بر اساس آخرین آمار منتشرشده، تعداد تعاونی‌های تامین نیاز مشاغل خانگی، 88 شرکت تعاونی در سراسر کشور است. باتوجه به اهمیت این نوع مشاغل در اقتصاد کشور، درصورت حمایت و پشتیبانی لازم از سوی دولت، این مهم می‌تواند نقش مهم و پررنگی در افزایش نرخ مشارکت زنان در چرخه فعالیت‌های اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری آنها ایفا کند. در همین راستا اخیرا علاءالدین ازوجی، مدیرکل توسعه اشتغال وزارت کار، از تهیه برنامه ملی اشتغال برای حمایت از مشاغل‌خانگی و دانش‌بنیان تا نیمه‌دوم سال جاری خبر داده است.
شرکت تعاونی تامین نیاز مشاغل خانگی، متشکل از افرادی است که دارای مشاغل خانگی در یک گرایش یا چند گرایش همسو و نزدیک به هم هستند. در حال حاضر 88 شرکت تعاونی تامین نیاز مشاغل خانگی با عضویت 4170 نفر و با سرمایه 3519180هزار ریال و با ایجاد فرصت شغلی برای 1800نفر در سراسر کشور در سامانه ثبتی وزارت تعاون مشغول فعالیتند. بر اساس گزارش واحد آمار و برنامه‌ریزی اتاق تعاون ایران، استان‌های آذربایجان شرقی و استان هرمزگان به‌ترتیب با 18 و 13 شرکت تعاونی تامین نیاز مشاغل خانگی بیشترین ثبت را در بین استان‌ها دارا هستند و یک اتحادیه تعاونی نیز در استان اردبیل به ثبت رسیده است. همچنین در بین سال‌های 1388 الی 1391 تعداد 48 و در بین سال‌های 1392تا 1395 تعداد 13تعاونی به ثبت رسیده‌اند که نشان‌دهنده کاهش چشمگیر در این حوزه است. از آنجایی که تعاونی‌ها ظرفیت خوبی دارند، در صورت حمایت‌ها و برنامه‌ریزی دقیق دولت، بخش تعاون می‌تواند نقش خود را در بازاریابی و بازارسازی برای مشاغل پشتیبان ایفا کند. مشاغل خانگی قطعا یکی از موضوعات مهمی است که اگر حتی بخشی از خانواده‌ها به آن توجه کنند، تاثیر مهمی بر اجرای اقتصاد مقاومتی خواهد گذاشت. زنان نقش اول را در زمینه تعریف برنامه‌ای عملیاتی برای خانواده به‌منظور تحقق اقتصاد مقاومتی دارند و این برنامه محورهای مختلفی دارد که اساسی‌ترین محور آن، اقتصاد مصرف بوده و لازم است برنامه مصرف برای خانواده و الگوی مصرف صحیح داشته باشیم تا زنان بتوانند در تدوین و اجرای آن حرف اول را بزنند.
تعریف و مزایای مشاغل خانگی
مشاغل یا کسب‌وکارهای خانگی، آن دسته از فعالیت‌هایی هستند که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسب‌وکار بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحد‌های مسکونی همجوار شکل می‌گیرد و منجر به تولید خدمت یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی می‌شود. امروزه کسب‌وکارهای خانگی راهکاری مهم برای ایجاد اشتغال و درآمد در سراسر جهان محسوب می‌شوند. قابلیت انجام این نوع کسب‌وکار در «منزل» سبب ایجاد مزایای بسیاری برای شاغلان آنها می‌شود که از جمله می‌توان به ایجاد توازن بین مسئولیت خانوادگی زنان و اشتغال آنان، حذف هزینه‌های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه و ایاب و ذهاب، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده و ایجاد زمینه‌های کار خانوادگی، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شیوه استاد- شاگردی بین اعضای خانواده و... اشاره کرد.
اکنون حدود 300حرفه تصویب‌شده مشاغل خانگی در کشور وجود دارد. باید توجه داشت که در سالیان اخیر به‌دلیل تحولات عظیم در بخش فناوری اطلاعات در جهان و ایجاد مشاغل جدید، امکان اشتغال خانگی برای بسیاری از افراد در زمینه‌های IT نیز فراهم شده است. این مشاغل که روزانه در سراسر جهان تعداد آنها رو به فزونی و تنوع است، این امکان را فراهم می‌آورد تا افراد بتوانند در محیط خانه با استفاده از رایانه و وسایل جانبی مورد نیاز، به انجام کسب‌وکارهای گوناگون در این حوزه بپردازند. در کنار مزایای فراوان حرف خانگی، نکته قابل تامل این است که برخی از متقاضیان مشاغل خانگی که قصد تولید مواد خوراکی از جمله مربا را دارند، در کلاس‌های فنی وحرفه‌ای شرکت کرده‌اند، اما نمی‌توانند برای تولید محصولات خوراکی در منزل خود مجوزی دریافت کنند، زیرا امکان اجرای قوانین لازم برای راه‌اندازی این کار در خانه وجود ندارد. بنابراین این دسته از متقاضیان تنها هزینه‌های مربوط به کلاس‌های فنی و حرفه‌ای را متحمل شده‌اند و امروز نمی‌توانند کاری از پیش ببرند.
