مسکن اجتماعی دردی دوا نمی‌کند

چندی پیش و همزمان با سالروز تاسیس بنیاد انقلاب اسلامی عباسعلی آخوندی، وزیر راه و شهرسازی از ساخت 1.5 میلیون واحد مسکونی در قالب طرح اجتماعی خبر داد و این طرح را بازگشت به فرمان امام خمینی (ره) در سال 1358 ارزیابی کرد. در این میان برخی کارشناسان اقتصاد مسکن برنامه آخوندی را الگوبرداری از تفکر سوسیالیستی اروپا ارزیابی کردند و در این میان کارشناسانی هم بودند که اجرای طرح مسکن اجتماعی را برای ایران ضروری دانستند.

 مسکن اجتماعی سوسیالیستی است

فرهاد بیضایی، کارشناس اقتصاد مسکن با تاکید بر اینکه طرح مسکن اجتماعی سنخیتی با روح فرمان حضرت امام خمینی(ره) درباره مسکن نداشته و الگوبرداری از تفکر سوسیالیستی اروپایی مثل انگلیس است، گفت که مردم از این طرح استقبال نمی‌کنند. بیضایی با بیان اینکه ‌ سیاست مسکن اجتماعی  به‌طور معمول در کشورهای سوسیال‌- دموکرات شمال غرب اروپا مانند سوئد و انگلستان (تحت تفکر حزب کارگر) شکل گرفته است، اظهار داشت: این برنامه برای شهروندان درجه 2 و مهاجران اجرایی شده است. وی با اشاره به اجرای مسکن اجتماعی در کشور آفریقایی مصر هم تصریح کرد که در این کشور برای حدود 80 هزار نفر در شهر قاهره مسکن اجتماعی ساخته شد که به‌دلیل مشکلاتی از جمله مالکیت واحدها، مصری‌ها زندگی در قبرستان‌ها را به سکونت در خانه‌های اجتماعی ترجیح دادند! این کارشناس اقتصاد مسکن با اشاره به اینکه وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده سالانه 150 هزار مسکن اجتماعی می‌سازد، اضافه کرد: هم‌اکنون کشور سالانه به 2 میلیون واحد مسکونی نیاز دارد و ساخت 7.5 درصد مسکن استیجاری دردی را از بازار مسکن درمان نمی‌کند. وی با طرح این پرسش که  دولت باید اعلام کند راهکارش برای یک میلیون و 850 هزار واحد مسکونی مورد نیاز کشور چیست، یادآور شد: مسؤولان دولتی اعلام کرده‌اند مسکن اجتماعی برای دهک‌های یک و 2 ساخته می‌شود اما واقعیت آن است که تا دهک 8 جامعه هم  مشکل مسکن دارند. شاخص دسترسی مسکن در ایران به‌گونه‌ای است که فقط دهک 10 می‌تواند در مدت 5 سال صاحبخانه شود. بیضایی با اشاره به اینکه شاخص دسترسی دهک 9 به مسکن 6.5 سال است، اظهار داشت:‌ شاخص دسترسی دهک 1 و 2 به ترتیب 42 و 27 سال است. این در حالی است که میانگین شاخص دسترسی در کشورهای موفق مانند سوئد زیر 3 سال است. این کارشناس اقتصاد مسکن با بیان اینکه براساس آمار رسمی میانگین دسترسی به مسکن در ایران 12 سال است، خاطرنشان کرد: وضع این شاخص در کلانشهرها فاجعه‌بار است و از این‌رو دولت باید برای تمام بازار مسکن برنامه داشته باشد نه فقط برای 2 دهک. بیضایی در ادامه به مقایسه مسکن اجتماعی و فرمان افتتاح حساب 100 امام پرداخت و گفت، یکی از مواردی که امام خمینی(ره) به آن اشاره کرد سوق دادن مردم به سمت مالک شدن بود تا از اجاره‌نشینی خلاص شوند. وی خاطرنشان کرد: براساس آمار سال 1365حدود 75 درصد مردم شهرنشین کشور دارای مسکن ملکی بودند که این میزان در سال 1390 به حدود 56 درصد رسید و در صورت تداوم روند کنونی این رقم به زیر 50 درصد سقوط خواهد کرد.

