آرمان- طبق تازه‌ترین آمار منتشرشده، در حالی که قبلا حدود ۹ تا ۱۰درصد از بازار عراق دست تجار ایرانی بود، اما طی چهارسال گذشته این رقم افزایش یافت و پارسال به ۷/۱۹درصد رسید. همچنین ترکیه که ۲۵درصد از بازار این کشور را در دست داشت، سهمش به حدود ۲۱درصد کاهش یافت. دراین میان، ۳۷درصد از صادرات ایران به عراق به کالاهای کشاورزی، مواد غذایی و انواع میوه‌جات مانند هندوانه، گوجه و خیار مربوط می‌شود. به‌باور فعالان اقتصادی، عراق مهم‌ترین فرصت و بزرگ‌ترین بازار حال و آینده ایران محسوب می‌شود و اگر ما نتوانیم حضور خود را در این بازار تثبیت کنیم، باید پاسخگوی آیندگان باشیم.
آمارهای منتشرشده از سوی گمرک ایران نشان می‌دهد میزان واردات در چهار ماه منتهی به تیر سال 96 به‌لحاظ وزنی معادل 11میلیون و 300 هزار تن است و به‌لحاظ ارزشی توانسته 15میلیارد و 813میلیون دلار را رقم بزند. این در حالی است که میزان واردات در مدت زمان مشابه سال گذشته به‌لحاظ وزنی 9میلیون و 958هزار تن و به‌لحاظ ارزشی 12میلیارد و 756میلیون دلار بوده است.
در نتیجه، در این بخش از تجارت خارجی با افزایش 48/13 درصدی به‌لحاظ وزنی و افزایش 97/23درصدی به‌لحاظ ارزشی مواجه بوده‌ایم. بخش دیگر تجارت خارجی نیز که شامل صادرات بوده، حاکی از آن است که در چهار ماه منتهی به تیر 96 میزان صادرات، رقمی معادل 37میلیون و 637هزار تن را به‌لحاظ وزنی و 13میلیارد و 459میلیون دلار را به‌لحاظ ارزشی تجربه کرده است. این در حالی است که میزان صادرات در مدت زمان مشابه سال گذشته به‌لحاظ وزنی 42 میلیون و 523 هزار تن و به‌لحاظ ارزشی، 14میلیارد و 879میلیون دلار بوده است. بر این اساس، میزان صادرات به‌لحاظ وزنی افت 49/11 درصدی و به‌لحاظ ارزشی افت 54/9 درصدی را نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته نشان می‌دهد. عمده صادرات کشور در چهارماه منتهی به تیر سال 96 به کشورهای چین، عراق، امارات، کره‌جنوبی و هند بوده است. دومین مقصد عمده کالاهای ایرانی، عراق است که توانسته تا پایان تیر در سال جاری، چهار‌میلیون و 135هزار تن کالای ایرانی به ارزش دو‌میلیارد و 52 میلیون دلار را در بازارهای خود جای دهد. میزان صادرات به این کشور در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته، به‌لحاظ وزنی با افت 71/13 درصدی و به‌لحاظ ارزشی با رشد 54/ 6 درصدی مواجه بوده است. بر این اساس، صادرکنندگان ایرانی کالاهای گران‌تری را به این کشور صادر کرده‌اند.
سهم ایران از بازار عراق چقدر است؟
طبق تازه‌ترین آمار منتشرشده، در حالی که قبلا حدود 9 تا 10درصد از بازار عراق دست تجار ایرانی بود، اما طی چهار سال گذشته این رقم افزایش یافت و پارسال به 7/19درصد رسید. همچنین ترکیه که ۲۵درصد از بازار این کشور را در دست داشت، سهمش به حدود ۲۱درصد کاهش یافت. در همین رابطه دبیر میز عراق در سازمان توسعه تجارت گفت: طبق آمار، ۳۷درصد از صادرات ایران به عراق به کالاهای کشاورزی، مواد غذایی و انواع میوه‌جات مانند هندوانه، گوجه و خیار مربوط می‌شود. ابراهیم رضازاده افزود: محصولاتی مانند انواع کنسرو، رب گوجه‌فرنگی، مرغ، تخم‌مرغ، گوشت و محصولاتی از این دست صادرات قابل توجهی به عراق دارند و پس از مواد غذایی بیشترین حجم صادرات ایران به عراق به مصالح ساختمانی مانند میلگرد، کاشی، سرامیک، آهن‌آلات و کولرهای آبی مربوط می‌شود. او با بیان اینکه بخش قابل توجهی از بازار کولر آبی عراق در اختیار ایران قرار دارد، گفت: در چهار ماه اول سال جاری کولرهای آبی اولین قلم صادراتی ایران به عراق محسوب می‌شده‌اند.
