقهای است، از جمله ایجاد و حمایت شبه‌نظامیان فرقه‌ای و مسلح و اشاعه قدرت نظامی‌اش در دیگر کشورها، با نگرانی دنبال می‌کنیم.» ملک سلمان بر ادعایش افزود: ما عدم همکاری آن[ایران] با جامعه بین‌المللی در زمینه برنامه هستهای و ساخت موشکهای بالستیک را (با نگرانی دنبال می‌کنیم).
این ادعا در شرایطی است که هفته گذشته شبکه «سی‌‌ان‌‌ان» در گزارشی نوشت گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا و تصاویر ماهواره‌‌ای نشان می‌دهند عربستان سعودی با کمک چین در حال ساختن موشکهای بالستیک است.
در ابتدای این گزارش به نقل از سه منبع اطلاعاتی آمده است: «عربستان سعودی در گذشته موشکهای بالستیک از چین خریداری کرده است اما تا حالا خودش هرگز قادر به ساخت موشک‌‌ها نبوده است.»
سی‌‌ان‌‌ان ادامه داد: «تصاویر ماهواره‌‌ای به دست‌آمده توسط سی‌‌ان‌‌ان همچنین نشان می‌دهد پادشاهی (عربستان سعودی) در حال حاضر سلاح‌‌ها را حداقل در یک مکان تولید می‌کند.» دو منبع مطلع از تازه‌‌ترین ارزیابی‌‌های اطلاعاتی به این رسانه خبر دادند؛ مقام‌‌های ایالات متحده در سازمان‌های متعدد از جمله شورای امنیت ملی در کاخ سفید، در ماه‌های اخیر درباره اطلاعات طبقه‌‌بندی شده‌‌ای (محرمانه‌‌ای) که از انتقال چندگانه فناوری موشکهای بالستیک در مقیاس بزرگ بین چین و عربستان سعودی خبر می‌دهد، مطلع شدهاند. جفری لوئیس، کارشناس تسلیحات و استاد انستیتوی مطالعات بین‌المللی میدلبری، به سی‌‌ان‌‌ان گفت: در حالی که توجه زیادی بر برنامه موشکهای بالستیک ایران متمرکز شده است، توسعه و تولید موشکهای بالستیک عربستان سعودی به همان میزان بی‌‌توجه مانده است.
لوئیس افزود: تولید داخلی موشکهای بالستیک توسط عربستان سعودی نشان می‌دهد که هرگونه تلاش دیپلماتیک برای کنترل موشکی نیازمند دربرگیری سایر بازیگران منطقهای مانند عربستان سعودی و اسرائیل است که موشکهای بالستیک تولید می‌کنند. حمد بن جاسم نخست وزیر و وزیرخارجه سابق قطر نیز چهارشنبه شب در توییتی به این اقدام عربستان واکنش نشان داد.
این مقام سابق قطری در توییتر خود نوشت: «اگر اخبار منتشر شده درباره تلاش عربستان برای احداث تاسیسات تولید موشکهای بالستیک صحت داشته باشد، من آن را گام مهمی در مسیر صحیح جهت توسعه پتانسیل‌های دفاعی می‌دانم که باعث ایجاد توازن نظامی در منطقه ما می‌شود.»
حمد بن جاسم افزود: بنابراین بقیه کشورهای خلیج (فارس) هم باید از این رویکرد حمایت و آن را ترغیب کنند.
تحلیل میدل‌ایست‌آی
همزمان پایگاه خبری «میدل ایست مانیتور» در گزارشی ضمن پرداختن به افشاگری اخیر نهاد‌‌های اطلاعاتی آمریکا مبنی بر همکاری چین با عربستان سعودی جهت ساخت موشکهای بالستیک در خاک عربستان، به‌طور خاص سعی کرده تا محورهای اصلی نزدیک شدنِ چین و عربستان به یکدیگر و در عین حال تاثیرات منطقهای این مساله را مورد واکاوی و بررسی قرار دهد.