راه‌اندازی کسب‌وکار خانگی
همه کسانی که ابتدا شروع به راه‌اندازی کسب‌وکار خانگی کرده‌اند، سرمایه زیادی نداشته‌اند. افراد موفق در این زمینه با خرج کردن اندکی خلاقیت و آشنایی با نیازهای روز مهارت‌های لازم را آموزش دیده‌اند یا به‌صورت تجربی از استاد شاگردی آغاز به کار کرده‌اند. لازم است پس از آغاز به فعالیت، در ابتدا در سطح کوچک شروع به فعالیت کرد تا بتوان به جذب مشتری پرداخت. برای این هدف، می‌توان از امکانات فضای مجازی سود جست یا با سپردن به اطرافیان و گرفتن سفارش از مغازه‌داران کار خود را توسعه بخشید. کار خانگی و کارآفرینی در خانه به افراد امکان ابتکار و ابداع می‌دهد و در این میان نباید به‌هیچ‌وجه دو عنصر کیفیت و تبلیغ را فراموش کرد.
عوامل موثر بر درآمدزایی مشاغل خانگی
بی‌تردید اولین سوالی که ذهن افراد متقاضی چنین مشاغلی را با خود درگیر می‌کند، این است که آیا این مشاغل درآمد خوبی دارند یا نه. متاسفانه باید گفت دولت حمایت‌های کافی از مشاغل خانگی نداشته و بسیاری از کسانی که این شغل‌ها را انتخاب کرده‌اند، از این موضوع گله‌مند هستند، هرچند که چندی پیش علاءالدین ازوجی، مدیرکل توسعه اشتغال وزارت کار، از تهیه برنامه ملی اشتغال تا نیمه‌دوم سال جاری خبر داد و در این رابطه اعلام کرد این برنامه در راستای سه شاخص سیاست‌های اشتغال، مهارت‌افزایی و حمایت از مشاغل خانگی و دانش‌بنیان توسط وزارت کار برای اجرا طی پنج سال برنامه ششم توسعه تهیه می‌شود.
به هرحال پاسخ به پرسش مطرح‌شده به انتخاب نوع شغل، تخصص و تجربه، نحوه معرفی کالا یا خدمات، نیازسنجی بازار و شناخت رقبا بستگی دارد. برای انتخاب یک شغل خانگی، پیش از هر کاری باید به دقت مطالعه و تحقیق کرد و زمانی را به شنیدن درد دل کسبه و مشتریان اختصاص داد. در حال حاضر برخی از مشاغل خانگی چون صنایع دستی و صنعتگری، خدمات فروش به صورت تلفنی، حسابداری، معلم خصوصی، ترجمه، فروش اجناس دسته دوم، فعالیت‌های پرورش طیور و کشاورزی، آشپزی، پرورش گیاهان خانگی و حوزه فناوری اطلاعات در صدر مشاغل پردرآمد قرار دارند.
زنان و مشاغل خانگی
با توجه به اینکه مسئولیت‌های زنان در رسیدگی به کارهای خانه و تربیت و مراقبت از فرزندان بیشتر از مردان است، مشاغل خانگی بیشتر مورد استقبال زنان قرار می‌گیرد. بنا به‌گفته فهیمه فرهمندپور، مشاور وزیر کشور در امور زنان و خانواده، 45درصد زنان فاقد درآمد، ١٨درصد درآمدزا و نسبت کل زنان سرپرست به کل خانوارها 1/1درصد است. همچنین نرخ بیکاری زنان با تحصیلات عالی ٢٣درصد است، درحالی که این نرخ در میان مردان ١١درصد بوده و با اینکه این فاصله درحال کاهش است، اما شاخص بیکاری زنان دوبرابر مردان است.
بنابراین توسعه مشاغل خانگی به وسیله زنان، هم می‌تواند باعث افزایش مشارکت زنان در چرخه فعالیت‌های اقتصادی شود و هم در پایین آمدن نرخ بیکاری زنان تاثیرگذار باشد. به‌دلیل موانع و محدودیت‌هایی که برای حضور زنان در جامعه وجود دارد، مانند محدودیت‌های خانوادگی، نگاه جنسیتی، قضاوت مبتنی بر عدم توانایی زنان در توسعه و به‌طور کلی فرهنگ مردسالارانه موجود در جامعه، نقش زنان در چرخه اقتصادی کمرنگ شده است و گسترش و توسعه فرهنگ مشاغل خانگی شاید گامی در جهت بهبود وضعیت زنان در اقتصاد کشور باشد.