عمده کالاهای صادراتی به عراق
اقلام عمده صادراتی ایران به عراق در شش‌ماهه اول سال گذشته شامل اجزا و قطعات توربین‌های بخار، مواد شروع‌کننده و مواد تسریع‌کننده واکنش شیمیایی و فراورده‌های کاتالیسک، هادی‌های برقی به‌جز آنهایی که مجهز به اتصال‌دهنده‌ها هستند، کولرهای آبی خانگی، کاشی و چهارگوش (Tile)، گوجه فرنگی، سایر پلی کلروروینیل‌ها، مخلوط‌نشده با سایر مواد به غیراز سوسپانسیون و امولسیون، سایر ماهی‌های پهن یخ‌زده، اوره و هیدروکربورهای حلقوی می‌شد. همچنین به‌گفته دبیرکل اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق، تحلیل آمار صادرات ایران به عراق و واردات عراق در گروه‌های کالایی نشان‌دهنده سهم ۵۵درصدی ایران در بازار مصالح ساختمانی است. سهم ایران در واردات فراورده‌های شیمیایی عراق ۲۸درصد، آرایشی و بهداشتی۲۱درصد، سوخت، موادمعدنی و محصولات پالایشگاهی ۴۸درصد، فلزات و مصنوعات فلزی ۱۱درصد و صنایع دارویی و تجهیزات پزشکی، یک‌درصد برآورد شده است. حمید حسینی ادامه داد: سهم صنایع نساجی ایران در منسوجات وارداتی به عراق ۱۱درصد، چوب و اشیای ساخته‌شده از چوب پنج‌درصد، ماشین‌آلات مکانیکی برقی چهار‌درصد و مبلمان و صنایع روشنایی دو‌درصد است.
نیاز فعلی بازار عراق
نزدیکی کشور ایران به بصره یکی از نکات مهمی است که در بحث تامین مواد غذایی بازار عراق بسیار حائز اهمیت است و جزو مزیت‌های مهم صادراتی به عراق از سوی ایران محسوب می‌شود. رئیس جمعیت اقتصادی عراق با بیان اینکه مواد غذایی یکی از نیازهای مهم بازار عراق محسوب می‌شود، بر ضرورت توجه و برنامه‌ریزی تجار در این زمینه تاکید کرد. «الجنابی» نیاز فعلی بازار عراق را نوشیدنی‌های مختلف از جمله دوغ اعلام کرد و گفت: «به‌دلیل علاقه عراقی‌ها به دوغ و سایر نوشیدنی‌ها، تجار ایرانی باید از این فرصت استفاده کنند.» در همین راستا، یکی از اصول مهمی که باید مدنظر تجار ایرانی قرار بگیرد، بحث کیفیت کالاهای صادراتی به بازار عراق است تا تاثیر مثبتی بر تجارت طرفین باقی بگذارد.
ترکیه؛ رقیب اصلی ایران در بازار عراق
به‌گفته کارشناسان، ترکیه، اصلی‌ترین رقیب ایران دربازار عراق که تا پیش ازحمله داعش و سقوط موصل، طی دهه‌های گذشته، سالیانه افزون بر ١٨میلیارد دلار صادرات به عراق داشت، اکنون به‌دلیل بسته‌شدن راه‌های مواصلاتی از غرب، یعنی مرزهای اردن و سوریه، و شمال، میزان صادراتش به عراق از نصف این رقم هم کمتر شده است، به‌گونه‌ای که براساس آمارهای اعلام‌شده ازسوی گمرکات ترکیه، صادرات این کشور به عراق به هشت‌میلیارد دلار کاهش یافته است.
به‌بیان دیگر، دو رقیب اصلی بازار تجاری عراق، یعنی ایران و ترکیه، اکنون بیش از هر زمان دیگر از نظر صادرات به عراق به هم نزدیک شده‌اند؛ البته این موضوع که ایران واردات قابل توجهی از عراق ندارد و همه حجم تجاری‌اش را صادرات به عراق تشکیل می‌دهد، وزنه ایران را افزایش داده است. همچنین ابراهیم رضازاده، رایزن سابق اقتصادی ایران در عراق، با بیان اینکه طی سال‌های گذشته در بازار صادراتی عراق، ترکیه با دردست‌داشتن ۲۵درصد از سهم بازار رقم بالایی را به خود اختصاص می‌داد که این رقم در سال گذشته به حدود ۲۱درصد رسیده است، گفت: چین نیز در این بازار تقریبا همپای ما حرکت می‌کند، اما در مورد ترکیه باید توجه داشت که قدرت صادرات این کشور پنج‌برابر ما بوده و قیمت تمام‌شده آنها نیز در اکثر مواقع کمتر از ماست. از سوی دیگر، ترکیه از ابتدا به عراق صادرات داشته است، اما ما پس از سقوط صدام صادرات خود را آغاز کرده‌ایم.
بصره؛ دروازه ورود به عراق
به باور کارشناسان، بصره دروازه ورود کالا به بازار عراق است، اما متاسفانه تاجران ایرانی از این بازار غفلت کرده و حضور قدرتمندی در بصره ندارند. استان بصره در حال حاضر تنها منطقه آزاد تجاری عراق را در خود جای داده است و بندری بودن شهر بصره باعث شده بیشترین کالاهای وارداتی به عراق از این استان انجام شود. سایر مناطق عراق نظیر منطقه آزاد استان انبار و منطقه آزاد استان موصل و بغداد عملا در حال حاضر بلااستفاده هستند و این در حالی است که می‌توان از منطقه آزاد «خور زبیر» در استان بصره برای همکاری‌های مشترک و حضور صنعتی در این استان و حتی ایجاد منطقه آزاد، منطقه صنعتی یا شهرک صنعتی مشترک بین دو کشور بهره برد و نسبت به توسعه روابط با این استان و یا از طریق این استان با عراق اقدام کرد.