به گزارش فرارو، «میدل ایست مانیتور» نوشت: با توجه به توسعه فعالیت‌‌های هستهای ایران و ناتوانی آمریکا در متوقف کردن این پیشرفت‌ها و در عین حال، پذیرش اخیرِ ایران در «سازمان همکاری‌‌های شانگهای» (به‌عنوان عضو کامل)، این‌طور به‌نظر می‌‌رسد که تهران توانسته جای پای محکمی در عرصه سیاست خارجی چین کسب کند. این مسائل عملا موجب شدهاند تا در چارچوب رقابت‌‌های منطقهای ایران و عربستان، کفه ترازو به سمت ایران سنگینی کند.
این پایگاه خبری افزود: در این شرایط، تضعیف موقعیت عربستان همزمان با روی کار آمدن «جو بایدن» در قدرت و در عین حال ابتکار آمریکا در خارج کردن سامانه‌های پدافندی خود از ریاض پایتخت عربستان در ماه سپتامبر سال جاری میلادی، همه و همه عربستان را به این درک رسانده‌اند که باید به دنبال یک گزینه جایگزین امنیتی برای خود باشد.
میدل ایست‌آی در ادامه با بیان اینکه چرخش سعودی‌‌ها به سمت چین یعنی همان کشوری که بزرگ‌ترین رقیب آمریکا در عرصه صنایع دفاعی و تسلیحاتی است، حامل پیام‌‌های مهمی است، نوشت: در این راستا، این‌طور به نظر می‌‌رسد که تغییرات مهمی در سیاست خارجی آمریکا در حال رخ دادن هستند. تغییر اولویت‌ها در عرصه سیاست خارجی آمریکا و خارج شدن این کشور از موقعیت تضمین‌کننده امنیت کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، عملا خلأ قدرت منطقهای قابل توجهی را ایجاد کرده و چین را به تکاپوی پر کردن این خلأ انداخته است. چین سال‌هاست که در عرصه سیاست جهانی به دنبال یک جای پای محکم برای خود است.
در این راستا، چین با استفاده از محرک‌‌های گوناگونی نظیر مسائل مرتبط با حوزه انرژی، تجارت و سرمایه‌گذاری، سعی دارد در حوزه‌های سنتی نفوذ آمریکا در نقاط مختلف جهان وارد شود و به رویه‌های ضدچینی آمریکا پاسخ دهد. این پایگاه خبری در پایان می‌نویسد: «در شرایط کنونی جهان، سیاست بین‌الملل صحنه تشدید رقابت‌‌های ژئوپلیتیک میان آمریکا و چین است. در جریان این رقابت‌ها، دولت‌های حاشیه خلیج فارس به دلایلی نظیر موقعیت خاص ژئوپلیتیک، مزایای ایدئولوژیک و همچنین ذخایر غنی انرژی خود، از اهمیت ویژه‌‌ای برخوردارند.
برای سال‌ها، آمریکا شدیدا با همکاری متحدان منطقهای خود با چین، مخصوصا در حوزه‌هایی نظیر فناوری‌‌های پیشرفته و صنایع دفاعی، مخالفت می‌کرد. با این حال، اکنون و با توجه به پیش‌بینی‌ناپذیری حاکم بر سیاست خارجی آمریکا، متحدان این کشور نیز مجبور شدهاند با درک تهدیدات تازه علیه خود، به دنبال گزینه‌های جایگزین امنیتی بگردند. مساله‌ای که نمود عینی آن را در چارچوب تحولات اخیر و افشا شدن همکاری چین با عربستان برای تولید موشکهای بالستیک مشاهده می‌کنیم. در این شرایط، علاقه وافر چین به پر کردن خلأ حضور آمریکا در منطقه حاشیه خلیج فارس، حاکی از آن است که این منطقه در آینده نزدیک شاهد تغییر و تحولاتی جدی در عرصه سیاست منطقهای خواهد بود.»