مردم مستاجر دولت می‌شوند

 همچنین یک کارشناس اقتصاد مسکن با اشاره به برنامه وزیر راه برای ساخت 1.5 میلیون مسکن اجتماعی در ۱۰ سال گفت:‌ ساخت سالانه۱۵۰ هزار واحد مسکن استیجاری با عدد واقعی مسکن مورد نیاز کشور فاصله زیادی داشته و دردی را از کشور درمان نمی‌‌کند. افشین پروین‌پور خاطرنشان کرد: براساس آمار و محاسبات صورت گرفته باید تا 10 سال آینده سالانه حدود 2 میلیون واحد مسکن در کشور ساخته شود تا عرضه و تقاضا در بازار مسکن برابر شود. وی با بیان اینکه تقاضای مسکن در سال‌های آینده فشار زیادی را به اقتصاد کشور و بخش مسکن وارد می‌کند، تصریح کرد: چنانچه عرضه مناسبی در بازار مسکن روی ندهد، قیمت مسکن به مراتب بالاتر و گران‌تر از قیمت‌های کنونی می‌شود. پروین‌پور خاطرنشان کرد:‌ شاید وزیر راه و شهرسازی بگوید ما سالانه150 هزار واحد مسکن می‌سازیم و بقیه نیاز کشور توسط بخش خصوصی ساخته خواهد شد اما واقعیت آن است که اگر دخالت دولت در حوزه ساخت و عرضه مسکن نباشد، بخش خصوصی واحدهای مسکونی را با قیمت‌های بالا به بازار عرضه می‌کند. این کارشناس اقتصاد مسکن با بیان اینکه مالکیت مسکن اجتماعی به کسی واگذار نمی‌شود، گفت:‌ اینکه در مسکن اجتماعی مردم مستاجر دولت باشند، مشکلی حل نمی‌شود.
 دولت صاحبخانه مردم نمی‌شود
اما دیگر کارشناس اقتصاد مسکن نظرات متفاوتی با آنچه در سطرهای بالا به آنها پرداخته شد، دارد. محمود جهانی با بیان اینکه در طرح اجتماعی دولت صاحبخانه مردم نمی‌شود،‌ گفت: یکی از نقاط ضعف برنامه‌های مسکن در ایران نپرداختن به موضوع مسکن اجاره‌ای یا در نظر گرفتن سهم اندک در نظام تامین مسکن بوده است. جهانی افزود: اینکه گفته می‌شود دولت به‌دنبال مستاجر کردن مردم با اجرای طرح مسکن اجتماعی است، موضوع صحیحی نیست. واقعیت آن است که نفس ساخت مسکن استیجاری پدیده بدی نیست بلکه موضوعی بسیار لازم برای بازار مسکن به‌شمار می‌آید. وی با تاکید بر اینکه یکی از ویژگی‌های یک نظام تامین مسکن مطلوب این است که به بحث خانه‌های اجاره‌ای پرداخته شود، تصریح کرد: یکی از نقاط ضعف برنامه‌های مسکن در ایران نپرداختن به موضوع مسکن اجاره‌ای یا در نظر گرفتن سهم اندک در نظام تامین مسکن بوده است. مدیرکل دفتر اقتصاد مسکن با تاکید بر اینکه حق همه مردم است که در یک واحد مسکونی فارغ از نوع مالکیت آن سکونت داشته باشند، خاطرنشان کرد: قانون اساسی موضوع تامین مسکن را به‌عنوان وظیفه دولت‌ها دانسته تا ایجاد مسکن ملکی. واقعیت آن است که در ایران ملکیت مسکن مقوله‌ای فرهنگی است و مردم به دنبال ملکی هستند. جهانی در عین حال با بیان اینکه عده‌ای هم وجود دارند که به‌دنبال مسکن ملکی نیستند، اظهار کرد:‌ در مساله طرح مسکن اجتماعی فارغ از اینکه چقدر عملیاتی بوده و آیا دولت می‌تواند به آن بپردازد، باید گفت که این طرح برای دوران گذار و موقت جهت گروه‌های کم‌درآمد و زوج‌های جوان است تا بتوانند با عبور از دوران بحران برای مسکن ملکی برنامه‌ریزی کنند. وی یادآور شد: در دهه 70 طرح مسکن اجتماعی مطرح و قرار شد سالانه 30 تا 40 هزار مسکن اجاره‌ای ساخته شود، در آن زمان یک‌میلیون و 150 هزار خانوار 5 نفره و بیشتر در کشور داشتیم که در خانه‌های یک یا 2 اتاقه و پایین‌تر از استانداردها زندگی می‌کردند بنابراین وقتی واحدهای مسکونی اجاره‌ای50 تا 60 متری به واجدان شرایط پیشنهاد شود به لحاظ مسکن ارتقای خوبی خواهد بود.